Khu tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin là công trình xây dựng để tưởng nhớ đến nhà bác học tài ba, Alexandre Yersin (1863 - 1943), đã sống và cống hiến hết mình cho khoa học của nhân loại.

Khu tưởng niệm Alexandre Yersin Nha Trang là địa điểm thú vị để mọi người có thể tìm hiểu thêm và những câu chuyện cuộc đời của một nhà khoa học lừng danh trên thành phố biển nổi tiếng của Việt Nam.

1-    Tiểu sử cuộc đời bác sĩ Alexandre Yersin –

Ngày 22 tháng 9 năm 1863 Alexandre Yersin đã ra đời tại Thụy Sỹ. - Cha của Yersin là một giáo viên sinh học, mẹ quê ở Paris, Yersin là em trai trong gia đình có hai chị em. Với tính khiêm tốn trầm lặng thích sống ẩn dật, ông ít nói về đời mình nên hiện nay người ta ít biết về những ngày thơ ấu của ông.

- Năm 20 tuổi, ông tốt nghiệp Đại học Paris (Pháp), năm 1886 ông làm việc tại viện Pasteur Paris và cộng tác với bác sĩ Roux tìm độc tố vi khuẩn bạch cầu. Năm 1890, ông được chuyển lại quốc tịch Pháp.

- Yersin bất ngờ rời bỏ ngành vi trùng học - sống đời thủy thủ và thám hiểm - mở đầu một cuộc đời khác kéo dài 50 năm. - Năm 1890, ông quyết định rời nước Pháp để đến Đông Dương (bấy giờ là thuộc địa của Pháp). - Năm 1891, ông xin thôi việc ở Messageries, quyết định đến sống tại Nha Trang.

Ông cho dựng một ngôi nhà gỗ ở Xóm Cồn (Nha Trang), và mở một phòng khám.Ông Năm (A.Yersin được người dân ở đây gọi như thế) là bác sĩ người Âu đầu tiên hành nghề trong vùng này. - Tháng 6 năm 1893, được sự ủy thác của Toàn quyền Đông Dương, ông tổ chức đoàn thám hiểm theo đường bộ từ Biên Hòa ra Đồng Nai, lên Di Linh, cuối cùng khám phá Cao nguyên Lâm Viên. 

Ngày 20 tháng 6 năm 1894, ông đã tìm ra vi trùng bệnh dịch hạch. - Năm 1895, Yersin thành lập viện Pasteur Nha Trang và điều chế huyết thanh chữa bệnh dịch hạch. Một năm sau, bệnh dịch tái phát ở Trung Quốc, Yersin lại sang Trung Quốc và cứu được nhiều người thoát khỏi căn bệnh hiểm nghèo đã gây tử vong hàng triệu người vào thời ấy.

Ông trở về Nha Trang, khai phá vùng suối Dầu - cách Nha Trang 10km về hướng Nam, thành lập một trại chăn nuôi và trồng trọt. Ông đã trồng được cây Canhkina (Quinquina) dùng để bào chế thuốc chống sốt rét (Quinine). Là người đầu tiên nhập giống cây cao su về trồng tại Việt Nam, trở thành chủ một đồn điền cao su lúc đầu rộng khoảng 100 hecta, kiếm tiền đủ để nuôi sống Viện của ông.

Từ năm 1902 đến năm 1903, ông ra Hà Nội để thành lập trường đại học Yersin Đông Dương và làm hiệu trưởng đầu tiên. - Năm 1924, ông giữ chức vụ Tổng Thanh Tra Các Viện Pasteur ở Đông Dương. - Năm 1933, ông làm viện trưởng danh dự viện Pasteur ở Paris. - Ngày 28 tháng 6 năm 1935, trường trung học Yersin được khánh thành ở Đà Lạt. Yersin trở về Đà Lạt lần cuối cùng trước khi mất. - Ngày 1 tháng 3 năm 1943, Yersin thanh thản qua đời, hưởng thọ 80 tuổi để lại niềm thương tiếc sâu sắc. Hàng ngàn người dân Nha Trang đã đưa linh cửu ông đến nơi an nghỉ cuối cùng ở suối Dầu. - Cả cuộc đời ông là sự giản dị và cống hiến hết mình cho khoa học và những người dân nghèo khổ. Ngày nay, người dân vùng Xóm Cồn (Nha Trang) vẫn kể những câu chuyện về vị bác sĩ như một vị thiên sứ của tình yêu thương. - Người dân địa phương vẫn còn nhớ tới cái tên “ông Năm Yersin” và những bó hoa tươi vẫn hàng ngày được mang tới tượng đài của ông tại công viên Yersin bên bờ biển Nha Trang. Các khu di tích tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin Nha Trang.

 Hiện nay tại Nha Trang đang có ba nơi tưởng niệm bác sĩ Yersin:

1-    Bảo tàng Yersin nằm ngay trong khuôn viên Viện

PasteurNha Trang, trên đường Trần Phú, thành phố Nha Trang, nơi ông đã từng làm việc rất nhiều năm.

2-    Mộ bác sĩ Yersin tại Suối Dầu, thuộc xã Suối Cát, Diên Khánh, Khánh Hòa.

3-    Căn nhà gỗ hai tầng là nơi làm việc của bác sĩ những năm tháng cuối cùng trên khu du lịch Hòn Bà. Đến nay, ba điểm đến này đều là những địa điểm du lịch Nha Trang rất nổi tiếng, được nhiều du khách tìm đến mỗi khi đến du lịch Nha Trang.

·       Bảo tàng Yersin tại Nha Trang

Năm 1997 bảo tàng mang tên Alexandre Yersin ra đời, nằm trong khuôn viên Viện Pasteur, số 10 Trần Phú, Bảo tàng tọa lạc trên tầng hai ngôi nhà phía bên tay phải của Viện Pasteur, có diện tích khoảng 100m², trong đó trưng bày một phần rất nhỏ đồ vật còn sót lại mà nhà bác học đã từng sử dụng. Nhiều đồ vật của nhà khoa học vẫn được lưu giữ gần như nguyên vẹn gồm những chiếc tủ gỗ đặt sát tường, nơi chứa hơn 1.200 quyển sách cùng các tài liệu, sách báo, thư… cùng bút tích của A. Yersin. Những tài liệu về cuộc đời, sự nghiệp cùng sự cống hiến của ông với ngành y học thế giới và Việt Nam được sao chép và bảo quản cẩn thận. Những đồ dùng hàng ngày của ông như chiếc bàn làm việc, giường, kính hiển vi, cuốn sổ ghi kết quả nghiên cứu, chiếc máy tính cũ kỹ… vẫn như đang còn hiện diện hình dáng người bác sĩ đáng kính và đầy thiện tâm giúp người ấy. Các nhân viên bảo tàng cho biết, khi được đọc cuốn tiểu thuyết Dịch hạch và thổ tả của nhà văn người Pháp Patrick Deville, rất nhiều du khách đã quyết tâm đến đây để tìm hiểu về Yersin.Đối với họ, nhà khoa học ấy như người “cứu nhân loại” khỏi đại dịch thổ tả kinh hoàng.

·       Phần mộ của Yersin Theo Quốc lộ I từ Nha Trang

xuôi về hướng Nam khoảng 20km bạn sẽ nhìn thấy một tấm biển chỉ dẫn đường vào ngôi mộ. Ngôi mộ hiện nằm tại xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, Khánh Hòa. Nằm sâu trong một khu đồi nhỏ tại trang trại Suối Dầu, con đường đất nhỏ dẫn vào phần mộ của ông tĩnh lặng và bình yên. Trước khi vào thăm viếng mộ, du khách có thể liên hệ với các nhân viên của trang trại để có người hướng dẫn và chỉ đường. Con đường lát đá nhỏ rợp bóng cây xanh, một không gian tĩnh lặng bao trùm, cách bài trí của khu mộ cũng đơn sơ và giản dị như chính cuộc đời và nhân cách của Yersin. Đúng như tâm nguyện khi còn sống, khi ra đi, ông được đặt nằm sấp, hướng về phía biển để có thể mãi mãi ôm trọn lấy mảnh đất quê hương. Một ngôi mộ hình chữ nhật được xây bằng xi măng giản đơn, trên có khắc tên ông, năm sinh và năm mất. Một tấm bia đá được dựng lên để bày tỏ lòng biết ơn và ghi dấu những đóng góp to lớn của bác sĩ Yersin với nhân loại. Trên bia có dòng chữ “Ân nhân và nhà nhân đạo được nhân dân Việt Nam tôn kính”.

·       Căn nhà gỗ trên đỉnh Hòn Bà

Tính từ khi bác sĩ Yersin khám phá ra đỉnh Hòn Bà và xây cất căn nhà trên đỉnh núi (từ năm 1915), đến nay đã trên một thế. Ngôi nhà gỗ hai tầng của ông chính là ngôi nhà duy nhất được xây dựng trên đỉnh Hòn Bà cho đến tận bây giờ. Qua thời gian, căn nhà ngày xưa được xây cất bằng gỗ, đã mục nát, chỉ còn lại phần nền là nguyên vẹn. Và để ghi ơn vị bác sĩ đã cống hiến cả đời mình cho khoa học, cho người dân Nha Trang vùng Xóm Cồn, Suối Dầu, một kế hoạch phục chế lại ngôi nhà ngày xưa ấy được thực hiện từ năm 2004, tái tạo lại nguyên bản ngôi nhà của bác sĩ Yersin. Ngôi nhà với lối thiết kế kiến trúc đặc biệt, mang một sứ mệnh đặc biệt, và vị trí tọa lạc của nó cũng đặc biệt. Đó chính là ngôi nhà của bác sĩ Yersin ngày xưa đã từng sống và làm việc trên đỉnh núi Hòn Bà – nơi được mệnh danh là một Đà Lạt của thành phố biển Nha Trang.

·       Các chức vụ ông đã đảm nhận Sau hơn 50 năm sống và làm việc vì khoa học ở Viện Pasteur Nha Trang (1891 - 1943) Yersin đã cống hiến cho khoa học 55 công trình nghiên cứu có giá trị. Các chức vụ ông đã đảm nhận: Viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang. Viện trưởng Viện Pasteur Ðông Dương. Hiệu trưởng Trường Ðại Học Y Khoa Hà Nội.Tổng thanh tra các Viện Pasteur Ðông Dương. Viện sỹ Viện Hàn Lâm Khoa Học Pháp.Chủ tịch danh dự Hội Ðồng Y Khoa Viện Pasteur Paris.

Để biết ơn về một nhà khoa học đã dành cả cuộc đời cống hiến cho nhân loại và người dân Việt Nam, tuy khu tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin Nha Trang cách trung tâm khá xa, nhưng với những đóng góp của ông thì chắc chắn bạn không nên bỏ qua điểm tham quan hấp dẫn này.

 

 

 

Xuân NHÂM DẦN 2022