Đặc San Xuân

TảN MạN ĐặC SaN NiNH HòA 5 NăM

Kỳ 4: Đầu năm khai bút...

... Một trong những cây viết trên Đặc san NINH HÒA mà chúng tôi rất ngưỡng mộ mặc dù không có học với Thầy, đó là Gs Lê Văn Ngô với các bài viết như Phủ Ninh Hòa, bài Đèo Bánh ít và Núi Ổ Gà... Thầy là một kho báu của kinh nghiệm quá khứ còn sót lại để chúng ta học hỏi, nhất là thế hệ trẻ như chúng tôi khi muốn tìm hiểu về lịch sử vùng đất Ninh Hoà. Như trong bài Phủ Ninh Hòa, Thầy đã viết về vị trí của Phủ như sau "theo Quốc Lộ 1 đi ra về hướng bắc khoảng một cây số và để ý về bên trái có con đường đất rẻ vào làng Phước Đa dài 400 thước, đó là con đường vào Phủ cũ NH".

        Con đường QL 1 này thì "tôi đã đi qua lại lắm lần" mỗi khi ra vô xứ Vạn nhưng thật ra chưa biết Phủ NH ngày xưa nằm ở đâu. Bây giờ có Thầy nói lên những nét lịch sử chấm phá làm mình hiểu biết thêm khung cảnh địa dư và lịch sử xứ Ninh. Thật là bổ ích! Và cũng qua bài viết này, nxvạn cảm thấy rất đau xót vì Phủ cũ NH ngày nay "không còn dấu tích nhiều bởi dân làng chia nhau chiếm đất cất nhà đưa lịch sử vào quên lãng" chẳng khác hai câu thơ trứ danh của Bà Huyện Thanh Quang trong bài Thăng Long Thành Hoài Cổ "Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo, Nền cũ lâu đài bóng tịch dương".

        Bài viết về Đèo Bánh ít và Núi Ổ Gà cũng vậy. Đây là nơi mà nxvạn đã có dịp qua lại không biết bao nhiêu lần trên con đường đi học từ Vạn giả vô Nha Trang hoặc trở về thăm nhà. Với các địa danh như Làng Hà Thanh, Miếu Ông Hổ, Đèo Bánh ít, Miếu Thờ Bà, Núi Ổ gà... làm cho chúng ta biết được tên tuổi quê hương vì đâu mà có với những nét chấm phá lịch sử ít người con giữ lại trong ký ức.

        Trước đây thời còn trung học, người viết hay đón xe đò ở bến xe Ninh Hòa (hoặc xe lam) để về quê, thế nào cũng phải chạy qua Đèo Bánh ít. Đúng! Cái đèo nhọn nhọn trông như cái bánh ít. Ngọn đèo không cao lắm nhưng dài đủ để xe hơi hay xe lam leo dốc ì ạch mệt nghỉ. Trong thời chiến tranh trước 75, đoạn đường này cũng đã tạo nên vô số gian nan cho các cô cậu học trò ngoài Giả vào Nha trang hay Ninh Hoà học. Xe lửa thì khi có khi không vì bị mấy "ổng" đặt mìn làm nổ tung đường rầy hoặc lật xe. Đường bộ cũng vậy, chỉ cần xuống đến nửa dốc Đèo Bánh ít ngó ra phía Bắc Lạc An là đủ thấy mấy "ổng" lố nhố ở đó rồi... Đường bộ cũng bị đặt mìn đâu thua gì đường sắt, thử hỏi xe cộ nào dám chạy qua (!?).

        Hầu hết các xe đò hoặc xe lam gặp ngày xui xẻo có mấy ổng đắp mô hay đứng gác đường ở phía Lạc An là xe đò phải dừng lại dồn cục ở dưới chân Đèo Bánh ít chờ khi nào con đường được giải tỏa mới dám chạy qua, hoặc có khi tài xế bậm môi bậm miệng chở hành khách liều mạng chạy đại qua Lạc An mà trống ngực đấm thình thịch vì sự nguy hiểm đang chờ sẵn đâu đó, hoặc bị mìn bẫy, hoặc bị mấy ổng chận xe lại xét hỏi, bắt người v.v... Ôi thiên nan vạn nan!

        Vừa đến Lạc An, ở phía trên ruộng xa xa thì thấy có bóng người cứ tưởng là dân làng, thật ra không phải vậy, ông nào ông nấy súng ống đầy mình thay cày thay cuốc.... Phía bên phải cách Đèo Bánh ít chừng một cây số là ngã ba đường xuống Hòn Khói. Thời ấy, tâm hồn thơ bé của chúng tôi thấy cảnh quê hương như vậy mà đau lòng. Tuy nhỏ nhưng cũng tự hỏi, cùng là anh em một Mẹ Âu Cơ, cùng một giòng giống Tiên Rồng với nhau cả mà sao lại kẻ nọ người kia...??? chỉ tội làm khổ cho người dân, tội cho bọn nhỏ như chúng tôi và cho cả quê hương đất nước !!!

        Tôi nghĩ Ninh Hòa là chốn địa linh nhận kiệt, là chốn thơ văn ngút ngàn, nếu không sao lại có nhiều nhà thơ đến thế nhỉ? Như bài Hoa súng Giữa giòng Sông Dinh của anh Phan Đông Thức (mọc ở trang bìa Đặc san NH) với những câu thơ thật mượt mà êm ả nhưng gói ghém trọn nổi lòng của một kiếp hồng nhan (?) của một thời tao loạn mà cành hoa súng là biểu hiện tuyệt vời:

"Trên dòng sông Dinh,

Một hoa súng vô tình đang nở

Em là hoa của quê hương đó

Em là hương dòng chảy quê tôi

Cuộc đời em sao lắm nổi trôi

Khi nở đẹp khi chìm sâu đáy nước..."

Lời thơ thật tượng hình với ý nghĩa sâu sắc, như câu:

"Em là súng nhưng em không nổ

Cùng lục bình tím ngắt tri âm"

Và cuối cùng thì anh nhắn nhủ cành hoa không bao giờ thay đổi:

"Súng ơi! Nở mãi dòng Dinh nhé

Dù lũ Trường Sơn súng vẫn hồng!"

        Tiếp theo là bài thơ Còn Đó Ninh Hòa của anh Dương Công Thi và bài Nghi Phụng Trăng Lên của Anh Thy (bút hiệu của anh DCThi). Bài thơ Còn Đó Ninh Hoà diễn tả các địa danh quê hương với phù sa nước mặn, tuy xa quê hương nhưng lòng vẫn chờ mong:

"Bao thay đổi Ninh Hòa tôi còn đó

Phận nổi trôi nhưng lòng vẫn Ninh Hoà

Năm mốt năm lòng Ninh Hòa để ngỏ

Trong Ninh Hòa còn đó một cành Hoa!!!"

        Như bài thơ thất ngôn bát cú Nghi Phụng Trăng Lên của Anh (Anh Thy) cũng là bài thơ tuyệt tác tả cảnh đêm trăng giã gạo đến gần sáng với tiếng chày khua rộn rã để nửa đêm húp một tô chè nóng hổi thơm mùi nếp mới do chủ nhà đãi. Cảnh đêm trăng giã gạo thật thanh bình làm tôi nhớ lại bản nhạc "Gạo trắng trăng thanh" ngày xưa của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ với tiếng hát của cặp song ca nổi tiếng Ngọc Cẩm và Nguyễn Hữu Thiết. Anh Thy diễn tả cảnh đêm trăng giã gạo qua những lời thơ bóng bẩy đối nhau chan chát nghe thật sướng tai, chứng tỏ anh không phải là một tay vừa trong làng thơ người Việt mình:

"Đều nhịp chày khua lay bóng nguyệt

Tàn cảnh duyên chớm đọng làn mây

Tô chè nóng hổi thơm mùi nếp

Gạo nước trong ngần dịu cánh tay"

        Tạm giã từ thi hữu, nxvan gặp bài Chùa Hang - Hòn Hèo của Mục Đồng Trần Thanh Thiên. Nhìn vào tấm ảnh cậu học trò trẻ trung, đẹp trai, đầu đội mão với cái giải mũ bỏ thỏng xuống bên tai với bộ áo choàng đen tốt nghiệp đại học làm mình thấy một cái gì hết sức cảm kích. Nào có phải mục đồng chăn trâu gì đâu, Mục Đồng Thanh Thiên với bài viết về lịch sử Hòn Hèo của xứ Ninh Hòa hết sức xúc tích và trình độ chẳng thua gì các bài viết về lịch sử xứ Ninh của Thầy LVNgô hoặc Vinh Hồ. Mở đầu là các câu thơ đã trở thành ca dao trong dân gian nghe thật dễ nhớ, dễ hiểu về những đặc tính của quê hương mình:

"Mây Hòn Hèo,

Heo Đất Đỏ,

Mưa Đồng Cọ,

Gió Tu Hoa,

Cọp Ổ Gà,

Ma Đồng Lớn..."

        Mục Đồng đưa ta vào cảnh non nước Hòn Hèo cũng là nơi nxvạn đi qua và nhìn ngắm say mê mỗi khi xe chạy ngang Hòn Khỏi hoặc gần tới Đèo Bánh ít. Nhưng nét lịch sử của Hòn Hèo ít người biết, nơi có loại "mây bông, cây vừa to vừa thẳng, thích hợp để làm nhiều vật dụng cho dân địa phương, nhất là làm hèo (gậy) nên giới bình dân gọi tên núi là Hòn Hèo"...

       Nhờ Mục Đồng mà nxvan biết được Hòn Hèo là ngọn núi cao nhất trong dãy quần Sơn Phước Hà với chiều cao 819 mét. Là nơi từng là cứ điểm trú quân và khởi binh của các tướng sĩ trong Phong Trào Cần Vương là Trịnh Phong và Trần Đường dấy bình nổi lên chống Pháp. Về thời tiết "Hòn Hèo đội mũ là trời sắp mưa" là 'trạm khí tượng' thiên nhiên báo hiệu cho dân làng và xứ Ninh biết thời tiết mưa nắng như thế nào. Mục Đồng cũng vẻ ra cho ta thấy khung cảnh tuyệt đẹp của núi Tiên Du, Chùa Phụng Sơn, Thạch Sơn Cổ Tự, Chùa Linh Phong, Chùa Hang v.v... để nghe "gió khua lá cây xào xạt, chim hót mừng lữ khách hồi hương, hơi mát lạnh từ hang đã tỏa ra, bạn cứ tưởng như mình đang lạc vào tiên cảnh...".

        Đây là một bài viết thật xuất sắc khiến nxvạn cũng mê mẫn theo cảnh "non bồng nước nhược" của xứ nem, xứ rượu Ninh Hòa...

Nguyễn Văn Sanh
NXV