

Kỳ 1:
Từ thời
trung cổ xa xưa, sự thương tiếc và cầu chúc của người đang sống đối
với những người quá cố luôn luôn in sâu trong tâm tư của những người
thân c̣n sống sót. T́nh cảm thiêng liêng đó được ghi đậm sâu sắc trong
những nghi lễ, trong các hội hè, trong việc thờ cúng với bằng tất cả
nghệ thuật điêu luyện. Người ta đă vẽ, đă khắc họa những bức tranh
tuyệt diệu, mô tả những cuộc khiêu vũ của những người chết dưới âm phủ
và luôn cầu mong rằng người thân của ḿnh khi chết sẽ sang một thế
giới mới, thế giới b́nh đẳng, an lành và siêu thoát.
Sang thời kỳ phục hưng, thế kỷ XVI, khi ngành Giải Phẩu học
phát triển mạnh mẽ và trở thành một môn học quan trọng, việc phẩu tích
xác trở nên bắt buộc và phổ biến trong các trường Đại Học Y Khoa. Các
nhà Giải Phẩu học và sinh viên Y khoa là những người ư thức được sự hy
sinh vô giá và đầy hiệu quả của những người đă t́nh nguyện dâng hiến
thân xác ḿnh cho khoa học nói chung và cho sự nghiệp giáo dục, đào
tạo y khoa nói riêng. V́ thế, họ đă có sáng kiến biến tinh thần biết
ơn trên thành những buổi khiêu vũ để tri ân những người đă cống hiến
h́nh hài của ḿnh cho khoa học vào dịp lễ Giáng Sinh hằng năm. Lễ hội
Macchabée được h́nh thành từ đó.
Macchabée là một nét văn hóa độc đáo, phổ biến ở các nước
Tây phương. Lễ hội mang tính nhân bản sâu sắc, thể hiện sự thương tiếc
và chúc phúc của những người sống cho những người đă khuất, qua đó gửi
gấm khát vọng hạnh phúc và b́nh đẳng đến tất cả mọi người.
Theo thông lệ, ở Việt Nam, trước năm 1975, cứ mỗi năm vào khoảng ngày
22- 23 tháng chạp âm lịch, tại Cơ Thể Học Viện tổ chức lễ Cầu Hồn
Macchabée. Lễ được tổ chức để tri ơn cho những xác chết vô thừa nhận
mà hằng năm sinh viên y khoa, qua nhiều thế hệ, mới tập tểnh vào
trường thuốc, đă “mổ banh ra” để học hỏi.
“Riêng tại Pháp, buổi lễ được tổ chức vô cùng trọng thể. Những sinh
viên y khoa họp nhau dùng quần áo của chính ḿnh lau dọn khu cơ thể
học, chùi những bàn đá đặt xác, những hồ ngâm thối tha trước buổi lễ
vài hôm. Họ hăng hái tận tụy dọn dẹp không một chút sợ sệt ghê khiếp
hay nề hà bẩn thỉu khó nhọc. Và cũng nhân cơ hội này, họ đă lợi dụng
để đo lường ḷng hăng say học thuốc của những sinh viên “ma mới” bằng
cách bắt các anh chị này cởi bỏ hết quần áo của chính ḿnh để lau chùi
nhà cửa. Đồng thời, có những giờ hội thảo về lư thuyết và thực hành cơ
thể tổ chức quan sát ngay trên tấm thân nơ nường của các bạn “ma mới”.
Bạn nào không chụi nỗi sự thử sức khảo hạch, sẽ mang biệt danh “thỏ
đế” hoặc “gián ngày” và c̣n bị chế riễu suốt năm không đáng làm sinh
viên trường thuốc.
Đă là y sinh th́
phải biết chịu đựng, hy sinh, chăm học, nghịch ngợm quấy nhộn bậc
nhất, kể cả ngay trên thân xác ḿnh”.
Đó là nghi lễ của nước ngoài, c̣n ở nước ta, buổi lễ được tổ chức đơn
giản hơn nhưng không kém phần trang nghiêm.
Theo truyền thống, các sinh viên năm thứ hai trường y đăm trách tổ
chức buổi lễ. Đây là một buổi lễ quan trọng mang nhiều ư nghĩa nhân
bản thiêng liêng và giá trị nhất trong cuộc sống ngắn ngủi ở thế giới
trường thuốc sau ngày tŕnh luận án Tiến sĩ, trước khi hành nghề. Có
những anh chị đă tốt nghiệp nhiều năm trước và công tác ở các đơn vị
xa xôi hoặc tại các tỉnh đèo heo hút gió cũng có về tham dự trong
những ngày được về phép hay về công tác tại Sài G̣n.
Buổi lễ được tổ chức làm hai buổi: buổi sáng, theo nghi thức Thiên
Chúa giáo và buổi chiều, theo nghi thức Phật giáo. Tuy là hai buổi lễ
riêng biệt, nhưng thường chúng tôi đều đi dự cà hai. Chúng tôi quan
niệm rằng tôn giáo là nơi nương tựa của con người đặt niềm tin vào
Thượng đế và thần linh để mà sống trên trần gian đầy hệ lụy này. Những
thể xác vô thừa nhận nằm phơi trên các bàn đá lạnh lẻo trong Cơ Thể
Học viện đă cống hiến cho những sinh viên học hỏi khi mới chập chững
vào trường thuốc. Bổn phận của chúng tôi, những sinh viên non dại, là
phải biết ơn vô cùng quí giá này. Những thân xác ấy là những bảo vật
vô giá cho thế hệ sinh viên muốn theo nghiệp thuốc. Để tỏ ḷng biết ơn
cao cả nên chúng tôi cùng rủ nhau tham dự cả hai buổi lễ để cầu nguyện
cho những vong linh của những thân xác vô thừa nhận mà chúng tôi đă mổ
banh ra t́m ṭi học hỏi từng thớ thịt, đường gân, từng mạch máu cùng
ngỏ ngách đường đi của mỗi sợi dây thần kinh trong năm học vừa qua.
Anh chị em sinh viên Thiên Chúa giáo đích thân phụ trách tổ chức lễ
buổi sáng tại nhà thờ của kư túc xá Đắc Lộ, đường Yên Đỗ do cha
Lichtenberger chủ lễ. Vị linh mục mà những sinh viên chúng tôi kính
trọng như một bậc “Cha Già” đáng mến. Cha là người Gia Nă Đại. Trong
Đệ Nhị thế chiến, khi c̣n là y sĩ, Cha đă từng vào tù ra khám. Tại
trường Y Dược Đại học Sài G̣n, Cha phụ trách môn Tổ chức Tế bào và Di
truyền học. Ngoài th́ giờ của một linh mục và sau những giờ tại
trường, Cha đă cặm cụi trong pḥng thí nghiệm say mê nghiên cứu khoa
học. Làm việc không cầu danh lợi mà v́ nhân loại, Cha nối tiếp công
tŕnh của vị giáo sư linh mục Mendel tiền bối.
Mới thoạt nh́n, không ai có thể ngờ Cha là một bác sĩ được nhiều cảm
t́nh đối với sinh viên. Dáng người lùn, khoan thai chậm chạp, bụng hơi
phệ phồng lên dưới lớp áo ḍng đen. Mặt Cha vuông vắn, với hai hàng
râu mép cổ điển, vầng trán rộng với đôi mắt sáng long lanh, hiền từ,
tỏa ra sự thông minh học rộng. Đấy là h́nh dáng Cha, của những ngày
lạnh lẻo trong những buổi sáng tinh sương, từ trên xe taxi bước xuống,
vào lớp dạy, đă để lại trong tâm trí của anh chị em sinh viên trường
thuốc chúng tôi biết bao giờ phai nhạt.
Trong hơn một tiếng đồng hồ, Cha trầm tư cầu nguyện, trang nghiêm nói
lên sự biết ơn vô bờ bến những xác chết vô thừa nhận, không được ma
chay, không được lễ cúng, đă hiến dâng cho khoa học.
Xem Kỳ 2


Bác
sĩ Lê
Ánh