Đặc San Xuân

Tết cổ truyền Việt Nam luôn có những đặc thù riêng của từng gia đình và vài điều chung có từ xa xưa, nhất là việc dọn dẹp những gì cũ kỹ của năm này được tống đi để chào đón năm mới. Chăn mùng mền chiếu, bàn ghế… thường ngày vẫn quét dọn, giặt giũ thế nhưng sự dọn dẹp lại chu đáo hơn vào những ngày cuối năm để đón Tết. Nhà cửa được sơn phết lại, lau chùi sạch sẽ, đồ đạc quanh nhà cả năm để yên một chỗ nay cũng được lôi ra chùi rửa, vứt bỏ hay bán ve chai. Các xe ba gác đẩy hay những thúng gánh đầy ấp trên vai người bán ve chai đi dạo, họ mua bán đắt hàng hơn trong những ngày cuối năm.Trên bàn thờ bộ lư hương được đánh bóng kỹ lưỡng, mọi thứ đều như mới mẻ. Nhớ lại cái Tết xa xưa ở quê, nhà nhà phơi chăn màn chiếu quanh nhà thật là vui, lòng người nao nức chờ đón Tết, bên cạnh đó là bao sự lo lắng của các bậc cha mẹ.

23 tháng chạp: Đưa ông Táo mọi chuyện gần như xong tất cả, chỉ còn việc mua sắm. Hai cây mía có cả gốc lẫn ngọn được đặt 2 bên bàn thờ ông Táo, từng mắt mía là những nấc thang cho ông Táo về chầu Trời, những thẻ đường vàng hay những miếng kẹo thèo lèo xoắn vào nhau không thể thiếu trên mâm bánh trái, vị ngọt của đường giúp cho ông Táo trình tâu Ngọc Hoàng mọi chuyện thông suốt ngọt ngào êm tai cho dân lành cơm no áo ấm. Biết đó chỉ là điều mê tín, nhưng không thể nào thiếu khi sắp xếp bánh trái cúng ông Táo. Keo thịt ngâm mắm để cuốn bánh tráng và rau sống cũng được ngâm trong ngày hôm nay để vừa đủ thời gian cho thịt thấm vào nước mắm tiện dùng trong mấy ngày Tết. Dưa món, củ kiệu, cũng được cắt phơi và ngâm trong cuối ngày.

28, 29 Tết: Hầu như việc dọn dẹp đã hoàn tất, người người, nhà nhà chuẩn bị đi mua hoa để chưng trong 3 ngày Tết và các loại mức để tiếp khách. Chợ hoa được họp chợ vào tuần lễ cuối trong tháng 12 âm lịch. Hai chậu hoa Vạn Thọ được đặt hai bên cửa ra vào để cầu mong sự lâu bền vĩnh cửu, vạn niên trường thọ, hai chậu Tắc thật sai trái mang lại sự sung túc trong gia đình cho một năm mới. Tuy nhiên cũng còn tùy vào con mắt thẩm mỹ của gia chủ khi chọn lựa các loại hoa. Trong phòng khách sắp xếp đẹp mắt hơn thường ngày với vài chậu hoa chưng đẹp mắt, một cành hoa mai để giữa nhà cắm trong bình lư đồng đã được đánh bóng, gia đình khá giả hơn thì sắm một cây mai lớn có cả gốc chưng bày giữa nhà, mua và chọn cây mai cho nở bông thật nhiều đúng vào 3 ngày Tết thì xem như mang lại điều hên cho cả năm. Ngoài miền quê, bánh chưng, bánh tét ngay hôm nay được bày giữa nhà mỗi người một tay gói bánh và thức khuya để luộc bánh cho đến sáng hôm sau.

30 Tết : Chuẩn bị làm cổ tất niên rước ông bà, con cháu thường ngày làm việc xa nhà đều về nhà trước ngày 30 Tết cùng gia đình trong ngày cúng tất niên. Trong bữa cơm cuối năm các thành viên trong gia đình đều có mặt đầy đủ để được nghe cha mẹ nhắc nhở những việc làm thiếu sót trong năm qua, và được nghe những lời nhắn nhủ cho mọi việc được tốt đẹp trong năm mới. Trái cây trên bàn thờ bày đủ ngũ quả, đặc biệt một bàn thờ mâm quả được bày biện giữa nhà để hằng ngày cúng cơm cho ông bà trong ba ngày Tết. Mâm trái cây không thể thiếu: mảng cầu, trái dừa, đu đủ, trái xoài như câu châm ngôn cầu thực ” Cầu Vừa Đủ Xài”, có cả chùm trái Sung, để cầu sự sung túc. Ngoài quê thì kiêng hẳn việc cúng chuối vào những ngày đầu năm, vì sợ cả năm phải “làm việc chúi nhủi” cực nhọc, quả cam cũng không ngoại lệ, cam có nghĩa là “cam khổ”. Kiêng cả việc làm bể chén dĩa ly tách trong mấy ngày Xuân để tránh việc xui xẻo.

Đêm giao thừa: Thật vui khi còn tiếng pháo ran trời đúng 12 giờ khuya, mọi gia đình thi nhau đốt pháo, tiếng nổ đì đùng trong đêm thật vui tai cùng tia sáng chớp đẹp mắt và khói bay mù mịt làm ấm lòng người, hớn hở đón chào giờ phút linh thiêng của ngày đầu của năm mới. Các phong pháo cột nối kết nhau dài ngắn tùy theo ý thích và tùy vào kinh tế của mỗi gia đình, có những giây pháo dài cả 3 hay 4 thước, hoặc đốt nhiều lần, tiếng pháo nổ tí tách đều đặn và thỉnh thoảng nổ thật lớn của chiếc pháo tống cột xen kẻ. Không còn gì vui bằng khi nghe tiếng pháo nổ rang làm rộn ràng trong lòng mọi người. Màu xác pháo đỏ hồng quanh nhà hay ngoài sân, kiêng cử không được quét dọn trong ngày đầu năm, cứ để như thế cho hết ngày mùng một Tết. Trong khi đó trong mỗi gia đình đều đặt một cái bàn trước sân nhà có nhang đèn, môt đĩa mức đủ loại, trái cây và một trái dừa để cúng giao thừa ngay khi tiếng chuông nhà thờ đổ đúng 12 giờ khuya, hay tiếng trống và tiếng chuông bát nhã trong các ngôi chùa được vang lên đúng giờ khắc giao thừa. Trong những giờ phút này mọi người cùng nhau đi lễ chùa rất đông để mong được hái lộc đầu năm tại chùa. Sự cúng kiến cầu mong mọi sự an lành cho năm mới.

Tuy nhiên tiếng pháo nổ đã mất hẳn trong mấy năm qua, làm giảm đi sự rạo rực trong lòng mọi người trước giờ phút thiêng liêng đón chào ngày đầu năm mới, cũng không quên nhắc đến việc nhờ người xông đất trong giờ khắc bắt đầu điểm để bước qua ngày đầu năm mới. Thường thì cha mẹ sau khi đi lễ chùa trở về nhà đúng vào thời khắc giao thừa để xông đất, nhưng người bước vào nhà trước tiên luôn là người cha vì người ta thường cho là phái nữ nặng vía hơn phái nam

Ngày mùng 1 Tết: Cả nhà quần áo chỉnh tề, các em nhỏ được mặc quần áo mới, Ba nghiêm trang trong bộ Veston và mẹ trong tà áo dài, ngồi trên 2 chiếc ghế Salon giữa nhà, các con cùng ngồi quanh cùng chúc nhau, cha mẹ chúc Tết con cái rồi đến các anh chị, đến các em, từng người một, sau những lời chúc là những phong đỏ lì xì được trao từ tay cha mẹ cho con cái, rồi các anh chị lớn trao cho các em cứ thế từ người con cả đến người con út. Những lời chúc sức khỏe cho ba mẹ được trường thọ, những lời chúc tốt đẹp trong năm mới cùng những lời hứa hẹn làm tốt hơn mọi việc trong năm qua, từng người chúc cho nhau, từ lớn đến nhỏ. Sau đó là bữa ăn sáng chung đầu năm sau khi đã cúng kiến xong. Bạn bè, bà con, xóm giềng qua lại chúc nhau mọi sự may mắn bình an. Vui nhất là cả nhà quay quần bên bàn bầu cua cá cọp, thi nhau đặt và hò hét vui cười, hay quanh nhau đánh bài Xì dzách, cả nhà quay quần bên nhau tạo niềm vui gia đình đầm ấm vui Xuân đón chào một năm mới.

Ba ngày Tết: Các bà nội trợ không bận bịu việc cơm nước hai buổi như ngày thường vì các món ăn luôn được nấu sẵn, thực đơn Tết truyền thống gồm các món: thịt kho hột vịt, cá thu kho, măng khô ninh với chân giò, thịt đông, giò lụa, giò thủ, dưa chua, dưa kiệu, dưa cải chua, nem chua, món chính vẫn là bánh chưng kèm với dưa hành…Mẹ tôi vẫn thường nói phải dọn kèm như vậy vì bánh chưng làm từ nếp, đậu, thịt ăn rất dễ bị đầy, ăn kèm dưa hành muối (chỉ là muối mặn thôi) sẽ dễ tiêu thực, và dĩ nhiên không thể thiếu hai trái dưa hấu hay một cặp bưởi với một ít mứt và hạt dưa, rau sống và bánh tráng luôn được trữ sẵn, để dành dùng bữa nhanh chóng. Những ngày Tết sung sướng nhất là tự tay làm món gì đó cho gia đình và thết đãi bạn bè, có như vậy mới thấy được hơi ấm của căn bếp tỏa lan khắp nhà trong những ngày Xuân, đó cũng là cách mong nhà cửa êm ấm, vui vẻ, hạnh phúc quanh năm.

Việc cúng kiến phải đều đặn vào sáng sớm khi thức giấc, bày biện đủ món, có món mặn, món canh, món xào, bánh chưng, dưa kiệu…trước cúng ông bà, sau cả nhà dọn ra ăn, cả nhà quanh mâm cơm vui đùa thật đầm ấm trong không khí Tết, nhang đèn trên bàn thờ được thắp liên tục, hết cây nhang này tàn thì thắp ngay cây nhang khác xem như ông bà đang ở đâu đây cùng con cháu đón năm mới. Cứ như thế trong 3 ngày Tết rồi mùng 4 Tết cúng hóa vàng hay ở quê còn gọi là hạ niêu, các cửa hiệu buôn tìm ngày tốt bắt đầu việc kinh doanh, có một số người thường lấy những ngày chẳn là mùng 4,6,8,10 cúng khai trương mở hàng ngày đầu năm.

Chuyện ba ngày Tết cũng tạm đủ để trò chuyện với các anh chị và các bạn trong những ngày đầu năm mới. Tôi đã được hưởng những ngày đầu Xuân trong đại gia đình của mình khi tất cả anh chị em chúng tôi cùng sống chung dưới sự che chở nuôi nấng của cha mẹ. Đã hơn 30 năm qua tất cả đã có cuộc sống riêng và anh chị em chúng tôi không được sống gần nhau, một số anh chị em hiện đang sống tại hải ngoại. Tuy thế tất cả chúng tôi vẫn luôn gìn giữ những tập tục mà cha mẹ ông bà đã truyền đạt cùng với những nghi lễ trong không khí gia đình mà chúng tôi được thừa hưởng tự bao giờ. Cùng ở chung một thành phố chúng tôi vẫn cố gắng tập họp anh chị em, con cháu quanh nhà để mừng Xuân chúc Tết.

Cứ mỗi độ Xuân về, nhà nhà đón Tết, tôi vẫn luôn hồi tưởng lại những ngày Xuân xa xưa bên cạnh ba mẹ, để thầm cám ơn công ơn ba mẹ đã cho chúng tôi những giờ phút sung sướng vui đùa hạnh phúc và vô tư trong cuộc sống bên cạnh những lo toan của ba mẹ cho 10 anh chị em chúng tôi. Chúng con luôn vâng lời ba mẹ và luôn làm vui lòng ba mẹ, đây cũng là những lời nằm lòng trong ngày đầu năm mà chúng tôi vẫn thường nhẩm trong đầu khi còn bé sau những lời chúc thọ ba mẹ để nhận phong bao đỏ lì xì.

Hà Thị ThuThủy
Tháng 1/2008