V

 
ào đời vua Khang Hy nhà Thanh, ở huyện Cụ, tỉnh Sơn Đông có gia đình họ Thương, gồm ông bà Thương với hai người con trai.

          Người anh được dân làng gọi là Đại Thương, gầy gò ốm yếu, có vợ họ Mâu và một trai lên 5, tên Tam Kiền. Trong nhà, Đại Thương có nuôi hai tì nữ với hai tiểu đồng.

          Người em được dân làng gọi là Nhị Thương, có vợ họ Phùng và một trai 17, tên Tứ Kiệt. Cha con Nhị Thương rất cường tráng vũ dũng.

          Trước khi lấy vợ, hai anh em thương yêu nhau lắm, nhưng từ khi lấy vợ, cả hai anh em đềubị vợ chi phối nên xa nhau dần.

          Ông bà Thương có hai ngôi nhà · sát giậu nhau và 20 mẫu ruộng. Trước khi qua đời, ông bà chia cho mỗi con một ngôi nhà và 10 mẫu ruộng.

          Sau khi ông bà qua đời, vợ chồng Đại Thương làm ăn phát đạt, giàu có, nhưng vì Mâu thị ngăn cản chồng, không cho giúp đỡ ai, nên đềubị hàng xóm ghét bỏ.

 

          Còn vợ chồng Nhị Thương thì làm ăn thất bại, nên sạt nghiệp, nhưng vì cha con Nhị Thương đềucường tráng vỹ dỹng, lại hay bênh vức người yếu đuối nên được dân làng nể trọng.

          Một năm, vùng Sơn Đông bị mất mùa, gia đình Nhị Thương không đủ gạo ăn.

 

          Một hôm, Nhị Thương đi vay gạo từ sáng đến trưa mà cũng không được hạt nào nên hai vợ chồng cùng đứa con bụng đói cồn cào cũng đành phải nhịn. Thấy thế, Phùng thị bảo chồng:"Chàngthụ sang vay đại huynh ít gạo xem sao?" Nhị Thương đáp:"Vô ích! Nếu đại huynh thương mình nghèo thì đã tứ động đem gạo muối sang cho, đâu cần phải đỡi mình sang vay?" Phùng thị cứ nài ép, bảo:"Thì cứ thụ sang vay xem sao, chứ cứ ngồi nhà mà đoán già đoán non thì chắc gì đã trúng?" Nghe lời vợ, Nhị Thương đành gọi Tứ Kiệt vào, bảo:"Tiểu nhi thụ sang vay bá phụ ít gạo xem sao?" Tứ Kiệt đáp:"Vâng!" rồi vác rá chạy sang nhà Đại Thương.

 

          Lát sau, thấy con vác rá không trở về, Nhị Thương bảo vợ:"Đã thấy chưa?" Phùng thị bèn hỏi con:"Bá phụ nói sao?" Tứ Kiệt đáp:"Nghe tiểu nhi hỏi vay gạo, bá phụ trù trừ, rồi đưa mắt nhìn bá mẫu. Bá mẫu bảo tiểu nhi rằng anh em đã · riêng thì cơm nhà nào nhà ấy ăn chứ ai có thể giúp được ai?" Không biết làm thế nào hơn, hai vợ chồng đành đem chậu mẻ giường cỹ đi đổi lấy chút cám đem vềnấu cháo, ăn cầm hơi qua ngày.

 

          Trong làng, vốn có bốn tên vô lại. Thấy Đại Thương giàu có, vào một đêm tối trời, chúng rủ nhau trèo tường vào nhà cướp của.

 

          Đang ngủ, chợt thức giấc, thấy có cướp, hai tì nữ với hai tiểu đồng rủ nhau chạy trốn ra vườn sau. Kinh hãi quá, vợ chồng Đại Thương vội lấy dùi đập vào thùng, gào thét thức to, cầu mong hàng xóm ùa sang giải cứu. Thế nhưng, vì bị hàng xóm ghét bỏ, vợ chồng Đại Thương chờ mãi cũng không thấy ai đến giải cứu cho mình. Bất đắc dĩ, Mâu thị phải lên tiếng nói vọng sang nhà em chồng:"Nhờ nhị thúc với điệt nhi Tứ Kiệt sang đuổi cướp giùm vợ chồng tôi!" Nghe tiếng chị dâu cầu cứu, Nhị Thương vội gọi con theo mình chạy sang đuổi cướp, nhưng lại bị vợ ngăn cản. Rồi Phùng thị lớn tiếng nói chạ sang nhà Đại Thương:"Anh em đã · riêng thì cướp nhà nào nhà ấy đuổi chứ ai có thể giúp được ai?"Biết không có ai đến giải cứu vợ chồng Đại Thương, bọn cướp liền phá cửa, vào nhà bắt trói hai vợ chồng, lấy dùi sắt nung nóng dí vào đùi khảo của.

 

          Nghe tiếng anh chị gào khóc, Nhị Thương bèn bảo vợ:"Đành rằng đại huynh, đại tẩu vô tình với mình, nhưng mình đâu có thể nhẫn tâm ngồi nhìn hai người bị cướp giết?" Nghe chồng nói, Phùng thị chỉ làm thinh, không đáp lời. Nhị Thương bèn gọi con theo mình nhảy qua hàng rào sang nhà Đại Thương, hô hoán ầm ĩ. Vốn vẫn sợ cha con Nhị Thương cường tráng vỹ dỹng nên tuy chưa khảo được của, bọn cướp cũng rủ nhau bỏ chạy.

 

          Thấy anh với chị dâu bị trói chặt, quằn quại đau đớn vì đùi bị cháy khét lẹt, Nhị Thương bèn bảo con phụ mình c·i trói cho hai bác, vức lên giường nằm. Biết ông bà chủ đã được giải cứu, hai tì nữ với hai tiểu đồng gọi nhau ơi ới, cùng chạy vào nhà. Nhị Thương bèn bảo chúng trông nom ông bà chủ rồi gọi con ra về.

 

          Thấy vợ chồng mình chỉ bị thương, chứ của cải vẫn còn nguyên, Đại Thương bèn bảo vợ:"Nhờ có nhị thúc dắt điệt nhi Tứ Kiệt sang giải cứu cho vợ chồng ta nên của cải mới còn nguyên. Vậy ta cũng nên chia cho nhị thúc một chút!" Mâu thị nói:"Nếu nhị thúc tốt thì khi thiếp bảo dắt Tứ Kiệt sang đuổi cướp giùm ta, nhị thúc đã phải nghe lời ngay chứ đâu có để cho đùi ta bị đốt khét lẹt như thế này?" Cứng họng, Đại Thương không nói được chi thêm.

 

          Vềnhà, Nhị Thương thầm nghĩ chắc thế nào anh chị cũng đem cho mình chút gì để trả ơn, nhưng chờ mãi không thấy chi. Bức quá, Phùng thị bèn sai con đem rá sang xin gạo. Thấy con đem vềmột dúm gạo nhỏ, nói là của bá mẫu cho, Phùng thị nổi giận, sai con đem sang trả. Nhị Thương ngăn lại, không cho đem trả. 

 

          Hai tháng sau. Thấy mình nghèo quá, không thể cầm cứ nổi cơn đói, Nhị Thương bèn bàn với vợ:"Nay vợ chồng mình không còn cách gì để sinh sống, ngoài cách đem bán ngôi nhà này cho đại huynh. Nếu đại huynh sợ khi vợ chồng mình dọn đi xa, bọn cướp sẽ lại tới cướp của, thì đại huynh không muốn mình bán nhà, nên sẽ chu cấp cho gia đình mình đủ sống. Còn nếu đại huynh không sợ bị cướp thì đại huynh sẽ mua rẻ ngôi nhà này và gia đình mình cũng có chút tiềnđể sinh sống!" Nghe chồng bàn, thấy gia đình mình quả thức không còn lối nào thoát ngoài lối bán nhà, Phùng thị đành ưng thuận, rồi gọi con vào, sai đem văn tứ nhà sang bá phụ xin bán.

 

          Tứ Kiệt bèn cầm văn tứ nhà sang đưa cho bá phụ mà nói:"Nhưng thân tiểu điệt cần tiềncho gia đình sinh sống nên sai tiểu điệt đem văn tứ này sang nhờ bá phụ mua giùm ngôi nhà!" Đại Thương bèn nói với vợ:"Tuy nhị thúc bất nhân, nhưng nếu ta để nhị thúc dọn đi thì ta sẽ bị cô lập. Chi bằng ta bảo nhị thúc đừng bán nhà, để ta chu cấp cho gia đình nhị thúc tạm đủ sống!" Mâu thị bĩu môi, nói:"Nhị thúc cho rằng nếu nhị thúc dọn đi xa thì chàngsợ nhà ta sẽ lại bị cướp, nên nhị thúc nói muốn bán nhà là để dọa chàngđó thôi! Nếu chàngsợ bị cướp mà phải lo chu cấp cho nhị thúc là bị mắc mưu! Trong thiên hạ, thiếu gì người không có anh em mà có ai chết đâu? Ta cứ sửa lại hàng rào cho cao lên thì cướp nào vào được nhà ta? Còn nếu nhị thúc muốn bán nhà thì ta cũng nên mua để cho nhà ta rộng thêm ra! Tuy nhiên ta phải giữ chặt lấy văn tứ nhà!" Rồi Mâu thị nói với Tứ Kiệt: "Điệt nhi vềnói với thân phụ sang đây ký văn tứ bán nhà rồi lãnh tiền!" Tứ Kiệt vềnói lại cho cha nghe. Nhị Thương bèn sang nhà anh.

 

          Sau khi bán nhà cho anh, gia đình Nhị Thương phải đi thuê một căn nhà nhỏ · xóm bên cạnh để dọn sang cư ngụ.

 

          Nghe tin Nhị Thương đã dọn nhà đi, một đêm bọn cướp lại rủ nhau đến cướp nhà Đại Thương. Chúng bắt trói cả hai vợ chồng, nhưng chỉ đánh đập một mình Đại Thương, rất tàn nhẫn, bắt phải đem hết của cải trong nhà ra nạp để chuộc mạng. — thế cùng, Mâu thị đành phải đem ra nạp. Sau khi lấy hết của cải, chúng còn m· cửa kho thóc nhà Đại Thương ra, gọi trên một trăm dân nghèo trong làng đến xúc hết đi. Trong khoảnh khắc, kho thóc đầy ắp · nhà Đại Thương đã trở thành trống rỗng.

 

          Sáng ra, nghe tin đêm qua nhà anh bị cướp, Nhị Thương vội chạy tới thăm thì thấy anh đang nằm hôn mê trên giường. Lát sau, Đại Thương m· mắt ra nhìn. Thấy em, Đại Thương mếu máo, định nói điềugì thì lại bị cấm khẩu, không sao nói được. Đại Thương chỉ ứa nước mắt mà nhìn em, tay quào vào chiếu hồi lâu rồi tắt thở.

          Giận bọn cướp, Nhị Thương bèn làm đơn kiện bọn chúng, đem lên huyện đường nạp quan tể.

 

          Quan liềncho lính đi bắt bọn chúng thì được biết bọn chúng đã bỏ làng mà trốn, đem theo tất cả của cải cướp được của vợ chồng Đại Thương.

 

          Còn trên một trăm kẻ xúc thóc của Đại Thương đềulànhữngkẻ nghèo đói · trong làng, kẻ nào cũng đem chút thóc xúc được đi giấu, khiến quan cũng không biết nên xử ra sao cho phải.

 

          Đại Thương chết đi, để lại vợ là Mâu thị và đứa con trai 5 tuổi là Tam Kiền. Đang quá giàu, đột nhiên tr· thành quá nghèo, không còn gì để ăn, Mâu thị đành phải đem áo quần đồ đạc đi bán dần để lấy tiền sinh sống.

 

          Thấy nhà mình quá nghèo, Tam Kiền thường hay tới nhà nhị thúc · chơi và ăn uống, nhiều khi · lại đến hai ba ngày mới chịu ra về. Vì thế, Tam Kiền cứ tới nhà nhị thúc chơi là lại bị nhị thẩm đuổi về. Mỗi lần bị đuổi về,Tam Kiền lại khóc sướt mướt. Thấy thế, Nhị Thương nói với vợ:"Bố mẹ nó bất nghĩa chứ nó có tội gì đâu mà đuổi nó v«?" Phùng thị chỉ im lặng, không nói chi.

 

          Từ đó, cứ mỗi lần thấy Tam Kiên khóc sướt mướt là Nhị Thương lại dắt ra chợ mua bánh cho ăn rồi mới đưa vềnhà. Thế rồi, cứ cách hai ngày, Nhị Thương lại lén vợ con, đem tới cho chị dâu vài đấu gạo, nói với chị dâu nấu cơm cho con ăn. Lâu dần rồi thành lệ. 

 

          Chín năm sau.

          Dù đã hết sức dè sẻn, Mâu thị cũng không còn áo quần đồ đạc để đem đi bán. Vì thế, Mâu thị mới dọn sang · ngôi nhà cỹ của Nhị Thương còn ngôi nhà của vợ chồng mình thì đem bán để lấy tiềnsinh sống. Có phú ông họ Cung · trong làng bỏ tiềnra mua rồi khóa cổng, bỏ trống ngôi nhà.

 

          Năm sau.

          Vùng Sơn Đông bị mất mùa, người chết đói đầy đường. Năm ấy, Phùng thị lại sanh thêm một trai, đặt tên là Lục Hùng. Vì trong nhà có hai vợ chồng với hai đứa con, nghĩa là có tới bốn miệng ăn, Phùng thị phải làm thêm bánh, sai Tứ Kiệt gánh ra chợ bán, để kiếm lời chi tiêu cho gia đình. Vì thế, Nhị Thương không thể cung cấp gạo cho Tam Kiền được nữa, nên cũng thôi, không lui tới nhà Mâu thị nữa.  

 

          Năm ấy Tam Kiền đã 15 tuổi. Thấy thể chất của Tam Kiền yếu đuối, không làm đượcnhữngcông việc nặng nhọc, Nhị Thương bèn bảo đi theo Tứ Kiệt mà học nghềbán bánh · ngoài chợ.

 

          Mùa đông năm ấy. Một đêm cuối năm, Nhị Thương nằm mộng thấy anh về,vẻ mặt buồu rầu, nói với mình:"Lúc sinh thời, ngu huynh bị mê hoặc b·inhữnglời nói của gia nội, khiến đã mất hết tình anh em trong việc đốixửvới hiềnđệ. Thế mà hiền đệ vẫn không giận, khiến ngu huynh càng xấu hổ. Nay gia nội đã bán ngôi nhà của ngu huynh cho phú ông họ Cung · trong làng. Cung ông bỏ tiềnra mua, nhưng không · mà cũng chưa cho ai thuê, vẫn còn đóng cổng, bỏ trống. Dưới bãi cỏ rậm · góc đông bắc của vườn sau ngôi nhà, ngu huynh có chôn giấu 500 lạng vàng, chưa cho ai biết, kể cả gia nội. Đêm nay ngu huynh vềđây để nói cho hiềnđệ biết chuyện ấy. Vậy sáng mai, hiềnđệ hãy tới ngay nhà Cung ông, hỏi thuê ngôi nhà rồi dọn vào mà ở. Dù Cung ông có đòi giá cao, cũng đừng mà cả, cứ thuận thuê ngay. Đêm mai, hãy đào lên, lấy hết vàng để phụ thêm vào việc chi tiêu cho gia đình của hiềnđệ. Rồi  hiềnđệ cho gia tử Tam Kiên vềngôi nhà ấy cùng cư ngụ. Còn gia nội, ngu huynh oán lắm, hiềnđệ cứ để mặc, đừng thèm để ý chi cả!" Khi tỉnh giấc, Nhị Thương lấy làm lạ lắm.

 

          Sáng sau, theo lời anh trong mộng, Nhị Thương tìm tới nhà Cung ông hỏi thuê ngôi nhà cỹ của anh mình. Cung ông nói giá cao. Nhị Thương ưng thuận, rồi dọn ngay vào ngôi nhà ấy mà cư ngụ. Dọn nhà xong, Nhị Thương ra vườn sau quan sát thì thấy · góc đông bắc, quả có một bãi cỏ rậm. Đêm ấy, Nhị Thương ra bãi cỏ rậm · vườn sau  nhà, đào đất lên. Quả nhiên Nhị Thương lấy được 500 lạng vàng.

 

          Ba tháng sau, Nhị Thương trích ra một phần vàng để m· một tiệm tạp hóa · trong chợ, sai Tứ Kiệt với Tam Kiền cùng ra tiệm đứng bán hàng để học nghềbuôn. Tam Kiền rất thông minh, tính toán rất giỏi, lại rất thức thà. Trong sổ chi thu, dẫu một xu một hào, Tam Kiền cũng đềuvào sổ cho thức rạ ràng, đầy đủ. Càng ngày, Nhị Thương càng yêu mến Tam Kiền.

 

          Một hôm, Tam Kiền vềnhà thăm mẹ, rồi tới khóc lóc mà nói với chú thím:"Gia mẫu bây giờ nghèo quá, hàng ngày không có gạo ăn! Vậy xin nhị thúc với nhị thẩm chu cấp cho gia mẫu một chút!" Phùng thị nói:"Trước kia, thân mẫu điệt nhi thì giàu có, nhị thúc nhị thẩm thì nghèo khó, mà thân mẫu điệt nhi có thương hại, chu cấp cho chút nào đâu?" Nhị Thương gạt đi mà nói:"Không nên nhắc lại chuyện cỹ! Chỉ nên nói chuyện mới là bây giờ Tam Kiền là một đứa con có hiếu! Vậy thì mình nên cấp gạo cho y để y mang vềbiếu mẹ!" Nói xong, Nhị Thương liềncấp gạo cho Tam Kiền.

 

          Ba năm sau. Nhà Nhị Thương càng ngày càng giàu.

 

          Đầu năm ấy, Mâu thị bị bệnh.

Cuối năm ấy, Mâu thị mất.

          Ba năm sau nữa.

 

Thấy mình đã già, Nhị Thương bèn chia tài sản của mình làm bốn phần: một phần giữ lại cho vợ chồng mình làm của dượng lão, còn ba phần kia thì cho Tam Kiền, Tứ Kiệt và Lục Hùng, mỗi người một phần. 

 

 

 

 

 

 

403. TIỀN BỐC VU

Bất dụng thi quy vấn uyển khô

Đãn tòng tứ mạc nhận thanh phù

Thâm khuê biệt hữu kim tiềnbốc

Linh nghiệm an năng cập thử vu

 

L

 

àng Sơn Trà, huyện Hà Gian, tỉnh Hà Bắc, có hào phú họ Triệu, tên Đông Lăng, thân hình cao lớn, mập mạp nặng nề, góa vợ đã lâu, có một con trai, tên Hạ Thương, 25 tuổi, rất có hiếu.

 

          Mỗi khi ăn bánh bao, Đông Lăng lấy cả chục chiếc, bóc vỏ vứt đi, chỉ ăn ruột, nên dân làng đặt cho lộng danh là "Thái Úy Thiếu Vỏ "

 

          Tuy nhà rất giàu, nhưng vì tiêu pha cức Kỳ xa xỉ, nên khi vềgià, Đông Lăng bị khánh tận gia tài. Thế rồi, hàng ngày Đông Lăng không đủ cơm ăn, hai cánh tay gầy giơ xương, nhăn nhúm như hai cái bị, nên dân làng lại đặt cho lộng danh là"ThiềnSư Hành Khất " ý nói đi đâu cũng đem bị đi theo.    

 

          Mùa đông năm ấy, vì không được ăn no mặc ấm, Đông Lăng sinh bệnh. Lúc lâm chung, Đông Lăng gọi con tới cạnh giường mà trối:"Sinh thời, ta đã phí phạm của Trời nên bị Trời phạt, bắt phải chết vì đói rét! Vậy bây giờ tiểu nhi phải làm nhiều điềuthiện để tích phúc mà chuộc tội cho ta!" Hạ Thương chỉ biết vâng dạ.

 

          Sau khi cha chết, Hạ Thương quyết tâm theo lời trăng trối của cha. Vốn tính nết thức thà, suốt ngày Hạ Thương chỉ biết làm những công việc đồng áng, cày bừa trồng trọt, vừa để tứ cấp, vừa để giúp đỡ mấy kẻ khốn cùng trong làng, khiến dân làng đều quý mến.

 

          Trong làng, có phú ông họ Lý, rất quý Hạ Thương. Thấy Hạ Thương nghèo, Lý ông sai gia nhân đi gọi tới nhà, khuyên nên bỏ nghềnông mà theo nghềbuôn cho khá hơn. Rồi Lý ông cho Hạ Thương vay 50 đồng vàng, bảo đi theo các khách buôn trong làng mà học nghề. Hạ Thương bèn đem tiền đi theo các khách buôn, nhưng vì tính nết thức thà, Hạ Thương bị mất hết vốn.

 

          Vềlàng, Hạ Thương tới nhà Lý ông nói rằng mình không có khiếu đi buôn, nên đã mất hết vốn, không còn tiềnđể trả Lý ông. Rồi Hạ Thương xin được tới nhà Lý ông hàng ngày để làm công, trừ dần cho đến khi hết nợ. Lý ông không chịu, bảo để nợ đó, đừng nói đến nữa. Tuy nhiên, vì áy náy không yên, Hạ Thương bán hết nhà cửa vườn tược, lấy tiềnđem trả Lý ông.

 

          Lý ông hỏi tiền· đâu ra. Hạ Thương nói thực. Lý ông không chịu nhận tiền, bảo Hạ Thương đem về chuộc lại tất cả những gì đã bán.

 

          Thế rồi, Lý ông lại cho Hạ Thương vay thêm 50 đồng khác để đi buôn. Hạ Thương lắc đầu từ chối mà nói:"Chưa trả được 50 đồng trước mà nay lại vay thêm 50 đồng nữa thì kiếp sau sẽ phải làm thân trâu ngựa mà trả nợ mất thôi!" Lý ông không chịu, cứ ép Hạ Thương vay tiền.Rồi Lý ông đi nhờ một khách buôn giỏi, họ Ngô, đến dắt Hạ Thương đi buôn, chỉ dẫn cho Hạ Thương đủ điều trong nghề buôn.

 

          Hai tháng sau, khi tr· về làng, Hạ Thương có 100 đồng vàng để hoàn trả Lý ông còn tiền lời thì xin khất. Lý ông nói  Hạ Thương trả như thế là đủ rồi vì ông không lấy lời. Lý ông cho Hạ Thương vay lại 50 đồng, khuyên nên đi buôn nữa. Hạ Thương bèn đem tiền theo Ngô ông đi buôn, cũng kiếm được chút lời.

 

          Ba năm sau, hết tang cha, Hạ Thương 28 tuổi. Một hôm, Hạ Thương tới rủ Ngô ông chung vốn để đi buôn một chuyến lớn. Ngô ông ưng thuận. Hai người bèn xuống mi«n nam buôn một xe đầy hàng để đem lên Hà Bắc bán. Khi xe đến bến sông, hai người thuê phu rợ hàng xuống thuyềnđể ch· lên Hà Bắc.

 

          Dọc đường, thuyềngặp bão, khiến quá nửa số hàng bị rớt xuống sông. Lên đến Hà Bắc, bán hết số hàng còn lại, trừ hết mọi phí tổn, Hạ Thương chỉ còn được 50 đồng, đủ để trả Lý ông.

 

          Nghĩ đến việc mình tới rủ Ngô ông chung vốn, Hạ Thương cứ áy náy, bèn vét hết tiềnbạc trong nhà, đem tới nhà Ngô ông mà nói:"Số đã nghèo thì phải nghèo, đâu có thể cãi lại được? Vì số tôinghèo nên trong chuyến buôn chung này, thuyềnhàng suýt đắm, khiến tôn ông cũng bị họa lây!" Rồi Hạ Thương hoàn lại vốn cho Ngô ông.

 

          Biết chuyện, Lý ông lại khuyên Hạ Thương nên đi buôn và đem tiền đến cho vay. Lần này, Hạ Thương cương quyết chối từ, nói rằng mình không có số đi buôn.

 

          Thế rồi, Hạ Thương quay tr· lại nghềnông, chăm chỉ cày bừa trồng trọt như trước. Hạ Thương thường than với bạn bè:"Mỗ thấy mọi người chung quanh, ai cũng được hư·ng ít nhiều năm sung sướng, chỉ riêng có mỗ là bị khổ s· suốt từ nhỏ đến giờ!"

 

          Một hôm, có một bà lão, không biết họ tên, quê quán · đâu, tới làng Sơn Trà, thuê nhà cư ngụ, m· quán bói quẻ để tiên đoán"vận số bĩ hanh" cho mọi người. Dân làng gọi bà là Bà Đồng và đến coi bói rất đông.

 

          Thuê nhà xong, Bà Đồng quét rụa lau chùi căn nhà cho thức tinh khiết, lập trung điện thờ thần · chính giữa phòng khách, hương khói suốt ngày đêm.

 

          Hạ Thương cũng đến coi bói. Sau khi thi l­, Bà Đồng bảo Hạ Thương đưa cho bà một trăm đồng tiềnnhỏ. Bà cho cả vào một ống tre, quỳ xuống trước điện thờ, lắc ống kêu lọc xọc tứa như lắc ống xin xăm. Khấn khứa xong, bà đứng dậy, dốc hết tiềntrong ống ra bàn tay trái, dùng tay phải mà bày từng đồng lên bàn thờ.

 

          Bày xong, đếm số đồng ngửa trên bàn thờ, bà thấy có 58 đồng. Tính nhẩm, bà biết có 42 đồng xấp. Bà hỏi Hạ Thương:"Năm nay, quan nhân bao nhiêu tuổi?" Hạ Thương đáp:"Thưa năm nay 28!" Bà lắc đầu, nói:"Số đồng ngửa gọi là số bĩ, tức là số năm mà con người được hư·ng cái phúc vận hay phải gánh cái họa vận do nhưng thân để lại. Số đồng xấp gọi là số hanh, tức là số năm mà con người được hư·ng cái phúc vận hay phải gánh cái họa vận do chính mình tạo ra!" Hạ Thương hỏi:"Tại sao con người lại phải gánh cái họa vận do nhưng thân để lại?" Bà Đồng đáp:"Vì cha mẹ để lại gia tài thì con được hưởng! Cha mẹ để lại phúc thì con được hư·ng phúc, cha mẹ để lại họa thì con phải chịu họa. Quan nhân còn trẻ mà quẻ có đến 58 đồng ngửa nên quan nhân còn được hư·ng cái phúc hay phải gánh cái họa  do nhưng thân để lại trong 30 năm nữa! Tuy nhiên quan nhân chỉ thức sứ được hư·ng phúc hay phải gánh họa trong 25 năm thôi, còn 5 năm cuối là thời chuyển tiếp giữa vận cỹ và vận mới! " Hạ Thương chép miệng, nói:"30 năm nữa thì tôirụng hết răng, sắp chui vào quan tài rồi, còn gì!"

 

          Bà Đồng nói:"Từ năm nay đến năm 53 tuổi, quan nhân nghèo túng lắm! Từ năm 53 tuổi đến năm 58 tuổi, quan nhân khấm khá hơn, nhưng cũng chỉ đủ ăn đủ mặc. Thế nhưng từ năm 58 tuổi tr· đi thì không cần phải cầu cạnh gì, tứ nhiên quan nhân cũng giàu có! Nếu kiếp này quan nhân không làm điềuchi ác đức thì kiếp sau quan nhân sẽ được hư·ng phúc trọn đời!" Nghe xong, Hạ Thương cũng chỉ nửa tin nửa ngờ. Vềnhà, Hạ Thương vẫn an bần tứ thủ, không cầu mong điềuchi quá đáng.

 

          Một hôm, có bà mối tới nhà làm mối cho Hạ Thương một cô gái họ Chu, 19 tuổi. Hạ Thương bèn theo bà mối đi xem mặt, rồi thuận cưới cô gái.   

 

          Sau khi lấy vợ, Hạ Thương vẫn giữ nghềnông, chăm chỉ cày bừa trồng trọt, không nghĩ chi đến chuyện đi buôn nữa.

 

          Hai vợ chồng ăn ở với nhau rất hòa thuận, sanh được một trai, một gái.

 

          25 năm sau, Hạ Thương 53 tuổi.

 

          Nhớ lại 25 năm trước, khi mình lấy vợ, có đi coi bói, thấy Bà Đồng nói từ năm cưới vợ đến năm 53 tuổi, mình nghèo túng lắm, Hạ Thương bắt đầu tin · lời nói của Bà Đồng.

 

          Năm ấy, vào vụ lúa tẻ mùa xuân, vì bị sốt rét, Hạ Thương không cày bừa trồng trọt được. Đến khi khỏi bệnh, thấy lúa tẻ trong làng đềubị chết khô vì hạn hán, Hạ Thương mới nghĩ rằng mình bị bệnh mà lại hóa may.

 

          Vào vụ lúa mạch và đậu xanh mùa thu, vì nghèo quá, không có hạt giống để trồng, Hạ Thương lại phải lấy lúa tẻ đem trồng. Trồng xong, trời nắng dæ, lúa mạch và đậu xanh trong làng lại bị chết khô mất một nửa, chỉ có lúa tẻ là không việc chi. Hết nắng dæ thì đến mưa lỹ, lúa tẻ mọc xum xuê, lượng thóc thu hoạch tăng gấp bội.

 

          Năm sau, vào mùa xuân, nhiều nhà trong vùng Hà Bắc bị đói, nhưng nhà Hạ Thương có thóc nên không bị đói. Do đó, Hạ Thương càng tin · lời của Bà Đồng, nói rằng từ năm 53 tuổi đến 58 tuổi, mình khấm khá hơn, nhưng cũng chỉ đủ ăn đủ mặc mà thôi.

 

          Thấy Hạ Thương nghèo, Lý ông tới nhà khuyên Hạ Thương nên theo mình đi buôn, rồi cho Hạ Thương vay vốn. Thấy Lý ông tử tế với mình quá, Hạ Thương vì nể nên theo Lý ông đi buôn. Trong chuyến buôn này, sau khi đã hoàn lại vốn cho Lý ông, Hạ Thương còn được lời chút đỉnh. 

 

          Ba năm sau, Hạ Thương 57 tuổi.

 

          Một hôm, Hạ Thương vác cuốc ra vườn sau làm cỏ Khi cuốc một đám cỏ rậm, tình cờ Hạ Thương cuốc phải một vật cứng. Bới vật cứng lên coi, Hạ Thương thấy là một cái chảo gang. Nhấc chảo lên coi, thấy có một luồng khói trắng bốc lên, Hạ Thương kinh hãi quá, chạy ra xa đứng nhìn. Khi luồng khói đã tan, Hạ Thương mới mon men tới gần hố cuốc xem sao thì thấy dưới hố có một cái chum đầy vàng. Mừng quá, Hạ Thương vội vào rủ vợ ra coi. Hai vợ chồng xì xào bàn tán rồi cùng nhau khuân dần vàng vào phòng ngủ. Xuống bếp lấy cân lên cân, Chu thị thấy được đúng 1325 lạng. Lúc bấy giờ Hạ Thương càng tin · lời của Bà Đồng, nói rằng từ năm 58 tuổi tr· đi thì không cần phải cầu cạnh gì, tứ nhiên mình cũng giàu có. Tuy nhiên, Hạ Thương thấy Bà Đồng nói sai mất một năm vì năm nay mình mới có 57 tuổi.

 

          Hàng xóm phía đông của Hạ Thương là nhà của nông dân họ Trịnh, tên Huấn, có vợ họ Phùng. Phùng thị chơi thân với Chu thị, vợ Hạ Thương. Một hôm, biết Hạ Thương đi vắng, Phùng thị sang chơi với Chu thị, vào thẳng phòng ngủ. Thấy ở trong phòng có nhiều vàng, Phùng thị gặng hỏi ở đâu ra. Không quen nói dối, Chu thị đành phải nói thức.

 

          Tối ấy, Phùng thị vềnhà, thuật cho chồng nghe. Nghe xong, Trịnh Huấn ghen tức với Hạ Thương về việc tứ nhiên Hạ Thương tr· thành đại phú.

 

          Sáng sau, Trịnh Huấn lén lên huyện đường Hà Gian trình việc ấy với quan tể, người họ Vệ. Vốn là một viên quan tham lam vô độ, Vệ công sai lính đi bắt Hạ Thương lên huyện đường, ra lệnh cho Hạ Thương phải vềnhà đem hết vàng lên nạp ngay.

 

          Hạ Thương vềnói chuyện với vợ. Chu thị nói:"Hay là vợ chồng mình giấu đi một nửa, chỉ đem nạp quan tể một nửa thôi? Quan tể đâu có biết là vợ chồng mình đào được bao nhiêu lạng?" Hạ Thương lắc đầu đáp:"Vàng này đâu có phải là do mình làm ra mà chỉ là do mình bắt được mà thôi! Nếu giữ lại thì sẽ mang họa vào thân!" Nói xong, Hạ Thương đem cả vàng và cái chum đứng vàng lên nạp quan tể.

 

          Tuy được cả đống vàng của Hạ Thương đem nạp, Vệ công vẫn chưa vừa ý, vì còn nghi rằng Hạ Thương giấu bớt vàng · nhà. Vệ công bèn sai lính nhốt Hạ Thương vào ngục, rồi sai lính chất vàng tr· vào chum xem sao. Khi lính chất hết vàng, thấy chum đầy đến miệng, Vệ công mới ra lệnh cho lính thả Hạ Thương về. Ít lâu sau, Vệ công được thăng chức đồng tri, rồi được bổ đi làm quan · thủ phủ Nam Xương, tỉnh Giang Tây.

 

          Năm sau, Hạ Thương 58 tuổi.

 

          Nhân đến Nam Xương buôn hàng, trên đường ch· hàng vềHà Bắc, Hạ Thương nghe thấy dân chúng đồn rằng quan đồng tri họ Vệ · Nam Xương vừa mới qua đời, vợ con đang thu xếp những đồ đạc nhẹ để đem về quê, còn những đồ đạc nặng thì đem ra chợ bán rẻ.

 

          Hiếu Kỳ, Hạ Thương bèn ra chợ coi.

          Nhìn thấy một chum đứng dầu, vừa to vừa nặng, do gia nhân nhà Vệ công rao bán rẻ, Hạ Thương bèn bỏ tiềnra mua, rồi khuân lên xe hàng, ch· vềHà Bắc. Tới nhà, thấy chum bị nứt, dầu · bên trong cứ ri rỉ chảy ra ngoài, Hạ Thương bèn chuyên dầu sang một cái chum lành. Khi hết dầu, dòm vào trong, thấy có hai đĩnh bạc, Hạ Thương vội gọi vợ ra coi.

 

          Chu thị lấy hai đĩnh bạc ra thì thấy trong chum còn rất nhiều đĩnh bạc khác. Hai vợ chồng bèn khuân dần bạc ra khỏi chum.

 

          Hôm sau, hai vợ chồng đem bạc ra chợ đổi thành vàng thì được đúng 1325 lạng, vừa bằng khoản vàng mà năm ngoái Hạ Thương đã phải đem lên huyện đường Hà Gian để nạp Vệ công. Từ đó, Hạ Thương tr· thành một phú ông · trong làng. Hạ Thương bèn đổi vàng ra tiềnmà bố thí chonhữngkẻ nghèo khó · trong vùng, không h« tiếc của.

 

          Nghe tin, hành khất khắp huyện Hà Gian kéo đến chật sân nhà Hạ Thương để chờ được bố thí. Thấy chồng vung vãi tiềncủa, Chu thị nói:"Chàngbố thí ít thôi! Phải để dành vàng cho con cháu mình chứ?" Hạ Thương đáp:"Bố thí cho thiên hạ như thế này tức là để dành vàng cho con cháu mình đó!"

 

          Trong đám hành khất, có kẻ họ Trịnh tên Huấn, chính là người hàng xóm của Hạ Thương năm trước. Vì bị sạt nghiệp nên Trịnh Huấn với vợ là Phùng thị cùng phải đi ăn mày. Toan tới nhà Hạ Thương xin của bố thí, nhưng vì xấu hổ, Trịnh Huấn không dám tới. Nghe gia nhân nói chuyện Trịnh Huấn xấu hổ, Hạ Thương bèn sai chúng đi gọi Trịnh Huấn tới nhà mình nói chuyện.

 

          Nhìn thấy Trịnh Huấn tới nhà, khúm núm vái chào mình, Hạ Thương nói:"Năm ngoái, s· dĩ tôiphải nạp vàng cho Vệ công là vì chưa tới số giàu nên quỏ thần mới nhờ tay bằng hữu chuyển vàng ấy cho Vệ công. Còn bằng hữu thì có tội chi đâu?" Rồi Hạ Thương sai gia nhân đem tiềnra bố thí cho Trịnh Huấn. Thấy thế, Trịnh Huấn oà lên khóc.

 

          22 năm sau, Hạ Thương 80 tuổi.

 

          Hạ Thương bèn phân chia hết tài sản của mình cho đám con cháu. Kế thừa tài sản của Hạ Thương, đám con cháu làm ăn phát đạt, ba đời chưa suy.

 

 

ĐÀM QUANG HƯNG