NHỮNG NGUY CƠ ĐƯA ĐẾN BỆNH TIM  (Nghiên Cứu Tim Framingham) Bs Lê Ánh

 
 

Ông bà tổ tiên chúng ta từ xa xưa vẫn ăn những món ăn truyền thống rất ngon lành phở heo, phở bò, bò tái nhúng dấm, bún bò Huế, thịt đùi heo kho nước dừa, và nhiều món ăn cao lương mỹ vị. Các món ăn càng có nhiều mỡ béo từ động vật thì càng ngon miệng mà chẳng thấy ai bảo là chính những món ăn đó lại phát sinh ra bệnh này bệnh nọ. Ngày nay, chúng ta lại biết cách ăn uống rất cẩn thận và các món ăn hằng ngày phải bớt chất béo động vật để tự bảo vệ sức khỏe của mình.

 

1. Cuộc nghiên cứu tim Framingham

 

Sáu mươi năm trước, hầu như người ta không biết gì về “dịch tễ học của bệnh tăng huyết áp hay bệnh xơ vữa động mạch”. Phần đông các bác sĩ nghĩ rằng sự xơ vữa động mạch (atherosclerosis) là một tiến trình tự nhiên của tuổi già cho nên không cần chữa trị, và áp huyết tăng cao ở tuổi già là một điều tất nhiên để tim có thể bơm và đưa máu qua các mạch máu bị hẹp cứng cùa người cao niên.

 

Trong thời xa xưa đó. các bác sĩ chưa hiểu được sự liên hệ giữa mỡ cao cholesterol và bệnh tim mạch. Đa số không tin rằng thay đổi lối sống như vài thói quen ăn uống, vận động thể thao có thể giúp cho người bệnh của họ tránh được nhiều bệnh tim mạch trầm trọng. Những kiến thức thông thường về bệnh tim mạch hiện nay như hiệu quả của chế độ ăn uống, vận động thể lực và các thuốc trị liệu quen thuộc như aspirine đều xuất phát từ một nghiên cứu.

 

Từ những thập niên 1930, số dân Mỹ mắc bệnh tim mạch tăng lên rất nhanh và sau Đệ Nhị Thế Chiến thì bệnh tim mạch đã vượt qua các bệnh truyền nhiễm và trở thành bệnh giết người hàng đầu ở Mỹ.

 

Để tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh tim, năm 1948, Sở Y Tế Công Cộng Hoa Kỳ (US Public Health Srevice) đã lâp ra một chương trình nghiên cứu tim tại thị trấn Framingham của tiểu bang Massachusettes. Chương trình này đã trở thành một cuộc nghiên cứu dịch tễ học quan trọng nhất trong lịch sử y học Mỹ.

 

2-Quan sát theo dõi đưa đến kết quả

 

Chương trình này sẽ tìm hiểu sự liên hệ mối tương quan giữa lối sống và bệnh tật. Trước năm 1948, ít ai đặt ra câu hỏi về lối sống khác nhau giữa người bị bệnh tim và người không bệnh tim.

 

Ngay từ đầu chương trình, người ta đã đưa ra một giả định rằng bệnh tim mạch bị ảnh hưởng rất lớn bởi các yếu tố liên quan đến lối sống, các yếu tố môi trường và sự di truyền. Nghiên cứu này cũng là nguồn gốc của thuật ngữ yếu tố nguy cơ (risk factor) ta sử dụng ngày nay.

 

Chương trình nghiên cứu đợt đầu tại trấn Framingham, gồm 5.209 người nam nữ lành mạnh trong độ tuổi từ 30 đến 60, chứ không phải là toàn bộ dân ở thị trấn như nhiều người vẫn nghĩ. Các nhân vật này được thăm khám định kỳ mỗi một hay hai năm rất kỹ lưỡng. Cuộc khám nghiệm sức khỏe ghi nhận nhiều chi tiết về lối sống cá nhân như công việc làm, món ăn, thức uống, giải trí, hình thức hoạt động, thời gian thể thao, rượu chè thuốc lá. Cuộc thăm khám gồm có đo huyết áp, đo tim đồ, thử nghiệm máu, cân nặng, đo lường cân nặng của mập phì như kích thước lưng quần và độ dày lớp mỡ cánh ta, cũng như khám toàn diện cơ thể. Rồi sau đó chỉ chờ đợi và theo dõi mà thôi. Tuy nhiên sự quan sát và chờ đợi đó đòi hỏi nhiều năm mới có thể thâu lượm được kết quả.

 

Với thời gian về lâu về dài, trong nhóm người hoàn toàn khỏe mạnh lúc khởi đầu sẽ có người phát sinh bệnh hoạn. Thống kê từ đó nhận thấy những cá nhân béo mập, với mỡ cholesterol cao trong máu, huyết áp cao, và hút thuốc lá thì dễ bệnh tim mạch.

 

3. Những khám phá chính qua thời gian của cuộc nghiên cứu tim Framingham.

 

Dưới đây là các khám phá chính của nghiên cứu này theo đánh giá của chính trung tâm nghiên cứu:

* Những năm 1960: Hút thuốc lá là gia tăng nguy cơ bệnh tim. Cholesterl cao, huyết áp cao, tim đồ không bình thường gia tăng nguy cơ bệnh tim. Vận động thể thao làm giảm nguy cơ bệnh tim và mập phì làm gia tăng bệnh tim.

* Những năm 1970: Áp huyết cao gia tăng nguy cơ đột qụy (stroke). Phụ nữ hậu mãn kinh có nguy cơ bệnh tim tăng so với phụ nữ tiền mãn minh. Các yếu tố xã hội như bần cùng, nghèo khổ ảnh hưởng đến bệnh tim.

* Những năm 1980: Loại mỡ tốt HDL cholesterol giảm nguy cơ tử vong.

* Những năm 1990: Phòng tâm thất phì đại (LVH) gia tăng nguy cơ đột qụy. Áp huyết cao lâu ngày đưa đến bệnh suy tim (heart failure). Điểm nguy cơ Framingham được công bố, và có thể dự đoán chính xác nguy cơ trong 10 năm tới của sự xuất hiện các vấn đề tim mạch. Ở độ tuổi 40, nguy cơ trọn đời (lifetime risk) mắc các bệnh tim mạch là 50% ở nam giới và 33% ở phụ nữ.

* Những năm 2000: Khái niệm tiền cao huyết áp (prehypertension) được đưa ra, và được định nghĩa là khi có huyết áp tâm thu (systolic) từ 120-139 mmHg và huyết áp tâm trương (diastolic) từ 80-89 mmHg, cho thấy nguy cơ mắc các bệnh tim mạch gia tăng ở nhóm này. Nguy cơ trọn đời mắc cao huyết áp là 90%. Béo phì là yếu tố nguy cơ của suy tim. Nguy cơ trọn đời của béo phì là xấp xỉ 50%.

 

4- Những yếu tố nguy hại được khám phá bởi chương trình nghiên cứu tim Framingham

 

a. Cao mỡ cholesterol

Mỡ cholesterol lá một hung thủ quan trọng của bênh tim. Chất mỡ này tích tụ đóng lần trong lòng thành vách cùa mạch máu làm hẹp cứng mạch máu dễ đua đến bệnh nhồi máu cơ tim (heart attack), và tai biến mạch máu não (stroke). Mỡ cholesterol di chuyển trong máu dưới nhiều dạng trong đó có LDL (Low Density Lipoprotein) và HDL (High Density Lipoprotein). LDL là mỡ xấu vì nó đóng cholesterol vào vách lòng động mạch làm mạch máu bị chai cứng. HDL là loại mỡ tốt vì nó dời mỡ xấu ra khỏi vách lòng động mạch.

 

b- Cao áp huyết

Năm 1948, người ta nghĩ áp huyết cao rất cần thiết để đẩy máu qua lọt mạch máu chai cứng của người lớn tuổi để cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể và áp huyết cao là hiện tượng bình thường của tuổi già. Cuộc thử nghiệm tim Framingham đã chứng minh áp huyết cao đưa đến tai biến mạch máu não và bệnh tim.

 

c- Thuốc lá

Trước cuộc thử nghiệm Framingham, hút thuốc lá chưa được chấp nhận là một nguyên do đưa đến bệnh tim. Cuộc thử nghiệm Framingham trong những năm đầu đã thấy rõ những người hút thuốc lá dễ bị nhồi máu cơ tim hoặc chết bất thình lình. Hơn nữa, sự nguy hiểm đó liên quan đến số lượng thuốc lá hút mỗi ngày và sự nguy hiểm đó giảm bớt một nửa nếu người đó bỏ thuốc lá.

 

d- Mập phì

Bệnh mập phì làm tăng gia các bệnh tim mạch, và quan trọng hơn nữa bệnh mập phì làm gia tăng những nguy cơ khác như cao áp huyết và cao mỡ cholesterol. Cuộc nghiên cứu Framingham cho thấy là dù chỉ thể thao nhẹ cũng có công hiệu bảo vệ cho tim. Cuộc nghiên cứu cũng cho biết cả phái nam lẫn phái nữ nếu cân nặng trồi sụt liên miên sẽ dễ bị bệnh tim mạch.

 

e- Bệnh tiểu đường

Các khoa học gia của cuộc nghiên cứu Framingham cho biết là người bị bệnh tiểu đường loại II (thường xẩy ra ở người trung niên mập) dễ bị bệnh tim mạch gấp 2 lần và người có đường trong máu hơi cao mà chưa phải là bệnh tiểu đường còn được gọi là tiền tiểu đường (impaired glucose tolerance) sẽ dễ bị bệnh tim mạch gấp 1.5 lần. Hơn nữa, người bệnh tiểu đường thường bị cao mỡ cholesterol, HDL (loại cholesterol tốt) thấp và áp huyết cao. Đàn bà bị tiểu đường nhiều hơn là đàn ông.

 

f- Giới tính

Cuộc nghiên cứu Framingham cho biết là đàn ông bị bệnh động mạch vành tim (coronary artery disease) nhiều và sớm hơn. Tuy nhiên đàn bà bị bệnh động mạch vành tim thì dễ chết vì biến chứng của căn bệnh hơn.

 

5- Am hiểu tường tận hơn về ảnh hưởng của thói quen sinh hoạt

 

Cuộc nghiên cứu cho thấy là thói quen với thức ăn nhiều mỡ, nếp sống nhàn hạ ít vận động và lên cân trở thành mập phì thì dễ đưa đến bệnh tim mạch.

 

Chẳng bao lâu thì cuộc nghiên cứu phát giác thói hút thuốc lá dễ đưa đến nhồi máu cơ tim và tử vong một cách bất thình lình.

 

Cuộc nghiên cứu Framingham cho thấy là dù chỉ thể thao nhẹ cũng có công hiệu bảo vệ cho tim.

 

6- Kết luận

 

Trong hơn 60 năm qua, cuộc nghiên cứu tim Framingham Heart Study là một bước tiến quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh tim trên nứơc Mỹ cũng như khắp thế giới.

 

Những tài liệu gom góp từ những cá nhân của cuộc nghiên cứu Framingham trong hơn 60 năm qua rất là phong phú và đã tạo ra hơn 1000 bài viết y khoa, định rõ những yếu tố nguy hại đưa đến bệnh tim, tai biến mạch máu não và các bệnh liên hệ khác. Cuộc nghiên cứu cũng như các cuộc khảo cứu khác dựa trên mẫu thức này trên khắp thế giới đã dẫn đến một cải cách lớn lao trong ngành y học phòng ngừa và thay đổi vĩnh viễn cách nhìn về nguồn gốc của bệnh tật.

 

Trước khi có cuộc nghiên cứu Framingham, danh từ “yếu tố nguy hại” (“risk factors”), một danh từ được đặt ra bởi cuộc nghiên cứu này, liên quan đến bệnh tim, tai biến mạch máu não và các bệnh khác chưa được sử dụng trong giới y khoa. Ngày nay danh từ “yếu tố nguy hại” được sử dụng thường xuyên để giáo dục và nhắc nhở dân chúng tránh bệnh tim mạch bằng cách bỏ thuốc lá, chữa cao áp huyết và cao mỡ cholesterol và thay đổi thói quen có hại.

 

Cuộc nghiên cứu Framingham có tầm ảnh hưởng rất lớn cho giới y sĩ để họ chú trọng việc phòng ngừa bệnh tim mạch bằng cách chữa trị và ngăn chặn các yếu tố nguy hại. 

 

a) Cuộc nghiên cứu tim Framingham sẽ còn tiếp tục

Năm 1971 (23 năm sau), cuộc nghiên cứu tim Framingham tuyển mộ thêm 5, 124 người thuộc thế hệ con cái (và gia quyến họ) của nhóm người tham dự nghiên cứu đầu tiên năm 1948. Với sự gia nhập này thì tài liệu khoa học sẽ được đúc kết trong những năm tới càng phong phú. Vả lại số người tham dự ban đầu còn sống sót lại không bao nhiêu.

 

Gần đây hơn, năm 1997, 500 người dân thiểu số (minority) của thị trấn Framingham đã được tuyển vào cuộc nghiên cứu Omni. Cuộc nghiên cứu Omni có mục đích tìm hiểu và xác nhận các yếu tố nguy hại liên quan đến bệnh tật trong nhóm những người dân thiểu số khác hơn là nhóm người da trắng trong hai cuộc nghiên cứu kể trên.

 

b) Những tiến triển trong tương lai

 

Những tài liệu thu thập được của cuộc nghiên cứu Framingham không những làm sáng tỏ yếu tố nguy hại đưa đến bệnh tim mạch mà còn là một công cụ để tìm hiểu tỷ lệ phổ biến của bệnh lú lẫn (Alzheimer), bệnh xốp xương, bệnh thấp khớp, bệnh mắt, ung thư và cách thức di truyền của nhiều bệnh thông thường. Các nhà nghiên cứu này hiện đang dấn thân tìm hiểu các genes bẩm sinh làm thay đổi cholesterol cũng như gây nên bệnh mập phì, bệnh cao áp huyết, bệnh tiểu đường và cả bệnh lú lẫn (Alzheimer's).

 

Cuộc nghiên cứu Framingham đã tạo lập một thư viện DNA từ hơn 5000 mẫu máu của hai thế hệ cá nhân tham dự cuộc nghiên cứu này. Thư viện DNA này sẽ giúp khám phá những bệnh cha truyền con nối trong tương lai.

 

 

 

Bác sĩ LÊ ÁNH
9/2015