( VIẾT VỀ CHA - phần 9 )

H

 

ôm gần Tết anh hỏi tôi :
- Sao em viết về cha, mà không viết về mẹ nhỉ?
- Thì em vẫn viết về mẹ đấy thôi, nhưng chẳng lẽ lại lấy tên "Viết về cha mẹ", cứ như đề bài luận văn lớp nhất.
- Mà anh thấy em viết... về em hơi nhiều đấy!
- Anh tức cười, nay mai em sẽ viết cả về... "anh" nữa, chịu chưa?
- Viết về... tất cả, phải không?

Vâng, mùa xuân này em sẽ viết nhiều về mẹ để làm món quà xuân tặng cha. Chẳng phải mẹ luôn là mùa xuân của cha? Cũng như em, luôn yêu thích mùa xuân...

 

Mẹ tôi, Phương Thảo, ngoan và chăm học lắm, nhưng... yêu hơi sớm! Hay là ngày ấy người ta yêu sớm? Năm 14 tuổi, mẹ đã yêu Gia Tĩnh 16 tuổi, và đã "sáng tác" nhiều lá thư tình, viết nhật ký... rồi lại còn hẹn hò, nhớ thương và cả trách móc, hờn dỗi nữa! ( Theo phong cách Tự Lực văn đoàn, tôi nghĩ thế ). Tôi biết hết, vì tôi là "đứa con của tình yêu", như hai người thường "nói lén" sau lưng tôi.

Thực ra, lên 5 tuổi tôi đã biết đọc biết viết nên đã "tìm hiểu" hơi kỹ những bí mật để trong chiếc hộp đựng bánh cũ bằng sắt tây có hình cô đầm bên chú ngựa, mà cha mẹ tôi dấu kỹ dưới đáy "chiếc rương của thuyền trưởng Một Mắt".

 

 BÍ MẬT NƠI ĐẢO HOANG
 

Đâu phải tôi tò mò, mà chỉ vì đảo hoang hiu quạnh quá, lâu lắm mới có cánh buồm trắng thoáng xa tít tắp ngoài khơi. Tôi không có bạn, cũng không biết ngôn ngữ của loài hải âu, và cũng chưa hiểu được lời thì thầm của gió gởi qua ốc biển... nên đành một mình tìm vui bằng cách... lẩm nhẩm đánh vần từng chữ trong những bức thư tình...

Những trang đầu tiên

Sự xuất hiện của người khách không mong đợi

Hiện giờ tôi vẫn còn giữ "bộ sưu tập" 35 quyển nhật ký đôi, mỗi quyển nho nhỏ bằng nửa bàn tay, chắc là để dễ tặng và dễ... cất dấu. Nói là nhật ký đôi vì trong ấy mẹ tôi viết 35 quyển và cha tôi cũng vậy. Xem lời lẽ trong những bức thư ấy thì biết là, cứ viết xong một quyển hai người lại trao đổi cho nhau, giúp "bạn đọc" dễ dàng hình dung diễn tiến từng bước của cuộc tình.

Tình yêu ngày càng thêm tươi thắm... Hai người nên duyên chồng vợ và chị em tôi lần lượt ra đời. Tình yêu cha và mẹ vẫn tiếp tục tha thiết mặn nồng... minh chứng qua tấm biểu đồ hạnh phúc tôi sắp mô tả sau đây.
 

 BIỂU ĐỒ HẠNH PHÚC
 

Tấm biểu đồ này của cha tôi, từ khi lên 5 tuổi tôi đã thấy, nhưng cứ ngỡ là tấm bản đồ chỉ đường đi tìm kho báu mang tên Hạnh Phúc của thuyền trưởng Một Mắt, với ám hiệu "Mỏ neo kép" ở góc bên phải phía trên, có tác dụng như một la bàn thần bí.

Mãi đến khi 11 tuổi, bắt đầu học toán lớp đệ thất ở trường Trần Bình Trọng và được anh dạy thêm ở nhà, tôi mới hiểu ra...

- Anh ơi, em có một bí mật muốn tiết lộ với anh, mà nghĩ mãi không biết có nên không!
- Bí mật gì mà có vẻ... bí mật vậy cô bé?
- Một kho báu em đoán là rất quý giá mang tên Hạnh Phúc, mà tấm bản đồ dẫn đến em đang nắm giữ trong tay.
- Ghê thế à? Đưa anh coi đi!
- Nhưng anh phải thề giữ bí mật tuyệt đối, và thề mãi mãi không được chia sẻ với ai khác.

Anh vừa giơ tay lên vừa cười:
- Anh thề... anh thề thật đấy!

Và anh lại càng cười lớn hơn khi tôi nghiêm trang ra vẻ trịnh trọng đưa anh "tấm bản đồ". Sau đó anh đã phải dành cả buổi để giảng cho tôi về "biểu đồ toán học" mà cha tôi đã dùng để diễn tả cấp độ hạnh phúc của cha mẹ đi đôi và tăng dần theo thời gian. Ông đã định mục tiêu đưa hạnh phúc gia đình đến cấp độ 10, và nếu trang giấy rộng hơn, chắc hẳn ông sẽ chốt thời gian ít nhất là... năm 2016.

Nhưng biểu đồ đã tạm ngưng ở năm 1957, không thấy cha tôi vẽ tiếp nữa. Có lẽ sự ra đời của đàn con càng lúc càng đông đã chiếm hết thời gian và tâm trí của ông. Thế nhưng trái tim của cha luôn có chỗ dành riêng cho mẹ...

 

Lá thư đầu năm cách đây mới... 62 năm
 

Từ khi lấy chồng, mẹ tôi chuyển sang nghề "nội trợ". Vừa khéo tay vừa có tính cần kiệm, mẹ tôi luôn sắp xếp chu đáo mọi việc, từ sắm sửa bày biện trong nhà đến việc học hành, ăn mặc của các con. Bà đã rèn cho tôi thói quen ngăn nắp, giữ gìn cẩn thận sách vở để "chị truyền em nối". Thói quen ấy tôi vẫn giữ đến ngày nay, tôi thích nâng niu những quyển sách đẹp, dù là... có khi lâu lâu chỉ đọc vài trang.

Nhà đông con, mẹ tôi tự tay may quần áo cho các con. Tôi luôn luôn với style "truyền thống": quần ta dài màu trắng, vải lấy từ những tấm drap nhà binh Mỹ do cha tôi "cung cấp miễn phí". Áo tay dài với khuy cài ở cổ tay, cổ lá sen có hai dây cột nơ, may rộng rãi để... phòng lớn. Các em trai mặc "đồng phục": quần sọoc có dây đeo cũng may từ những tấm drap, và áo sơ mi ca rô. Tôi còn nhớ mỗi lần cắt quần áo, mẹ tôi vẽ trên giấy rồi pha ra từng mảnh, xếp chen sát trên tấm vải, đặt đi đặt lại, xoay ngang xoay dọc nhiều lần. Thấy tôi đứng bên cạnh chăm chú nhìn, bà bảo: "Cố gắng tính sao cho đỡ tốn vải con ạ!". Sau này khi theo nghề may mặc thời trang, nhiều lần duyệt sơ đồ pha cắt, tôi thấy lòng vui vui nhớ những kỷ niệm xưa với mẹ. Phải chi bà có ở đây, tôi sẽ đưa tấm sơ đồ ra đố xem bà có cách xếp nào tiết kiệm hơn nữa không? Có khi nào tấm lòng chắt chiu của người mẹ đông con lại có thể vượt qua được phần mềm Gerber không nhỉ?

Về đến Ninh Hoà, món quà đầu tiên cha tặng mẹ dọn nhà mới là chiếc máy may Nhật hiệu Singer. Chiếc máy may đặt ở phòng khách với dáng mẹ cặm cụi là hình ảnh còn lưu mãi trong lòng chị em chúng tôi. Tuổi nhỏ nghịch ngợm, chúng tôi thay phiên nhau té ngã làm vướng rách quần áo, mẹ tôi đã tỉ mỉ khâu vá rất khéo léo. Bà chọn những mảnh vải đúng loại đã giữ lại từ khi cắt quần áo mới, rút những sợi chỉ từ đó ra để khâu chỗ rách, nhìn sơ qua không nhận ra chỗ vá. Sau này tôi được biết trong nghề may gọi là sang sợi. Với những chỗ rách lớn hơn, bà cũng lấy mảnh vải đúng loại, đặt xuống dưới và may chần lên theo hình vuông từ lớn nhỏ dần. Có những chiếc áo rách nhiều quá tưởng phải bỏ đi, mà mẹ tôi cũng chữa lại được bằng cách chế thêm cái túi đắp, hay cái nơ, hay những dải băng trang trí ngộ nghĩnh.

Tôi nhớ có lần anh VLP bạn học cùng lớp đến chơi, mặc chiếc áo rách vai. Mẹ tôi đã bảo anh cởi áo cho bà vá, lại còn dặn : "Cháu về xem còn cái nào rách cứ mang hết đến đây bác vá cho". Kỷ niệm ấy sau này mỗi khi gặp lại anh đều nhắc. Và chúng tôi cùng cười lăn khi nhớ lại hình ảnh anh hôm ấy cởi trần, bối rối nhòm chừng vào nhà trong, tưởng tượng tôi đang ôm bụng cười, mà đúng là tôi đang ôm bụng cười thiệt!

Việc ăn uống trong nhà, mẹ tôi rất cần kiệm và cũng rất chu đáo. Mỗi ngày bà đi tắt ngõ cầu Gỗ đến chợ Dinh, mua những thứ tươi ngon và rẻ. Mùa nào thức nấy, những con cá nục mắt đen lay láy, những con cá liệt tươi xanh, những con cá rựa dài thườn thượt, hay những con mực bóng hồng... bà tự tay nấu nướng và chia ra những khay nhỏ cho từng đứa con. Chỉ mình tôi được ăn chung mâm với bà nội và cha mẹ, còn các em tôi mỗi đứa một khay chia sẵn. Tất cả ngồi chung một bàn lớn, và "khẩu lệnh" bắt đầu bữa cơm là câu nói đồng loạt: "Chúng con mời bà và cậu mợ xơi cơm" (tôi gọi cha mẹ là cậu mợ), và bữa cơm chỉ kết thúc khi các khay đã được thanh toán sạch trơn. Cứ như một trại lính phải không?

Cần kiệm trong nhà, nhưng đối với bạn của con thì mẹ tôi lại "hào phóng". Mỗi lần các bạn tôi đến chơi đều được bà pha nước chanh hay si rô mời uống với những bộ ly đẹp chỉ dùng để đãi khách. Bà còn pha sẵn một bình để châm thêm cho những chiếc ly thường là được uống cạn rất mau. Thỉnh thoảng bà lại mời ăn bánh đậu xanh, bánh tai heo, bánh men... mà cha tôi mua ở tiệm Tân Tân mỗi lần đi Nha Trang. Cũng nên kể thêm là những chiếc bánh thơm ngon ấy mẹ chỉ chia cho mỗi con một cái sau bữa cơm chiều với điều kiện là phải "ngoan" trong ngày hôm đó. Riêng tôi được mẹ cho hai cái, vì tôi luôn luôn "ngoan" và "học chăm"!

Thế nên các bạn thích đến nhà tôi chơi lắm! Mấy mươi năm sau gặp lại, câu hỏi thăm đầu tiên của các bạn luôn dành cho mẹ tôi: "Bác có khỏe không, có đang ở với Hiền không?". Có lần anh ĐQC, bạn học từ thuở nhỏ, tâm sự: "Hồi đó tôi thích đến nhà Hiền, vì ở đấy tôi thấy vui và ấm áp. Có lẽ mẹ tôi mất sớm nên tôi khát khao tình cảm của người mẹ. Tôi cảm thấy dường như mẹ của Hiền cũng thương và xem tôi như con". Cái cảm giác "dường như" ấy... dường như... vẫn sống động trong lòng anh, khi anh ngập ngừng nói tiếp: "Mẹ của Hiền là người phụ nữ tôi trân trọng nhất, và Hiền là... người bạn gái tôi quý mến nhất!"
 

 NHỮNG MÙA XUÂN NHỚ MÃI
 

Nhà tôi cũng như mọi nhà ở quận lỵ Ninh Hoà thời ấy, bận rộn, tấp nập và rất vui vào những ngày giáp Tết. Tôi xách giỏ theo mẹ từ nhà ở trước sân Vận động, qua bến xe lam, hạt Kiểm Lâm, qua cầu Gỗ, đi đến chợ Dinh. Cũng con đường quen thuộc, sao hôm nay tươi mới, rộn ràng! Trong đôi mắt cô bé 12 tuổi, Tết đến... đến thật rồi, trong những khay bánh in gói giấy bóng kiếng đỏ đỏ xanh xanh, trong những mâm mứt bánh đủ kiểu đủ màu, trong những chậu hoa cúc, hoa mai, thược dược, hướng dương..., và trong nụ cười tươi của các cô bán hàng đang đon đả chào mời. Phải mấy lần đi chợ như thế mẹ tôi mới tạm mua đủ đồ ăn Tết. Riêng món mứt và bánh chưng, mẹ tôi luôn tự làm ở nhà.

Món mứt Tết mẹ tôi làm khá đơn giản:

- Sao năm nào nhà mình cũng chỉ làm mứt dừa, mứt bí, mứt khoai, mứt gừng?
- Chẳng phải các con rất thích ăn mứt dừa, mứt bí, mứt khoai? Còn bà nội và cha mẹ thích ăn mứt gừng.
- Nhưng mứt nhà mình nhìn không đẹp tí nào! Con thấy ở chợ mứt dừa có đủ màu, còn mứt gừng nguyên củ y như thật, chứ không phải cắt miếng miếng như nhà mình đâu! Mà con thích ăn mứt chùm ruột và cả me dầm nữa...

Cha tôi đứng sau lưng hai mẹ con từ lúc nào, khẽ gõ đầu tôi, cười nói:

- Cả nhà chỉ có mình mẹ con làm, con đã phụ mẹ được gì đâu? À quên, cũng biết chầu rìa và phụ... nếm đấy chứ!

Tôi phụng phịu không thèm trả lời, tiếp tục chăm chú... phụ nếm miếng mứt dừa thơm ngon mẹ vừa gắp cho.

Gói bánh cũng là "độc quyền" của mẹ. Cả ngày hôm trước mẹ tôi lau lá dong, chẻ lạt giang, đãi đậu, ngâm nếp, ướp thịt... Sáng hôm sau bà gói đến trưa thì xong độ 30 cặp bánh vuông vức đều đặn. Cha tôi lo phần xếp bánh vào thùng, nhóm củi nấu bánh ở sân sau. Chị em chúng tôi vui mừng vì được thức khuya và được mẹ cho ăn thả dàn cả khay mứt vụn.

Gần đến giao thừa, cha tôi mặc bộ đồ vest ra ngoài đi dạo và trở về nhà xông đất vừa khi pháo bắt đầu nổ vang rộn rã. Mẹ và tôi mặc áo dài đón chào ông như một người khách quý. Tôi khoanh tay nói trơn tru :"Con kính chúc cậu mợ được dồi dào sức khỏe và vạn sự như ý!". Năm nào cũng một câu y như thế!

 

Cha xoa đầu tôi khen ngoan và chúc tôi học giỏi. Rồi cha mẹ cùng nhau chúc Tết bà nội tôi, mặc áo dài, vấn khăn, rõ ràng là một bà cụ Bắc kỳ chính cống. Bà nội tôi tươi cười chúc cha tôi :"Bà chúc anh năm mới dồi dào sức khỏe và thăng quan tiến chức". Bà tôi năm ấy mắt đã hơi mờ, nhưng khi bà thắp hương van vái trước bàn thờ tổ tiên, tôi thấy mắt bà như mờ thêm. Chắc bà đang nhớ đến ông tôi và các cô các chú còn ở lại làng Nội Viên, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên!

Sáng mồng một, đúng là vui như Tết. Mấy chị em tôi xếp hàng một nhận tiền lì xì của bà nội và cha mẹ, vang rân câu chúc Tết đã thuộc nằm lòng: "Cháu chúc bà sống lâu trăm tuổi, chúc cậu mợ được dồi dào sức khỏe và vạn sự như ý!"

 

Một túp lều tranh hai trái tim vàng !

Một ngày đầu xuân ở Khu Mưu Sinh, Núi Đeo - Dục Mỹ

Cha tôi thích chụp ảnh nên tôi có được rất nhiều hình kỷ niệm
 

Mồng hai Tết, cha tôi chở cả nhà xuất hành đi Nha Trang du ngoạn Tháp Bà Ponagar và Hòn Chồng. Ở Tháp Bà linh thiêng, mẹ con tôi thành tâm khấn bái xin xăm. Mẹ vui mừng khi nhận được thẻ xăm thượng thượng, hớn hở khoe với cha...

Xa xa, cầu Xóm Bóng soi mình trên sông Cái... Và xa nữa là vùng biển quê hương một màu xanh ngát... Ôi những mùa xuân hạnh phúc cũng đã rất xa... nhưng hương vị mãi luôn tươi mới trong lòng tôi.

 

Mẹ tôi và đàn con đông ở tháp Bà Ponagar năm 1964

Kỷ niệm cha mẹ tôi tại Hòn Chồng, Xuân Giáp Thìn 1964