GIÁO DỤC THỜI HỘI NHẬP....
 

Trần Hà Thanh

Một năm học mới lại đến.

Như mọi năm hàng chục triệu sinh viên học sinh đã được nghe bài diễn văn khai giảng năm học mới như ……

 

“ Kinh thưa.... .

Hôm nay trong không khí tưng bừng của cả nước chào mừng kỷ niệm 68 năm cách mạng tháng 8 và quốc khánh 2/9 Trường PTCS X… và THPT Y…long trọng tổ chức lễ khai giảng năm học mới 2013-2014.... ”

Và còn nhiều nữa như :

 

“…Ngày nay khi đất nước ta bước vào thời kỳ hội nhập, thời đại của Công Nghiệp Hóa, Hiện Đại Hóa, giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu và trở thành mối quan tâm đặc biệt của toàn xã hội. Chúng ta phải có trách nhiệm thực hiện tốt sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài …”

 

Tuy nhiên năm học đến giữa lúc kinh tế đang chựng lại hai năm liền và còn nhiều thách thức đang đợi chờ phía trước. Trong hoàn cảnh đó những người ưu tư cho nền giáo dục thì cho rằng : Giáo Dục chưa đáp ứng được nhu cầu của một nền kinh tế hiện đại. Bên cạnh những điểm mạnh của Việt Nam, các doanh nhân Pháp chỉ ra các điểm hạn chế cần khắc phục. Theo họ, hệ thống giáo dục đất nước vẫn còn quá yếu kém để thỏa mãn các nhu cầu của một nền kinh tế hiện đại.

 

Dù rằng trình độ giáo dục đã được cải thiện, nhưng trường học vẫn chưa đào tạo ra được các nhà chuyên nghiệp thực thụ. ( RFI online ngày 11-8-2013 ).

Điều đó có nghĩa ngành Giáo Dục mới hoàn thành tốt trên “cơ bản “ sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.

 

Về nâng cao dân trí : chỉ tiêu đào tạo 20.000 tiến sĩ : nhiều khả năng hoàn thành chỉ tiêu đã đề ra, so với năm 1995 của thế kỷ trước là 3000 tiến sĩ, rồi đây công nhân viên cấp xã ấp phải có văn bằng cử nhân. Cách nay gần 10 năm, người ta lại còn yêu cầu cầu được cấp vài hecta đất để dựng bia tiến sĩ để được sánh ngang hàng với văn miếu có bia tiến sĩ từ thế kỷ 11 ( 1075 ). Bên cạnh chuyện ngày gần đây ra ngõ gặp tiến sĩ, thì có tin đáng buồn : một phần tư (1/4 ) dân số Đồng Bằng Sông Cửu Long không qua bậc tiểu học hoặc tin sức khỏe rất buồn : Hôm 13-9-2013 trong một buổi hội thảo Viện Tâm thần trung ương cho biết 1/5 dân số Việt Nam rối loạn tâm thần trong số đó tất có nhiều lớp trẻ học sinh sinh viên cụ thể trường hợp chị Nguyễn thị Vân ( Hoàng Mai – Hà Nội ) bị rối loạn tâm thần hơn 20 năm mà gia đình không biết, sau khi tốt nghiệp loại ưu trường Đại Học Ngoại Ngữ, chị Vân không tìm được việc làm, chỉ mở lớp dạy thêm ở nhà …Về sau khi chị Vân gặp Bác Sĩ người ta mới khám phá ra.

Về phát triển nguồn nhân lực : Người ta nói Việt Nam có những ưu thế để trở thành tiểu long hay tiểu hổ về kinh tế ở châu Á. Đó là nguồn nhân lực trẻ, chịu khó và có học. Sáu năm trước đây khi Việt Nam gia nhập WTO, Tổng Thống G. W. Bush đã kỳ vọng như thế, các nước chung quanh như Miến Điện nên học hỏi ở Việt Nam. Có lẽ người ta “ngủ quên trên vòng hoa chiến thắng “ nên mới có chuyện như World Bank nhận định sau đây :

Gần 60% tổng số lao động Việt Nam cần được tái huấn luyện.

 

Các chuyên gia cho rằng hệ thống đào tạo nghề và kỹ thuật nói riêng và hệ thống giáo dục nói chung ở Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu về kỹ năng mà doanh nghiệp cần.

 

Những kỹ năng chủ yếu mà nhân viên trẻ Việt Nam còn thiếu là ngoại ngữ, sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề nên họ không đáp ứng được yêu cầu của công việc, dù rằng có bằng cấp tốt.

 

Theo điều phối viên lĩnh vực phát triển con người của WB tại Việt Nam thì Phát Triển Kỹ Năng Cho Người Lao Động phải ưu tiên chiến lược cho Việt Nam trong mục tiêu trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020.

 

Bồi dưỡng nhân tài: So với Australia –dân số 22 triệu có 39 trường Đại học – thì Việt Nam với dân số gần 90 triệu có đến 300 trường đại học và cao đẳng. Bên cạnh đó còn có viện toán học có nguồn kinh phi lên đến 600 triệu USD. Thế nhưng trong số 39 đại học ở Australia có 7 trường lọt vào top 100 trường đại học hàng đầu thế giới còn Việt Nam với hơn 300 trường đại học nhưng chưa có một trường nào được ghi tên vào danh sách top 200 trường đại học hàng đầu thế giới cả.

 

Mặc dầu kinh phí được cấp cho ngành giáo dục nhiều và dồi dào từ giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông đến bậc đại học và cao đẳng nhưng theo báo cáo do Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới ( WEF ) vừa công bố : báo cáo về tính cạnh tranh toàn cầu cho thấy ngành giáo dục Việt Nam đứng thứ 7 trong số 8 nước thuộc ASIAN. Theo họ ( WEF ) : Vấn đề được đặt ra là Tiền bạc dồi dào không quan trọng nhất so với cách dạy của thầy và cách học của chính học sinh thông qua các chương trình được Bộ Giáo Dục cấp.

 

Nói về Bộ Giáo Dục có kinh phí dồi dào để phân phối cho trường học các cấp thì không rõ nguồn kinh phí nầy có bao gồm nguồn học phí gia tăng mỗi năm cho đến nguồn thu không tên từ phụ huynh học sinh và sinh viên hay không mà năm nay có những chuyện không vui cho ngành giáo dục.

 

Chẳng hạn : cả nước đang thiếu 27. 000 giáo viên – Bà Thứ Trưởng Giáo Dục Nguyễn thị Nghĩa tuyên bố ngày 22-8-2013- Trước đó ngày 11-7-2013 có nguồn tin tạm ngưng mở ngành sư phạm và khoa học giáo dục. Lý do sinh viên sư phạm không có việc làm hoặc sinh viên tốt nghiệp Đại Học Sư Phạm phải làm việc trái nghề hoặc phải chấp nhận đi làm công nhân hay bán hàng hoặc đi hợp tác lao động bên Nam Hàn.

 

Trường Mầm Non ( thuộc thôn 5, xã Hoằng Hà, Huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa ) bị giải tỏa, đến ngày khai giảng, 100 em học sinh mầm non không có nơi học, phải đi bộ khoảng 3-4 km đến xã để học và còn nhiều nữa và trở thành “ chuyện thường ngày ở huyện “ hoặc “biết rồi khổ lắm nói mãi “, tại sao cứ nhìn mặt tiêu cực, nên cho đó là hiện tượng chỉ tạm thời, ưu điểm vẫn là căn bản, hãy tin tưởng vào tiềm năng của lớp trẻ như một trường Đại Học hàng đầu thế giới nhận xét : Sức học của trẻ Việt Nam đi trước Ấn Độ nhiều năm. Một nghiên cứu mới về trẻ thơ do Young Lives của Trường Đại Học Oxford thực hiện khám phá cho thấy trẻ con ở Việt Nam dù gặp khó khăn trong việc đến trường vẫn đi trước học sinh cùng lứa tuổi ở Ấn Độ. Hãy nhìn gương vượt khó của hai em Nguyễn Hữu Tiến và Nguyễn Hữu Tiền, cha mẹ làm đủ mọi nghề sống nơi ống cống để nuôi con, Tiến thi vào Đại Học Y đỗ thủ khoa ( 29, 5 điểm ) Tiền đỗ Đại Học Bách Khoa ( 26, 5 điểm ), hoặc vượt khó không thành thì vượt biên như cậu bé Trương Nguyên Thành ( Thành vốn là cậu bé bán thuốc lá dạo ở Việt Nam sau 1975 ) hay em Võ Tá Đức ( em Đức vốn là một thiếu niên đạp xích lô ở Việt Nam sau 1975 ). Thành trở thành Khoa hoc gia ở Mỹ còn Đức đỗ tiến sĩ và dạy đại học. Do tự mãn như thế nên mới có chuyện tờ báo mạng giáo dục. net quên đi tôn chỉ của tờ báo mà đưa tin giật gân như Ngọc Trinh cú lột xác từ chân dài não ngắn đến chủ cơ ngơi tiền tỉ hoặc Thu Hoài hoa hậu 3 con khoe vai trần như thiếu nữ 18 hoặc chuyên mục xã hội thì có bốn bài báo dài “Đánh ghen kinh dị tại Bình Dương” Không biết tính giáo dục của tờ báo đó nằm ở đâu.

 

Do đó người ta phải hô hào cải tổ và đổi mới giáo dục, canh tân giáo dục. Có người mạnh dạn đòi thực hiện cuộc “đại giải phẩu “ vì giáo dục đang mắc bệnh trầm kha :

 

 Cặp sách nặng đè vai sĩ tử,

 Vòng kim cô siết chặt tư duy

 Quỵt tương lai ăn mày quá khứ

 

Bởi vì :

 

 Bởi giáo dục nghèo nàn buồn tẻ

 Trích cú tầm chương vẹt thuộc lòng.

 

Trên đây là những hiện trạng của căn bệnh và căn bệnh đó là :

 

 Nền giáo dục chẳng cần thực học

 Chạy theo thành tích sính văn bằng.

 

Cùng quan điểm nầy Cựu Chủ Tịch Nước Lê Đức Anh đã nói : Bệnh thành tích trong giáo dục nói cho nhẹ chứ thực chất là bệnh nói dối và giấu dốt. Mà những người nói dối thì không thể tiến bộ được....

 

Trước hiện trạng như thế nên Bộ Giáo Dục và Đào Tạo mới mạnh dạn và dứt khoát : Đổi Mới Giáo Dục. Theo ông Bộ Trưởng Bộ Giáo Dục và Đào Tạo thì : Đổi mới lần nầy xem như là một “trận đánh” lớn và dứt khoát đưa nền giáo dục “lột xác “ ( Đề án đổi mới căn bản toàn diện Giáo Dục và Đào Tạo )

 

Chúng tôi thì cho rằng căn bệnh thành tích trong giáo dục là căn bệnh của xã hội như một nhà nghiên cứu về giáo dục ở Canada đã nói năm 2005 :

The ills of Education are the ills of society and cannot be cured until society itself is healed ( những căn bệnh của giáo dục là những căn bệnh của xã hội và không thể chữa trị được cho đến khi chính xã hội được chữa lành )

 

Theo WEF thì thứ hạng của ngành giáo dục cao hay tụt hậu là kết quả của quá trình truyền đạt của thầy và cách học của trò thông qua chương trình của bộ giáo dục ban hành mà hiện tại thì Việt Nam không thực hiện được vai trò căn bản bậc giáo dục đại học là lưu trữ và chuyển giao kiến thức cũng như tạo ra kiến thức mới cho nhu cầu xã hội.

 

Một nhà giáo dục trong nước đã đặt vấn đề : từ ngày đổi mới từ 1986 học sinh sinh viên Học cái gì ? Học để làm gì ? Học như thế nào ?

 

Học cái gì ? Thầy truyền đạt kiến thức hàn lâm ; Trò học ( tiếp thu ) những kiến thức hàn lâm( tầm chương trích cú ). Từ khoa thi đầu tiên 1075 đến 1915 khoa thi cuối cùng, tiền nhân đi học ngày trước học tứ thư ngũ kinh. Đó là cái học hàn lâm ( cái học từ chương ). Sau 10 năm đèn sách, rồi lều chỏng đi thi. May ra có tên trong bảng vàng ( Trường thi lấy 30 cử nhân, nếu không có tên thì đợi 3 năm nữa thi tiếp, , khoa nầy không đỗ, khoa sau thi nữa, khoa sau không đỗ, khoa sau nữa ). Gần cuối thế kỷ 19 ông Nguyễn Trường Tộ đề nghị canh tân cái học hàn lâm nhưng không thành công. Chuyển ngữ thời kỳ nầy là chữ nho ( Hán Tự hoặc gọi cho kêu là chữ của Thánh Hiền- Trường học được đề cao là cửa Khổng sân Trình ). Đó là học để thi đỗ ra làm quan –kẻ sĩ – Dân hửu tứ sĩ vi chi tiên. Sang thời Pháp thuộc ngoại ngữ Pháp thay cho chữ nho. Trường học thì ít so với dân số. Học để làm thầy thông, thầy ký, thầy phán. Thời đại nầy có những ông quan mới như tham tá, thừa phái, tri huyện… những ông quan nầy là những ông quan tân học. Thỉnh thoảng chính quyền bảo hộ ( Pháp ) tổ chức những kỳ thi tuyển công chức. Đa phần những ông quan nầy đều xuất thân từ các kỳ thi tuyển đó. Cụ Phan chu Trinh( đỗ Phó Bảng ) tuy xuất thân từ lối học cử nghiệp sớm thấy sai lầm cái lối học nầy nên hô hào bất chước các nước khác ( các nước Âu Châu hoặc những nước đã canh tân ) : giàu nghèo sang hèn nam hay nữ ai cũng lo học lấy một nghề. Cụ Phan sớm nhận ra rằng : nhân sinh bách nghệ chứ không hạn hẹp Sĩ-Nông-Công-Thương. Thế mà ngày nay sang thế kỷ 21 bên cạnh cái học và thi cử mang tinh thần cử nghiệp từ mấy thế kỷ qua, còn tổ chức thêm những kỳ thi tuyển công chức. Người ta thành lập Bộ Nội Vụ ( như Bộ Lại thời quân chủ ) để quản lý số lượng công chức nầy. Còn chương trình học : Chương trình học hàn lâm thời nay quá nặng nề : ngoài tứ thư ngũ kinh thời mới còn thêm nhiều vô số kiến thức hàn lâm khác. Thế mới có cái học nhồi nhét. Người ta nói ở bậc tiểu học, học sinh học 11 môn học + 3 hoạt động, thầy cô giáo phải thực sự học sư phạm 27 năm để có thể dạy những môn học đó ( Hoc trình của trung cấp sư phạm là 3 năm ). Thực tế thì thầy cô giáo có thể học 3 năm về sư phạm.

 

Học để làm gì ? Học để thi, có nhiều kỳ thi lắm : thi học sinh giỏi đủ mọi cấp lớp, thi chuyển cấp, thi tốt nghiệp và quan trọng nhất trong cuộc đời đi học là thi vào đại học. Bên cạnh đó còn có trường chuyên lớp chọn, loại trường có chất lượng cao. Căn cứ lượng học sinh của trường đi dự thi hoặc theo học các loại trường nầy, người ta cân đo đong đếm để đánh giá Thành Tích. Mới đây lại có chuyện những cháu mẫu giáo phải thi vào lớp 1. Cho nên mới có chuyện : Cặp sách nặng đè vai sĩ tử. Về loại trường nầy, ở Bắc Mỹ và Châu Âu đều có gọi là G. A. T. E ( Gifted And Talented Education ), thầy cô giáo nhận ra cá nhân học sinh nào sớm có tiềm năng thiên phú, có khả năng theo học GATE thì khuyến cáo nếu gia đình và cá nhân học sinh không muốn thì vấn đề không được đặt ra.

 

Học như thế nào : Học tủ, học nhồi nhét, người đi học đa phần vì sĩ diện của gia đình hoặc để đổi đời (chuyển từ nông thôn ra thành thị ) hơn là vì đam mê hoặc có tư chất ( tài năng thiên phú ). Từ đó mới có lối học vẹt học tủ để đậu đại học. Cánh cửa đại học như hẹp lại đối với cô cậu tú sau 12 năm đèn sách. Sĩ tử tranh nhau kiếm một suất ở Đai Học hoặc Cao Đẳng như cuộc “ Vượt Sóng Vũ Môn “ trong chế độ thi cử ngày trước. Không rõ số phận những cô cậu tú không may trong những lần “vượt sóng “ đó như thế nào.

Trong lúc đó Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới đã nêu tầm quan trọng việc thầy dạy và trò học, thế mà trong quá trình dạy và học có những bất cập như :

Phân Ban : Trên lý thuyết việc phân ban được áp dụng cho các cấp lớp 10, 11, 12.

 

Từ lớp 10 trở đi học sinh theo học một trong ba ban sau :

-       Ban Khoa Học Tự Nhiên: Các môn học có nhiều tiết ( mỗi tiết 45 phút): Toán, Lý, Hóa Sinh.

-         Ban Khoa Học Xã Hội Nhân Văn : Các môn học có nhiều tiết là Văn-Sử -Địa.

-          Ban Cơ Bản : Toán – Văn-Ngoại ngữ.

Đến khi học sinh lớp 10 chọn ban thì có sự chênh lệch về số lượng, như năm học 2008-2009 :

 84% học sinh lớp 10 chọn ban Cơ Bản

 14% học sinh chọn Ban Khoa học tự nhiên

 2% học sinh chọn Ban Khoa Học Nhân Văn.

Thế là học sinh phải học 8 môn : Văn, Ngoại ngữ, Toán, Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa.

 

Học 8 môn đế thi tốt nghiệp phổ thông trung học.

Thi tốt nghiệp PTTH gồm có 6 môn : ba môn bắt buộc : Văn-Toán –Ngoại Ngữ ; ba môn được tổ chức bắt thăm trong năm môn còn lại Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa. Vài tháng trước kỳ thi mới có chuyện bắt thăm.

 

Thế là chẳng có sự chọn ban nào cả. Đúng ra sự chọn ban giúp học sinh từ lớp 10 thấy được con đường vào đại học trong tương lai. Như trên chúng tôi có trình bày cửa vào đại học quá hẹp tuy có đến 300 trường đại học khắp mọi miền đất nước. Đó là các đại học và cao đẳng tuyển sinh qua các khối :

 

Khối A thi các môn : Toán-Lý-Hóa.

Khối B thi các môn : Toán –Hóa –Sinh

Khối C thi các môn : Văn-Sử -Địa

 

Căn cứ vào việc học sinh chọn ban năm học 2008-2009 ít học sinh thi vào khối C, D cho nên đa phần thí sinh ghi danh thi hai khối A và B.

Có những hợp lý : Muốn học đại học Bách Khoa thì phải giỏi toán, lý, hóa ( tạm được )

Còn như muốn học Đại Học Y, Dược, Nha thì phải giỏi Toán nhất là phải giỏi Hóa, Sinh.

 

Thế còn muốn vào Đại Học Ngân Hàng phải thi các môn ở khối A. Môn toán cần cho sinh viên ngân hàng, còn hai môn Lý Hóa thì sao, như một sinh viên có khiếu về tài chánh, kế toán, kinh tế lại có khả năng về ngoại ngữ nhưng yếu về Lý hoặc Hóa thì sao. Đó là một điều không hợp lý.

Một điều không hợp lý khác : Muốn học cao đẳng kinh tế đối ngoại phải thi các môn thuộc khối A ( Toán – Lý- Hóa ) thế có hợp lý không ?. Những năm tháng học kinh tế đối ngoại có khi nào sinh viên có cần kiến thức hai môn Lý hay Hóa không.

Trước đây có lệ thi rớt đại học có thể học các trường trung cấp ( nguyện vọng 2 trong đơn dự thi vào đại học ). Nay thì lệ đó không còn nữa mà sinh viên chỉ được chọn nguyện vọng 2 thuộc các đại học trong khối mình đã ghi danh dự thi. Chẳng hạn khối A có các trường X, Y, Z.... Khi công bố điểm chuẩn : điểm chuẩn của X là 25 điểm, Y là 16 điểm, Z là 15 điểm. Một thí sinh thi vào X điểm số là 24 muốn vào Z điểm chuẩn 15 không chắc được nhận lý do có trường M hoặc N có điểm chuẩn 27 trở lên, số sinh viên có điểm từ 24. 5 trở lên đã lấy hết chỗ ở trường Z rồi. Điều không hợp lý là cùng thi một đề các mônToán- Lý- Hóa cùng một thời gian thí sinh được 24 điểm ( có nguyện vọng 2 ) không được nhận vào học trường Z có điểm chuẩn là 15.

 

Cách cho điểm : Hiện nay điểm số để đánh giá vào bài tập hay bài thi từ lớp 1 đến 12 kể cả thi vào đại hoc: từ 0 đến 10. Cách cho điểm đồng loạt mọi cấp lớp như thế nầy chưa được hợp lý.

Đối với bậc tiểu học ( cấp 1 ) cách cho điểm như nêu trên là hợp lý vì thời gian các em làm bài không quá 60 phút. Còn như thi vào đại học – cao đẳng thời lượng cho mỗi môn thi là 120 phút, bài thi gồm nhiều trang giấy mà cho điểm từ 0-10 có hợp lý không ? Đã gần 40 năm rồi sĩ tử thi vào đại học vẫn ưa thích : Nhất Y, nhì Dược, tạm được có Bách Khoa.... Thế có nghĩa ngành Y có thí sinh đông nhất. Thử tưởng tượng năm nào đó số thí sinh dự thi vào ngành Y lên đến 5 hoặc 6000 gặp đề thi dễ điểm chuẩn có thể là 29 ( điểm tối đa là 30 ) thế là 28. 5 điểm vẫn rớt ! Chế độ thi cử hôm nay là bản sao của chế độ thi cử của thế kỷ trước về cách ra đề thi. mẫu giấy thi, rọc phách, ghi mật mã trên bài thi, ráp phách…. Tại sao lại không nghiên cứu cách cho điểm để việc tuyển chọn được chính xác hơn không.

 

Những bất cập vừa nêu trong quá-trình dạy-học-thi do chương trình học hàn lâm cộng với lối suy nghĩ của thầy cũng như trò tụt hậu gần 100 năm.

Những người làm ra chương trình hàn lâm có thể suy nghĩ trẻ con Việt đã sinh ra đều là Cam La, Hạng Thác hoặc Pascal …Đó là những tài năng không đợi tuổi.

 

Cách nay khoảng 5 năm một vị tiến sĩ Hiệu Trưởng một Đại Học danh tiếng ở Đồng bằng Sông Cửu Long đã than phiền sao các em không chọn một trường Trung Học chuyên nghiệp nào đó cho bớt cảnh chen chân vào đại học với tỉ lệ : một chọi sáu. Các em nên thông cảm cho vị giáo sư đó. Vị Giáo Sư nầy cũng là Giáo Sư thỉnh giảng một đại học ở Thụy Sĩ, ông thấy rõ ở nước người ta có nhiều cơ hội cho những ai không vào được đại học hoặc không hoàn tất vân bằng cử nhân ( MA, MS ). Họ có cơ hội học một nghề như cụ Phan Chu Trinh từng hô hào năm 1907 của thế kỷ trước. Trước đây có hai bộ quản lý giáo dục. Đó là Bộ Giáo Dục và Bộ Đại Học và Trung Học Chuyên Nghiệp. Rồi hai bộ vừa nêu sáp nhập thành một gọi là Bộ Giáo Dục và Đào Tạo. Lúc đó còn có nhiều trường trung cấp. Về sau chỉ có hai loại trường : Đại Học và Cao Đẳng. Trường Cao Đẳng nầy mô phỏng theo Community Colleges ở Bắc Mỹ. Lúc đầu là thế về sau người ta hàn lâm hóa các cao đẳng. Một số cao đẳng có chương trình học lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ nữa. Có một chuyện : người ta thấy kỳ tuyển sinh vào Đại Học, có nhắc đến Trường Đại Học nào đó có ngành Phòng Cháy Chữa Cháy ( lúc trước gọi là cứu hỏa ). Không rõ những người lính cứu hỏa anh hùng tháng 11-tháng 9-2011 ở New York xuất thân từ đại học nào.

 

Như trên những nhà chuyên môn có nhận định lớp trẻ Việt Nam ( dưới 26 tuổi khoảng hơn 43 triệu ) có tư tưởng tụt hậu khoảng 100 năm. Cụ thể đa phần ước mong học xong để trở thành viên chức nơi các cơ quan công quyền hoặc ước mơ có một chức danh nào đó trong tập đoàn hay tổng công ty …Tư duy của các em về giai tầng trong xã hội vẫn là Sĩ-Nông-Công-Thương. Tốt nghiệp xong một Đại Học các em trở thành kẻ sĩ rồi, ngay trong ba thành phần còn lại cũng có vị trí của kẻ sĩ như kỹ sư, chuyên gia, chủ tịch, Tổng giám đốc, có nhiều tiến sĩ nữa. Các em dị ứng với những từ ngữ như “ thợ “ hay “lính “ chỉ muốn được làm “thầy “. Đó là lớp trẻ ngại công việc như thời bao cấp đó là công việc tay chân sử dụng nhiều vai u thịt bắp, song các bạn trẻ nên ý thức nay là thời đại bây giờ là thời đại công nghiệp hiện đại, thời đại của tin học : lính hay thợ đều dùng “cái đầu “ điều khiển và sử dụng tay nghề của mình. Trước đây mấy chục năm người ta đề cao khuyến khích “nâng cao tay nghề “, lao động có kỹ luật ( để có an toàn lao động tối đa ), lao động có kỹ thuật ( dùng cái đầu ). Rồi thời gian trôi qua, mọi người quên đi những tiêu chí ban đầu nên chuyện “nhất nghệ tinh nhất thân vinh “ không thành hiện thực được. Nguyên do “ hệ thống đào tạo nghề và kỹ thuật ( thuộc Bộ Giáo Dục và Đào Tạo ) chưa đáp ứng được yêu cầu về kỹ năng mà doanh nghiệp cần ( Theo chuyên gia ngoại quốc ). Có một lúc Hoa Kỳ cần đến 5000 y-tá (Nurses ) đến từ nước ngoài, nhiều bệnh viện có nghĩ đến tuyển chọn Y-Tá từ Việt Nam nhưng sau đó lại chọn từ Philippines.

 

Trước tình hình như thế, nghe nói Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đang nghĩ đến giải pháp tuyển chọn sinh viên dựa vào thành tích ba năm học lớp 10, 11, 12 từ năm học 2014-2015 trở đi. Dù duy trì thi cử hay bỏ thi tuyển những nhà giáo dục nên tìm một lối thoát cho lớp trẻ thiếu may mắn, đó là tái lập các trường trung học chuyên nghiệp và trường dạy nghề.

 

Lý do :

 

Hằng năm có ít nhất 500. 000 học sinh trong số một triệu học sinh không qua được cánh cửa đại học. Họ đã và sẽ đi về đâu.

 

Hằng năm trước kỳ thi vào đại học có nhiều cô cậu tú kéo đến Văn Miếu ( Hà Nội ) lâm râm khấn nguyện hoặc sờ vào bia tiến sĩ. Tại sao họ làm như thế, vì tài năng, trí tuệ của họ trên trung bình trở xuống, mà trí tuệ lại xếp vào hạng tư như sau : Thứ nhất hậu duệ, thứ nhì quan hệ, thứ ba tiền tệ, thứ tư trí tuệ.

 

Nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học không có việc làm phải ghi tên đi học các trường dạy nghề hay trung học chuyên nghiêp vì cần sống còn và chờ cơ hội …

 

Có lúc người ta nghĩ đến giải pháp thành lập những trường Trung Học Chuyên Nghiệp hay dạy nghề cho học sinh tốt nghiệp lớp 9. Một nhà giáo ưu tú trong nước đã nói có ít nhất một nửa số lượng kiến thức vô bổ trong chương trình phổ thông từ 1-12. Cho nên cần một lối thoát cho những gia đình không kham nổi gánh nặng học phí những năm kế tiếp. Mới đây tại một số tỉnh ở miền trung có tới hàng chục đến hàng trăm học sinh lớp 7, lớp 8 bỏ học nhiều lý do gánh nặng học phí hoặc phải phụ giúp cha mẹ cha mẹ mưu sinh …

 

Ngoài ra trường trung học chuyên nghiệp là lối thoát cho hàng triệu bạn trẻ không có cơ may “cá gáy hóa rồng “ ( vượt sóng vũ môn ). Vì sao :

Theo Điều Phối Viên lĩnh vực phát triển con người của World Bank tại Việt Nam thì Phát Triển Kỹ Năng Cho Người Lao Động phải là ưu tiên chiến lược cho Việt Nam trong mục tiêu trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020.

 

Cách nay gần hai thế kỷ, dưới thời Vua Minh Mạng ( 1820-1840 ), Nhà Vua biết nơi dân gian có một số người hay chữ nhưng không có duyên phận với khoa cử, nên thỉnh thoảng Vua mới cho tổ chức những cuộc khảo hạch những người hay chữ nhưng không đỗ đạt những kỳ thi hương. Lối khảo hạch nầy tương tự như lối phỏng vấn ngày nay. Ông Nguyễn Tri Phương là một trong số nhiều người qua được cuộc khảo hạch nầy. Lúc đầu ông Nguyễn Tri Phương làm viên chức cấp thấp ở Bộ, rồi được thăng làm tri huyện gần kinh thành sau đó lại trở thành danh tướng chống Pháp xâm lược mà lịch sử vinh danh. Tên của ông gắn liền với những chiến trường như Đà Nẳng 1859, chiến lũy Kỳ Hòa ở Gia Định 1861, thủ thành Hà Nội 1872.

 

Hiện tại thế kỷ 21 nầy Cựu Tổng Thống Nam Hàn Lee Moon Pak thiếu thời nhà nghèo không theo học Đại Học, sớm ra đời học nghề kiếm sống, vị Cựu Tổng Thống đã từng là công nhân một công ty thuộc tập đoàn Hyundai hay Samsung gì đó. Ấy là các nước tiên tiến ai cũng lo học một nghề như lời cụ Phan Chu Trinh đã nói năm 1907.

 

Tháng 9-2013 trong chuyến thăm Việt Nam 6 ngày. Nữ Tổng Thống Nam Hàn Park Guen Hye đã yêu cầu những người Nam Hàn tốt nghiệp trung cấp chuyên nghiệp( gọi là có tay nghề ) được vào Việt Nam làm việc ( Nam Hàn hiện đang đầu tư ngành công nghệ cao ở Việt Nam ) trong khi đó thì giới chức Việt Nam lại yêu cầu được xuất khẩu lao động sang Nam Hàn !

 

Trước khi thực hiện cải cách giới chức có trách nhiệm nên can đảm nhìn thấy những thực tế :

 

- Giáo Dục Việt Nam đang khủng hoảng trong hoàn cảnh trì trệ về kinh tế ( Ngân Hàng Thế Giới hạ mức tăng trưởng kinh tế Việt Nam 5. 3 cho năm 2013 )

 

- Giới trẻ bây giờ thì co giò chạy táo tác khắp năm châu bốn biển để tìm dưỡng khí, để tị nạn, các kiểu chạy để kiếm ăn, để tìm đất thở, để tìm tri thức mới. Chạy như tránh bão, chạy với thân phận bần cùng, chạy như bị bọn sai nha cầm dao và mã tấu đuổi sau lưng. ( RFA online )

 

- Người ta cứ nói đến xã hội hóa hay tư nhân hóa giáo dục, Viêt Nam chưa dám tư nhân hóa kiến thức mà chỉ tư nhân hóa việc trả học phí ( tư thục hóa hệ thống công lập ) là đi ngược qui trình tiến hóa ( Petro online )

 

- Thừa đại học cao đẳng thiếu trường mầm non. Thiếu trường mầm non và trường tiểu hoc, đó là loại trường tốt, cho nên muốn con vào học trường tốt phụ huynh phải tốn 3000 USD. Thừa Đại Học – Cao Đẳng : nhiều học sinh tốt nghiệp trung học nếu có điều kiện tài chánh đều đi du học gần thì Thái Lan, Singapore xa thì Hoa Kỳ. Thế là Đại Học Cao Đẳng ế khách, loại khách nầy là loại khách giàu.

 

- Loại hình trường Quốc Tế đang cạnh tranh với trường mầm non, tiểu học cả trung học ở Thủ Đô Hà Nội hoặc các thành phố lớn. Học sinh trường quốc tế đều con nhà giàu, học phí hằng năm lên đến 10000 USD. Để cạnh tranh với loại trường nầy, người ta lập những trường chuyên với kinh phí lên đến 600 tỉ đồng Việt Nam. Cơ sở trường nguy nga như một cung điện hay khách sạn 5 sao để thu hút học sinh con nhà giàu đồng thời yêu cầu những Trường Quốc Tế chỉ nhận học sinh Viêt Nam theo tỉ lệ 10% hoặc 20%. . . Đó chỉ là những giải pháp tình thế hay đối phó.

 

Vì vậy trong quá trình đổi mới giáo dục có những việc cần thực hiện trước tiên :

 

-Giảm tải sách giáo khoa trước hết từ bậc tiểu học : dự kiến tiểu học chỉ học 3 môn đến 6 môn + 4 hoạt động, phát hành sách giáo khoa bậc tiểu học theo đường hướng giảm tải sách giáo khoa

 

-Vấn đề học phí : Trước đây vào thập niên 1980 tiền đồng lạm phát có vài lệ phí người ta qui thành gạo, để hổ trợ thầy cô giáo mỗi học sinh hàng tháng đóng 1 hoặc 2 cân gạo, về sau đống tiền. Giai đoạn hiện nay những đóng góp từ học sinh sinh viên gọi là học phí. Bổn phận đóng học có nghĩa là Bộ Giáo Dục và Đào Tạo tư thục hóa các cấp học. Nếu thế thì nên có Nghị Định Liên Bộ Giáo Dục –Tài Chánh rồi từ đó công khai tài chánh, cuối năm chi thu chính xác rõ ràng khi quốc hội chất vấn. Lý do dư luận than thở Ngành Giáo Dục chi tiêu lãng phí.

 

- Giảm miễn phí trong vài thập niên. Giải pháp nầy khó thực hiện trong hoàn cảnh lãnh vực công bội chi lên đến trăm ngàn tỉ tiền VND, khó như lạc đà chui qua lổ kim dù trên văn bản hay pháp lệnh về Giáo Dục có ghi giáo dục bậc tiểu học, trung học cơ sở : cưởng bách và miễn phí.

 

- Thả nổi giáo dục trung tiểu học cho tư nhân khai thác. Vấn đề nầy khó thực hiện lý do người ta đang độc quyền kinh doanh trong giáo dục ( học phí và các khoản thu khác ) mặc dù có chủ trương xã hội hóa giáo dục. Nay có chủ trương đổi mới giáo dục thì nên mạnh dạn tinh giản cấp lớp nhà trẻ mầm non từ Mầm, Chồi, Lá thành hai cấp lớp như các nước phát triển : Pre-School và Kingston Garden, tuổi vào lớp 1 tròn 6 tuổi không thiếu một ngày vào tháng 9 khai giảng hàng năm. Giao 2 cấp lớp mẫu giáo, tiểu học cho tư nhân khai thác. Trước đây tại các nông trường cao su có trường học cho con em công nhân cao su. Ngày nay công nghiệp đang phát triển, sẽ có những khu công nghiệp hoặc chế xuất thu hút hàng chục ngàn công nhân do đó Bộ Giáo dục nên giao họ tổ chức hai cấp lớp vừa nêu. Những doanh nghiệp nầy có quỹ phúc lợi nên họ có khả năng đảm đang việc đó.

 

Vì thế “trận đánh “ đổi mới giáo dục lần nầy cần sự dấn thân mạnh dạn cũng như quyết tâm của nhiều giới chức có thẩm quyền, một mình ông Bộ Trưởng Giáo Dục và Đào Tạo không làm nổi vì Giáo Dục là một mảnh của hạ tầng cơ sở Giáo Dục-Giao Thông – Y tế. Nơi nào cũng mang tai tiếng. /.

 

 

 

 

Tháng 10 năm 2013

 THANH TRAN