Nói đến trời mưa là nói đến cảnh vật u buồn, âm u, ủ dột. Đường sá lầy
lội, ướt át triền miên. Mùa mưa là mùa của buồn bă, mùa của hoang vắng
lạnh lùng. Nhiều lúc nh́n mưa rơi, ta cảm thấy ḷng dâng lên nỗi buồn
vời vợi. Buồn v́ cảnh vật sao mà tiêu điều xơ xác, nhất là trong đêm
khuya trong pḥng thanh vắng, thân cô đơn nghe từng giọt mưa cứ rơi
đều đều rả rích, thánh thót như nức nở bên thềm vắng.
Từ xa xưa, đề tài Mưa đă trải dài theo thời gian trong nhiều tác phẩm
tuyệt tác, các thi nhân đă gửi gấm tâm trạng của ḿnh qua những vần
thơ bất hủ.
Ta hăy nghe bà Huyện Thanh Quan tả cảnh mưa rơi chiều thu qua những
ḍng thơ thật là xơ xác tiêu điều:
Thánh thót tàu tiêu mấy hạt mưa,
Khen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ.
Xanh om cổ thụ tṛn xoe tán,
Trắng xoá tràng giang phẳng lặng tờ.
Trước cảnh mưa rơi thật tiêu sơ hiu quạnh, ḷng người cũng tự nhiên
cảm thấy năo nề buồn bă. Cây cối như rũ rượi bơ phờ đứng dầm trong mưa
qua những ngày rét mướt. Lại thêm cảnh bến đ̣ vắng miền quê hoang dă
đă thôi thúc thi sĩ Anh Thơ dệt nên những vần thơ gợi lên cho ta thấy
một Bức Tranh Quê với cảnh vật sao mà ủ rũ bơ phờ:
Tre rũ rượi ven bờ chen ướt át,
Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.
Và dầm mưa ḍng sông trôi rào rạt,
Mặc con thuyền cắm lại đậu trơ trơ.
Mưa đă tạo nên cảnh vật buồn thảm, tiêu điều. Nhưng trước cảnh buồn,
nhũng người đang yêu đă bị mưa ngăn cách, chia ly, nỗi ḷng đă dấy lên
tâm trạng biết bao ê chề. Cô đơn hiu quạnh để ngồi nh́n mây trời bay
về đâu mà ḷng nhớ nhung triền miên. Trong những đêm khuya thanh vắng
nghe tiếng mưa rơi trong sự mong chờ, rồi thao thức nhớ người yêu. Mưa
cứ dai dẳng ngày này qua ngày khác, chàng thầm đếm từng ngày để xem
trời mưa đă kéo dài bao lâu rồi mà chưa tạnh. Chàng mong chờ may ra
sau cơn mưa dài người yêu sẽ đến? Nguyễn Bính đă biểu lộ tâm trạng
ḿnh qua những vần thơ lục bát đầy cảm xúc trong mong chờ hy vọng:
Tầm tầm giời cứ đổ mưa,
Hết hôm này nữa là vừa bốn hôm.
Cô đơn buồn lại thêm buồn,
Tạnh mưa bươm bướm biết c̣n sang chơi?
Đă bao đêm không ngủ v́ luôn nhớ người yêu để mong nhớ sầu tương tư
rồi tự nhũ là ḿnh thao thức bao đêm trường nhưng không biết người yêu
có thấu hiểu ḿnh chăng?
Gió mưa là bệnh của trời,
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng.
.....
Tương tư thức mấy đêm rồi,
Biết cho ai biết, ai người biết cho?
Nhưng đau đớn thay, bao nhiêu thương nhớ đợi chờ, mưa đă tạnh rồi,
chàng vẫn không thấy nàng sang chơi, nên buồn ḷng, chàng đă nức nở lệ
sầu giữa ḍng đời cô đơn hiu quạnh, thương cho kiếp người lẽ bóng:
Hôm nay mưa đă tạnh rồi,
Tơ không hong nữa, bướm lười không sang.
Bên hiên vẫn vắng bóng nàng,
Rưng rưng... tôi gục bên bàn rưng rưng.
Nhớ con bướm trắng lạ lùng,
Nhớ tơ vàng nữa, nhưng không nhớ nàng.
Mong chờ hy vọng nhưng rồi không gặp được nàng, chàng càng thương nhớ
rồi lại nhớ thương. Mưa cứ dai dẳng và trời càng mưa chàng càng nhớ
nhiều và nhớ nhiều rồi tư hỏi, không biết người ḿnh nhớ có nhớ ḿnh
chăng? Rồi liên tưởng đến những cơn mưa trên xứ Huế buồn, khiến cho
cảnh vật càng thêm ưu sầu:
Trời mưa xứ Huế sao buồn quá,
Cứ kéo dài ra đến mấy ngày.
Nhớ ai, ai nhớ mà thương nhớ?
Như ta đă thấy một Nguyễn Bính nhớ người yêu để phải đem ḷng tương
tư, nhưng không phải chỉ có Nguyễn Bính nhớ người yêu mà bất cứ ai khi
có người yêu cũng đều mang một tâm trạng như nhau nhất là khi phải đối
diện với mưa chiều. Nhà thơ Vi Anh đă bày tỏ nỗi niềm của ḿnh trong
nỗi mong chờ đối với đấng phu quân qua bài “Mưa Tím Hoàng Hôn” với
những ḍng thơ ngũ ngôn sau đây:
Mưa chiều trên sông vắng,
Nhớ anh buồn bâng khuâng
Ngón tay em thầm lặng
Đưa t́nh vào mênh mông.
Em đang buồn nhớ anh, ngoài trời cơn mưa chiều vội đến, ḷng em tê tái
nh́n cơn mưa chiều thổn thức. Mưa ướt đẫm chiều hoang vắng:
Sợi tóc dài thương nhớ
Bềnh bồng trôi trong mưa
Cơn mưa chiều vội vă
Ướt đẫm chiều hoang liêu.
Mưa hoàng hôn tím buồn cả khung trời, tím cả mây bay, bao nhiêu ước
hẹn cũng đượm bao nét buồn và cả ḷng em cũng không tránh khỏi buồn
miên man:
Mưa hoàng hôn tím ngắt
Tím tà áo mây bay
Tím khung trời ước hẹn
Tím ḷng em nhớ anh.
Lại cũng có những người nhớ người yêu mà không thể mong chờ, phải lặn
lội dưới mưa để cố t́m gặp người yêu v́ đă lỡ hẹn ḥ từ trước. Chàng
đi đến quán nhỏ bên đường nơi hè xưa phố cũ, mong ngóng trông chờ,
ḷng buồn miên man và vẫn chưa thấy người yêu xuất hiện. Thi sĩ Cung
Trầm Tưởng đă diễn tả nỗi sầu da diết trong các vần thơ sau đây:
Mùa thu đêm mưa
Phố cũ hè xưa
Công trường lá đổ
Ngóng em kiên khổ phút giờ.
Biết bao người thương nhớ người yêu và mong nhớ người yêu đến, có
người lại đội mưa t́m người yêu, lại cũng có người cùng đếm bước với
người yêu dưới mưa để tiễn người yêu về sau giờ tan học. Chàng d́u
người yêu đang c̣n tuổi học tṛ đi dưới mưa qua phố buồn giữa đại lộ
hoàng hôn cho ta thấy h́nh ảnh đẹp tuyệt vời của những mối t́nh thơ
mộng và lăng mạn trong thi ca Việt Nam. Nhưng chưa hết, sau khi tiễn
nàng về nhà, chàng lại bắt đầu nhớ nhung buồn bă để rồi phố xá cũng
buồn theo dưới cơn mưa tầm tă giữa phố đông. Nhà thơ Song Nhị tỏ bày
nỗi ḷng ḿnh như sau khi nhớ lại những kỷ niệm xưa:
Đă một lần h́nh như xa xưa
Ta đưa em về dưới phố trời mưa
Cơn mưa tầm cuối giờ tan học
Rồi nhớ thương nhau mấy chẳng vừa.
Đă một lần trời mưa phố đông
Ta nghe như ướt cả trong ḷng
Đưa em con phố buồn như nước
Một kẻ đi rồi ta nhớ trông.
Thế nhưng có nhiều người hẹn mà không đến để người yêu phải mỏi mắt
trông chờ. Chiều thứ bảy là thời gian hẹn ḥ, là thời gian mong đợi
nhưng ngoài trời mưa nhẹ bay, nàng ngồi một ḿnh trong pḥng thanh
vắng, ḷng buồn vời vợi. Nàng ước mơ chàng đến bên nàng trao cho nàng
những nụ hôn say đắm. Nhưng thực tại chàng vẫn không đến, chàng đă lỗi
hẹn. Nàng thầm nghĩ hẹn mà không đến, để nàng phải ngóng trông, sao nỡ
đày đoạ nhau như thế. Ôi, chiều thứ bảy âu sầu. Hoàng Ngọc Thuỷ đă tỏ
bày nỗi cô đơn của nàng đang chờ đợi người yêu trong chiều thứ bảy mưa
buồn:
Chiều nay thứ bảy trời mưa
Sao anh không đến hẹn ḥ với em
Trời mưa ướt cả môi mềm.
Sao anh không đến hôn em nghẹn ngào?
Cho em t́m thấy trăng sao
Đọng trong đáy mắt anh ngào ngạt hương.
Trời mưa một bóng em gầy
Hẹn mà không đến, sao đày đoạ nhau?
Ôai! Chiều thứ bảy âu sâu!!!
&
Mưa cũng trải dài trong âm nhạc Việt Nam qua bao thời gian của nhiều
thập niên trước và ngay bây giờ mưa vẫn c̣n sụt sùi, rỉ rả đó đây.
Mưa cũng là nguồn cảm hứng vô tận của các nhạc sĩ. Nhạc sĩ Lam Phương
đă viết nên những lời ca thật ủ dột âm u, những màu sắc buồn bă của
đêm mưa ướt át lạnh lùng trước thân phận trẻ thơ với kiếp sống mong
manh trong Kiếp Nghèo. Những hạt mưa cứ rơi rớt nhanh xuyên qua áo tơi
mà vô t́nh có biết đâu đến số kiếp nghèo hẩm hiu như thế này:
Đường về đêm nay vắng tanh
Dạt dào hạt mưa rớt nhanh
Lạnh lùng mưa xuyên áo tơi
Mưa chẳng yêu kiếp sống mong manh
Lầy lội qua muôn lối quanh
Gập ghềnh đường đi tối tăm
Nghe trẻ thơ thức giấc bùi ngùi.
Mưa cứ lạnh lùng rơi những giọt mưa thánh thót trên đường vắng đă được
nhạc sĩ tạo thành một giai điệu tuyệt vời nghe thật lâm ly năo nuột.
Đây ta thấy người nhạc sĩ đă cảm hứng từ những cơn mưa t́nh yêu ướt át
nhưng nồng nàn và cháy bỏng, hay cơn mưa trong nỗi nhớ miên man về
những người t́nh đă đi qua trong một ngày mưa rơi:
Nếu ngày xưa bước đi nhanh qua con đường mưa
Th́ anh đă không gặp người
Nếu ngày xưa em nh́n anh nhưng không mỉm cười
Th́ anh đă không mộng mơ.
Rồi mùa thu đến đă gieo nỗi sầu cho nhân thế; nhạc sĩ Đặng Thế Phong
đă diễn tả nỗi buồn của ḿnh qua Giọt Mưa Thu trong tiết thu buồn:
Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi
Trời lắng u buồn mây hắt hiu ngừng trôi
Nghe gió thoảng mơ hồ trong mưa thu
Ai khóc ai than hờ!
Người đă buồn, nhưng chim chóc cũng cầu van nhắn nhủ trời đừng mưa nữa
để cho cảnh vật bớt buồn v́ mưa buồn mà đă gợi cho ḷng người cũng
buồn lây:
Vài con chim non chiêm chiếp kêu trên cành
như nhủ trời xanh
Gió ngừng đi
mưa buồn chi
cho cơi ḷng lâm ly.
Cảnh vật buồn lê thê, người cũng mong mây tan, nhưng mưa cứ vẫn c̣n
rơi th́ ḷng người buồn biết bao giờ nguôi được nỗi sầu:
Người mong mây tan cho gió hiu hiu lạnh
mây ngỏ trời xanh
chắc ǵ vui
mưa c̣n rơi
bao kiếp sầu ta nguôi.
Nhưng rồi mưa gió vẫn từ đâu kéo về giăng mù khắp lê thê, và biết đến
bao giờ:
Gió xa xôi vẫn về
Mưa giăng mù lê thê
Đến bao năm nữa trời...
...Vợ chồng Ngâu thôi khóc v́ thu.
Thế rồi nhớ lại một chiều mưa rơi âm thầm, nhạc sĩ Nhật Ngân đă đưa
nàng về nhà chồng với một tâm trạng u buồn. Mưa đă để thấm ướt chiếc
áo xanh và làm đẫm ướt mái tóc em. Nhạc sĩ lại c̣n phân vân, nếu xưa
kia trời không mưa th́ đâu cần chàng phải đưa nàng về, nhưng chẳng lẽ
cùng đi chung lối về mà nỡ ḷng nào quay mặt bỏ lơ:
Lại cũng một đêm mưa đă gợi nỗi ḷng của người đang vấn vương buồn nhớ
người yêu. Nhạc sĩ Huỳnh Anh trong Lạnh Trọn Đêm Mưa đă phải thở than
van lơn cho mưa đừng mưa nữa v́ mưa đă làm cho phố nhỏ càng buồn thêm,
càng mưa người nhạc sĩ đơn côi trong pḥng nhớ lại nơi gác xưa thêm
lạnh vắng, và đường khuya càng vắng đ́u hiu:
Mưa buồn ơi thôi ngừng tiếng
Mưa cho phố nhỏ càng buồn thêm
Mưa rơi gác xưa thêm lạnh vắng
Pḥng côi lắng tiêu điều
Đường khuya vắng đ́u hiu.
Mưa kéo dài lê thê trọn đêm đă làm thổn thức ḷng nhung nhớ của người
nhạc sĩ, nhưng người nhạc sĩ biết rằng bao thương nhớ chỉ là mộng mơ,
nhưng đêm nay nghe tiếng mưa rơi mà ḷng buồn vời vợi, và mưa đêm gợi
sầu riêng ai cho đến bao giờ mới dứt:
Đêm sầu đi trong tủi nhớ
Bao thương nhớ chỉ là mộng mơ
Đêm nay tiếng mưa rơi buồn quá
Mưa đêm sầu riêng ai
Buồn ơi đến bao giờ.
Không phải v́ mưa đă gợi sầu thương nhớ, mà chính ḷng người đă sẵn
nhớ nhung nên mưa đă gieo nên nỗi sầu nhân thế. Mưa đă gợi cho chàng
nhớ ai. Và rồi mới chợt tự hỏi người yêu có c̣n nhớ chàng chăng, rồi
tự nhũ riêng ḿnh vẫn u sầu nhung nhớ qua những đêm mưa triền miên làm
chàng măi nhớ người yêu đă xa cách:
Mưa ơi! mưa ơi!
mưa gieo sầu nhân thế
Mưa nhớ ai?
Biết người thương c̣n nhớ hay quên?
Riêng ta vẫn u hoài
Đêm đêm tiếp đêm nhớ mong người
đă cách xa.
Mưa cứ đều đều rơi giọt ngoài phố vắng, tiếng hạt mưa rơi như những
điệu nhạc buồn nghe thấm thía. Người nhạc sĩ đă nhớ lại đêm nao chàng
đă d́u nàng đếm bước và đă tâm sự trao nhau biết bao là t́nh ư và chờ
mong đến bao giờ:
Mưa buồn rơi ngoài phố
Nghe như tiếng nhạc buồn triền miên
Đêm nao chốn đây ta d́u nhau
Trao muôn ngàn lời thơ
Chờ mong đến kiếp nào?
Trước cảnh mưa buồn trong phố vắng, người nhạc sĩ đă nhớ lại bao kỷ
niệm xưa cùng nàng đội mưa và nghe mưa rơi như tiếng nhạc buồn triền
miên. Nhưng chưa hết, trong Mưa Rừng , nhạc sĩ Huỳnh Anh đă nhân cách
hoá hạt mưa nhớ ai mà mưa măi không dứt. Giữa cảnh rừng núi bao la
hoang vắng nên người nhạc sĩ tự hỏi phải chăng mưa buồn v́ t́nh đời,
và từ đó mưa đă gieo vào ḷng người th́ quả thật là nỗi buồn thật
thiết tha và thấm thía:
Mưa rừng ơi! Mưa rừng!
Hạt mưa nhớ ai mưa triền miên
Phải chăng mưa buồn v́ t́nh đời,
Mưa sầu v́ ḷng người
Duyên kiếp không lâu.
Nhạc sĩ cũng tự hỏi không biết mưa từ đâu mưa về mà làm cho hoa lá tả
tơi. Mưa gió lạnh lùa vào ngoài hiên để cho lá vàng rơi ĺa cành gợi
cho thân cô đơn thêm buồn tủi:
Mưa từ đâu mưa về?
Làm muôn lá hoa rơi tả tơi
Tiếng mưa gió lạnh lùa ngoài mành
Lá vàng rơi ĺa cành
Gợi ta nỗi niềm riêng.
Tâm trạng của một t́nh yêu đơn phương không được đáp trả “mong ước xa
xôi” và cứ thế mưa buồn lại gợi bao thương nhớ bất cứ ở đâu, trong
hoàn cảnh nào, người nhạc sĩ tự than thở mưa thương ai và nhớ ai trong
bóng đêm thân cô đơn này biết gửi tâm tư về đâu. Mưa càng rơi càng
gieo bao buồn thảm sầu thương vào ḷng ḿnh. Thật đau đớn bẽ bàng:
Ôi! ta mong ước xa xôi,
nhưng đêm măi cô đơn gửi tâm tư về đâu?
Mưa thương ai? Mưa nhớ ai?
Mưa rơi như nức nở mưa rơi trong ḷng tôi.
Mong chờ thương nhớ bóng dáng người xưa trước cảnh mưa rừng hoang vắng
càng làm cho ḷng người cảm thấy thất vọng ê chề. Chỉ c̣n than với thở
để rồi cơn mưa rừng về muộn màng, chiều cũng gần tàn mà bóng dáng
người yêu đâu chẳng thấy, chỉ c̣n ôm nỗi thương nhớ muôn đời làm sao
quên được:
Mưa rừng ơi! Mưa rừng
T́m đâu hỡi ơi bóng người xưa
Mỗi khi mưa rừng về muộn màng
Bóng chiều vàng gần tàn
Ḷng thương nhớ nào nguôi.
&
Quả thật mưa đă gợi bao nỗi sầu nhân thế qua thi văn lẫn âm nhạc.
Trước cảnh mưa rơi, người đă mang sẵn nỗi buồn lại càng buồn thêm.
Mưa thường mang cảm giác buồn, nhưng hoàn cảnh lại là mùa Thu, mùa Thu
gieo bao sầu nhớ cho chẳng riêng ai, con người đă mang sẵn một tâm
trạng ê chề buồn tủi, tất cả quyện vào nhau để thành khối sầu sâu thẳm
và da diết. Đại thi hào Nguyễn Du đă từng thổ lộ: ”Đồng thanh tương
ứng, Đồng khi tương cầu” chẳng phải đó sao.