Gọi như trên, do có quá nhiều kỳ thi từ đầu năm học đến cuối năm học : từ thi vào lớp 1, thi vào lớp 6, thi cuối cấp lớp 9, thi vào lớp 10 PTTH, lớp 10 Trường Chuyên và cuối cùng là kỳ thi THPT Quốc gia. Song song với những kỳ thi vừa nêu lại có nhiều kỳ thi do nội bộ do trường lớp tổ chức : thi kiểm tra chất lượng đầu năm học, thi kiểm tra học kỳ, thi trường chuyên lớp chọn như thi học sinh giỏi chuyên toán chuyên lý thi học sinh giỏi quốc tế “ đường lên đỉnh Olympia “. Cùng song hành dự thi với các em còn có cha mẹ đưa đón, trực trước cổng trường từ 1 giờ sáng để được có một suất ( đóng tiền ) cho con theo học.

 

 Cảnh tượng không khác gì trước năm 1918 thế kỷ trước : sĩ tử lều chỏng trước cổng trường thi mặc cho luật giáo dục vẫn còn đó : nào là phổ cập, miễn phí và cưởng bách giáo dục.

 

Trước năm 1990 cũng có nhiều kỳ thi, quan trọng nhất vẫn là thi vào Đại Học song mặt trái của kỳ thi tuyển nầy là :

 

 Người ta thi chữ, ông thi phúc

 ( Thi sĩ Trần Tế Xương )

 

Phúc ở đây là phúc nhà, nhân thân tốt, lý lịch tốt, còn công dân hạng  2 hay phó thường dân Nam Bộ dù học giỏi, xuất sắc khó mà chen chân vào.

Mấy chục năm sau kinh tế phát triển, GDP từ 600 USD/người/năm lên đến gần 10.000 USD / người/năm, cuộc sống sung túc vượt bực so với cuộc sống thời bao cấp : trẻ em thì suy dinh dưỡng và cha mẹ lo như lo “ mất sổ gạo “.

 

Hiện tại tiêu chuẩn “ nhân thân tốt “ vẫn còn đó : Hậu Duệ, Đồ Đệ, Quan Hệ Tiền Tệ, Trí Tuệ (giỏi, xuất sắc xếp sau cùng như có thí sinh trúng tuyển vào Trường Đại Học An Ninh đều có cha mẹ là công an ), một khi số người giàu có tăng lên, tầng lớp trung lưu phát triển, thì trường học là nơi bán chữ. Giá cả ( học phí ) mỗi năm một tăng. Có nơi tăng một cách vô tội vạ, nếu phụ huynh nào dám thắc mắc thì được trả lời “ Mua chữ phải tốn tiền “ ( thay vì trả lời nhẹ nhàng hơn :

Muốn sang thì bắc cầu kiều

 Muốn con hay chữ hãy yêu mến thầy

Yêu mến thầy bằng việc làm thực tiễn : tiền ! ).

 

Như tiên liệu thì vấn đề học phí là mối bận tâm của cha mẹ dưới cái nóng như thiêu đốt của mùa hè, nên ông Bộ Trưởng Giáo Dục và Đào Tạo vội vàng vào cuộc lúc năm học vừa chấm dứt, theo ông học phí chuyển thành nhiều dạng dịch vụ phí. Như một lớp học muốn mát về mùa hè ấm về mùa đông thì có dịch vụ lo ( đương nhiên phụ huynh phải đóng tiền ) muốn có trang thiết bị như computer thì cũng do dịch vụ đảm nhận (do trường giới thiệu ). Ông Bộ Trưởng rút kinh nghiệm Trường học gồm học sinh tinh hoa và giáo viên tinh hoa ở trung tâm Hà Nội. Loại trường này do một đại gia tỉ phú USD làm Chủ Tịch Hội Đồng Quản trị. Người dân Thủ Đô vui mừng có một người hảo tâm giàu có lại nặng lòng với giáo dục qua lối chiêu hiền đãi sĩ như Mạnh Thường Quân đời Chiến Quốc bên Tàu. Nhưng rồi lại có tin ông Chủ Tịch đột nhiên tăng học phí lên 30%. phụ huynh gởi thư hỏi và yêu cầu giải thích, họ đã không được đáp ứng và mà còn được công an chiếu cố “hỏi thăm sức khỏe “ ( mời đến làm việc ).

 

Còn khi Đại Biểu Quốc Hội chất vấn thì ông Bộ Trưởng trả lời không thông suốt và không thuyết phục được người nghe. Điều nầy cho người ta thấy hình ảnh bên hành lang quốc hội ông Thủ Tướng Phúc thì nét mặt nghiêm nghị và ưu tư còn ông Bộ Trưởng Nhạ thì cười xuề xòa cho qua chuyện.

 

Những ngày sau đó người ta thấy ông Bộ Trưởng đi đến tận miền sơn cước ( vùng sâu vùng xa ), ngồi cùng các thiếu nhi đánh vần a bờ cờ ( a, b, c) như cảnh người trí thức tây học đi dạy bình dân học vụ năm 1945-1946 của thế kỷ trước.

 

Sau đó ông Bộ Trưởng trở lại Hà Nội chỉ đạo tối cao Kỳ Thi THPT Quốc Gia 2018 vì việc chính của Giáo Dục và Đào Tạo là Thi Cử.

 

Kỳ thi THPT Quốc gia bắt đầu ngày 25-6-2018 khi môn thi cuối cùng chấm dứt, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đánh giá : kỳ thi được tổ chức nghiêm túc, chặc chẽ được sự hỗ trợ của công nghệ và quan trọng hơn được cả xã hội quan tâm và giám sát.

 

Lúc dư luận quan tâm về đề thi quá khó nhất là hai môn Ngữ Văn ( Văn ) và Toán, dư luận nhận định : đề thi phản sư phạm, phi giáo dục, vừa vì quá khó, vừa đầy thiếu sót không thể chấp nhận được …

 

Thay vì xem xét những ý kiến nầy một cách cẩn thận và trả lời khách quan thỏa đáng hoặc lắng nghe thì Bộ Giáo Dục và Đào Tạo lại nhận định : “…rằng năm nay đề thi đã khắc phục được những hạn chế của đề thi năm ngoái, đặc biệt tăng tinh thần phân hóa giữa các loại học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu, con thi thì đạt được mục tiêu an toàn nghiêm túc, khách quan và đặc biệt nhẹ nhàng …. . ”

 

Thế rồi ngày 11-7-2018, người ta công bố điểm thi THPT Quốc Gia của 63 tỉnh thành. Từ đó mới xuất hiện những nơi ( Hội Đồng Thi ) có số điểm cao lạ lùng ( về môn toán ) : cả nước chi có 76 thí sinh khối A1 đạt 27 điểm, thì Hà Giang có đến 36 thí sinh chiếm 47.37% cả nước ( Hà Giang có 5.500 thí sinh dự thi / gần một triệu thí sinh toàn quốc dự thi THPT Quốc Gia 2018 ). Sau Hà Giang đến Sơn La, Hòa Bình rồi còn nhiều nơi khác nữa đang bị điều tra do gian lận điểm thi.

Mọi việc trở nên phức tạp chưa biết khi nào kết thúc.

 

Bây giờ xin đề cập Đề Thi Quá Khó ( hai môn Văn và Toán ).

Về môn Văn : ( môn thi duy nhất mà thí sinh viết tự luận )

 

……………………………………

 

 Khoáng sản tiềm năng trong ruột núi non

 Châu báu vô biên dưới thềm lục địa.

 Rừng đại ngàn bạc vàng là thế

 Phù sa muôn đời như sữa mẹ

 Sông giàu đằng sông và bể giàu đằng bể.

 Còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào.

 Lòng đất rất giàu, mặt đất cứ nghèo sao ?

 ( Nhà Thơ Nguyễn Duy Hãy Thức Dậy Đất Đai !

 1980-1982 )

 

 Bài thơ xuất hiện hơn 35 năm trước, nếu hiện tại thì Tác giả cũng thấy Đất Đai đã thức dậy từ lâu rồi và Đất Nước giờ đây như :

 

 Bức Dư Đồ Rách

 

 Kìa bức dư đồ nọ đứng trông

 Sông sông núi núi khéo bia cười

 Biết bao lúc mới công vờn vẽ

 Mà đến bây giờ rách tả tơi

 Ấy trước ông cha mua để lại

 Mà nay con cháu lấy làm chơi

 ………………………………. .

 (Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu – Vịnh Bức Dư Đồ Rách. Bài thơ nầy đươc sáng tác trước 1940

của thế kỷ trước.

 

Cũng hiện tại Thủ Tướng Nguyễn Xuân Phúc báo động : Đất Nước ta như một cô gái đep, chỗ nào cũng đep nên cẩn thận làm việc, ký hợp đồng với ngoại quốc trong vấn đề cùng làm ăn, khai thác tài nguyên.

 

Cũng xin cảm thông cho tác giả Nguyễn Duy vì ước mơ của xã hội thời kỳ đó 1980-1982 là :

 

 Xin bắt đầu từ cơm no áo ấm

 

 Rồi thì xa hơn …đep và giàu và sung sướng hơn

Còn cái nhìn của lớp trẻ tuổi mười tám đôi mươi về xã hội hiện tại khác xa nhiều. Hiện tại thí sinh có thể thấy quanh mình đâu đâu cũng có sự tàn phá môi sinh mà chạnh lòng :

 

 Đốt rừng như thể đốt nhà

 Cháy rừng như thể cháy da thịt mình

 

Các em ( thí sinh ) nếu có nghĩ về mặt đất hôm nay ( mùa hè 2018 ) thì các em có thể thắc mắc lòng đất rất giàu tài nguyên khoáng sản mà vẫn nhập khẩu than đá. Còn đa phần các em là dân thị tứ hoặc thuộc giai cấp trung lưu nhìn về tương lai toàn màu hồng, chân trời đai học đàng trước đang chờ đón kể cả chân trời du học.

 

Thật vậy trong khi nơi phòng thi thí sinh đang đối diện với đề thi hóc búa như văn, toán thì có một cuộc thi khốc liệt và gay go hơn nhiều. Đó là cuộc thi của cha mẹ học sinh. Cuộc thi của những người lớn, một cuộc chạy đua đưa con đi tị nạn giáo dục.

 

Cuộc thi dành cho những phụ huynh có tiền và cả không ít người cắn răng chấp nhận bán cả nhà cửa đất đai để lo con du học. Đó như sự đánh đổi phần đời con lại của phụ huynh để lo cho tương lai lâu dài của con em.

 

Từ cái nhìn về xã hội mà các em đang sống, các em không thể hiểu đề bài (không dẫn chứng được sự việc thời trước lúc các em chưa sinh ra ).

Điều nầy cho thấy khi giải đề người ta ghi nhận điểm tối đa môn văn khoảng từ 5 đến 6.

Từ đó dư luận mới cho đề thi phản sư phạm, phi giáo dục.

Về đề thi toán. (Thi theo hình thức trắc nghiệm).

Đề thi có 50 câu hỏi, thời gian làm bài 90 phút.

Mỗi câu hỏi có 4 câu trả lời a, b, c và d. Thí sinh chọn một câu trả lời đúng nhất ( a, b, c hoặc d ).

 

Sau khi thi môn Toán một hai hôm, báo chí phổ biến bài giải ( đáp án ) thì người ta đã khám phá: thời gian 90 phút không đủ trả lời hết 50 câu vì những câu hỏi khó chiếm 20%. Nếu thí sinh nào có điểm 10 về môn toán, đó là thần đồng.

 

Thế mà giới chức giáo dục có thẩm quyền vẫn biện minh đề thi đặc biệt tăng tinh thần phân hóa ( giữa các loại học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu )….

Trong lúc phụ huynh có người ưu tư :

 

Việt Nam không còn một nền giáo dục mà chỉ còn một nền thi cử

Hoặc :

Nghĩ mà thương con 18 năm qua không có tuổi thơ, giờ lại mù mịt trước tương lai. Lại thương đất nước nầy chẳng biết sẽ đi về đâu ….

 

Cuối cùng thì giới chức Bộ Giáo Dục và Đào Tạo phải chấp nhận :

“ Bộ đã nghiêm túc rà soát và nhận thấy một số hạn chế thiếu sót trong công tác tổ chức kỳ thi THPT Quốc gia năm 2018 như sau : Đề thi chưa thật sự phù hợp với thi THPT, ( trong đề thi có những câu hỏi có độ khó cao, ) phần mềm chấm trắc nghiệm còn những kẽ hở trong bảo mật, có thể dẫn đến bị lợi dụng để làm sai lệch kết quả thi, công tác thanh kiểm tra, giám sát của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đối với các địa phương đã được tăng cường hơn nhưng vẫn còn sơ hở, chưa sâu sát.

Riêng Ông Bộ Trưởng GDĐT thừa nhận : Kỳ thi Tốt Nghiệp Trung Học Phổ Thông Quốc Gia 2018 có nhiều thiếu sót, đề thi chưa phù hợp, phần mềm chấm thi trắc nghiệm bộc lộ nhiều điểm yếu, tuy có giám sát song qui trình chấm thi chưa ổn và xin nhận trách nhiệm.

 

Từ nhận định của giới chức có thẩm quyền, xin đặt vấn đề : Trách Nhiệm Của Hội Đồng Giám Khảo ( Hội đồng chấm thi ) về kỳ thi PTTH năm 2018.

Bộ GDĐT giới thiệu cuộc thi THPT 2018 :

Kỳ thi có 925. 753 thí sinh đăng ký, tổ chức 2.144 điểm thi với 39. 689 phòng thi được giám sát bởi gần 45.000 cán bộ, giảng viên từ 216 đại học, học viện.

Ban bệ giám sát đông đến thế mà không giám sát trọn vẹn ( tới nơi tới chốn ) thời gian chấm thi, cụ thể đánh giá đề thi về hai môn Văn và Toán

Thường thì công việc của Hội Đồng chấm thi (trước 1975 gọi là Hội Đồng Giám Khảo ) diễn tiến theo trình tự sau :

Đánh giá đề thi : nội dung đề thi, so với trình độ thí sinh : khó ( vượt trình độ, không đủ thời gian làm bài ) hợp với trình độ thí sinh hay không

Giải đề thi ( ra đáp án ) dù người ra đề thi có kèm theo đáp án.

 

Chấm một số bài, một số phòng để biết trình độ chung của toàn thí sinh của địa phương.

Do thiếu giám sát nên về sau nầy Bộ GDĐT mới nhận ra đề thi chưa phù hơp và khó ( môn văn, môn toán )

Đến giai đoạn công bố kết quả : sau công bố điểm thi, danh sách thí sinh trúng tuyển kỳ thi THPT Quốc gia, niêm phong toàn bộ bài thi, phần mềm chấm trách nghiệm, tất cả chi tiết liên quan khác. Tất cả đều được gởi về Bộ GDĐT. Do không quan tâm việc nầy nên Bộ GDĐT nhận thiếu sót : phần mềm chấm trắc nghiệm còn những kẻ hở trong bảo mật.

 

Chỉ giao cho Sở GDĐT địa phương Bảng ghi điểm thi các môn của toàn thể thí sinh dự thi, danh sách thí sinh trúng tuyển, văn bằng tốt nghiệp THPT ( tạm ) do Chủ Khảo ký tên và đóng dấu.

 

Đó là ý kiến thô thiển của chúng tôi về trách nhiệm của người chấm thi ( giám khảo ) cũng như trách nhiệm của Chủ Tịch Hội đồng chấm thi ( Chủ Khảo ). Ngoài chỉ huy về chuyên môn còn tiên liệu những chuyện không bình thường đang xẩy ra nơi Hội Đồng chấm thi. Như ở Miền Nam năm 1974 năm đầu tiên thi trắc nghiệm IBM ( gọi nôm na là máy chấm in ra kết quả v/v ). Một chuyên viên ( chuyên gia ) ở Bộ Giáo Dục đến giám sát. Chúng tôi thấy vị nầy có cử chỉ không bình thường : vị nầy xem những xuyên phiếu ( phiếu đã đục lổ ) rồi thu giữ một ít cho vào túi, chúng tôi đến lập biên bản ngay. Chuyện đến tai Bộ, ông Thứ Trưởng đình chỉ công tác ông chuyên gia nầy ngay hôm sau. Hơn 40 năm sau trên đất Mỹ gặp lại người xưa, tôi mới sực nhớ chuyện cũ. Đem chuyện nầy kể ra cho vui chứ không có ý “ múa rìu qua mắt thợ “

 

Còn giờ đây trong không khí mùa hè nóng bỏng, những chuyện nóng bỏng trong giáo dục xẩy ra như thiêu đốt không gian trong nắng hạ oi bức

Chuyện gian lận thi cử chưa có hồi kết thì cũng chuyện thi cử là cha mẹ “, “òa khóc “, "thất thần“, “van xin “ để con vào học lớp 10 công lập.

Trong lúc đó ở miền sông nước Cà Mau do số học sinh giảm mạnh vì không tiền mua chữ đành chịu dốt lúc còn tấm bé, nên 434 giáo viên đối diện mất việc, người ta gọi đó là mùa giáo viên đau buồn nhất.

 

Xin cập nhật vài con số :

Tỉnh Cà Mau sa thải 1400 giáo viên.

Tỉnh Thanh Hóa thải 647 giáo viên.

Huyện Thanh Oai Hà Nội sa thải 434 giáo viên.

 

Ngay tại Hà Nội cũng có chuyện tương tự song ít nghiêm trọng hơn, một số giáo viên trường Phổ thông Cơ sở bị điều động xuống dạy cấp tiểu học. Họ than thở làm sao dạy đây vì không dạy cho con hiểu được dù con chỉ học bậc tiểu học. Người ta nên hiểu rằng không phải có bằng cấp cao là dạy được bậc tiểu học hay mẫu giáo, nếu cứ thực hiện thì phản sư phạm là chỗ đó. Đó là không phải hễ có vú ( bầu sữa mẹ ) là nuôi em bé được. . Nguyên do việc điều động như vậy vì : thừa giáo viên Trung Học Cơ Sở : 12.165 giáo viên ; thừa giáo viên Trung Học Phổ Thông : 4260 giáo viên. Trong lúc đó thì thiếu đến gần 40.000 giáo viên tiểu học và mầm non.

 

Hơp thức hóa việc thu học phí nơi trường công lập : Dịch vu giáo duc có thu phí trong hệ thống trường công như ông Bộ Trưởng GDĐT điều trần trước Quốc Hội.

 

Thí điểm Song Bằng : Hà Nội đã có 10 trường Phổ Thông được sư hợp tác của Hội Đồng Khảo Thí Quốc Tế Cambridge ( 1 trường tiểu học công lập và 9 trường phổ thông tư thục / quốc tế. )

Người ta còn phô trương : “ Phải thấy tự hào vì con họ được hưởng “ chương trình đẳng cấp quốc tế “ nhưng giá cả Việt Nam.

 

Trong lúc đó thì dư luận không đồng tình :

Hà Nội xây dựng một số trường công dành cho con em gia đình giàu có ; hoặc :

Thí điểm Song Bằng gây bất công xã hội phân chia giai cấp trong trường công là phản giáo dục, phản nhân văn.

 

Thôi thì phụ huynh nào đủ điều kiện ( tiền bạc ) vì thương con nên làm theo câu ca dao :

 

 Muốn sang thì bắc cầu kiều

 Muốn con hay chữ thì yêu mến thầy. /.

 

 

 

 

 Tháng 08 năm 2018

TRẦN HÀ THANH