T

heo lịch xưa của Tàu thời gian cùng năm tháng được tính toán và chia ra 12 con giáp.

Con gà được xếp thứ 10, sau năm con Dê và trước con Chó. Gà vịt nói chung là loài gia cầm rất phổ biến và được nuôi khắp mọi nơi trên toàn thế giới.Gà có tên khoa học là Gallus gallus domesticus. Gà con được sinh nở ra từ ấp ủ trứng có trống và theo thống kê của năm 2011, toàn thế giới có được 13 tỉ con gà.

 

Tại VN gà được nuôi nhiều nhất là ở vùng nông thôn, nhà nào cũng có nuôi một đàn gà, nhiều thì vài ba chục con, ít thì cũng 5-7 con. Các giống gà chính được nuôi là gà ta, gà tàu vàng, gà ác, gà đá, gà tre, gà lội, gà ri … một ít giống gà được du nhập từ ngoại quốc như Plymouth, Rhode Island red, Leghorn từ Mỹ hay Australorp từ Úc, Nagoya, Sussex từ Nhật. Các giống gà nhập cảng thì thường được nuôi theo phương cách công nghiệp.

 

Cách thức chăn nuôi gà theo lối thôn quê, gà được thả tự do, gà tự bươn chải tự tìm kiếm thức ăn ở vườn sau nhà, bờ ao, đám cỏ, bụi tre … con dán, con giun, con dế, hạt lúa, hạt gạo, hạt bắp, hạt đậu rơi rụng là thức ăn chính của gà. Ban đêm gà ngủ ở chái nhà hay trên cây xoài, cây mít gần nhà.

 

Chăn nuôi theo phương cách này cho năng suất thấp, gà chậm lớn nhưng ít tốn kém về

thức ăn và thịt gà được xem như một loại thịt tươi, dự trử lúc nào cũng sẵn sàng. Sự việc này đã được nhà thơ Nguyễn Khuyến (1835-1909) mô tả trong bài “Bạn đến chơi nhà”, xin trích một đoạn :

 

Đã bấy lâu nay bác tới nhà,

Trẻ thì đi vắng, chợ thì xa,

Ao sâu sóng cả khôn chài lưới,

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà.

….

hoặc một câu tục ngữ ca dao quen thuôc “ khách đến nhà không gà thì vịt”.

 

Phẩm chất của thịt gà chăn nuôi theo cách thức này, thịt ăn rất ngon vì gà được thả rong, bay nhảy thường xuyên, vận động liên tục để tự đi tìm kiếm thức ăn nên các cơ bắp rất săn chắc, còn gọi là "gà đi bộ", cho thịt ít mỡ, nhiều nạt, mùi vị ngọt ngào, thơm tho khi cho vào miệng nhai nên rất khoái khẩu.

 

Chuồng trại.

 

Các nước tiên tiến, gà được chăn nuôi theo lề lối công nghiệp. Gà được nhốt trong chuồng. Chuồng trại rất to lớn tiện nghi, đủ sức chứa vài chục ngàn con. Chuồng có mái che, có máy sưởi cho mùa đông và điều hòa nhiệt độ dùng cho mùa hè. Ở hai đầu chuồng có gắn quạt rất lớn để hút không khí nóng nực ra ngoài và đưa không khí mát mẻ vào. Do đó mà chuồng trại lúc nào cũng thông thoáng, điều kiện thiết yếu để gà phát triển.

Trong chuồng được trang bị máng ăn, máng uống tự động, không phải vệ sinh, quét dọn hằng ngày, nền chuồng được lót rơm hay rạ khô, bột gỗ hay trấu, chỉ phải dọn dẹp sau mỗi lần gà xuất chuồng.

 

Chuồng trại nuôi gà lấy trứng thì có trang bị thêm máng thu gom trứng.

Chuồng trại nuôi gà lấy trứng ấp nở con thì cứ 7- 8 mái cho một gà trống.

Gà nuôi chỉ có mỗi việc ăn uống no nê là nằm, ít vận động và biến đổi thức ăn thành thịt và trứng.

 

Thức ăn.

 

Thực phẩm chính của gà nuôi theo thể thức công nghiệp là tinh bột: bột gạo, bột bắp, bột đậu, bột thịt, bột cá, bột xương, bột vỏ sò, bột sinh tố hổn hợp … được tính toán từng số lượng của thành phần rất chi tiết làm thế nào để ít tốn kém về thức ăn mà cho lợi nhuận cao nhất.

 

Thỉnh thoảng các chuyên viên về thú y và dinh dưởng được đưa tới để mổ xét nghiệm vài gà để xem cấu tạo của thịt, của mỡ, của xương, lông, da … để gia giảm thành phần của thức ăn cho thích hợp theo từng đợt sản xuất của mỗi năm. Nuôi 58 ngày có thể trọng từ 4-5 kg.

 

Các giống gà.

 

Gà ta, thân hình nhỏ, nặng từ 1,5-2,5 kg, bộ lông thay đổi từ vàng, xám, nâu đốm trắng hay đốm đen. Gà trống to lớn hơn, có khi nặng 3,5-4,5 kg. Gà mái cho 80-100 trứng/năm. Dễ nuôi, ít bệnh tật, hợp thủy thổ. Nhưng năng suất thấp.

Gà tàu vàng, sắc lông vàng, lớn hơn gà ta, cho thịt ngon, nặng 1,8-3,0 kg. Gà mái cho 120 trứng/năm. Thịt ngon nhiều nạt ít mỡ.

Gà nòi, gà đá nuôi để chơi chọi gà.

Gà tre, nhỏ con, rất nhanh nhẹn, trọng lượng không quá 0,7 kg. Năng suất thấp về trứng và thịt.

Gà ác nhỏ con nhất, sắc lông đen, thường d ùng hầm với thuốc bắc.

 

Các giống nhập ngoại.

 

Rhode Island red, nhập từ Mỹ, to lớn con. Sắc lông.đỏ thẩm, nặng 4-5kg, gà mái cho 180-200 trứng/năm. Chăn nuôi để cấp thịt và trứng. Vỏ trứng màu vàng nâu.

Plymouth cũng nhập cảng từ Mỹ, sắc lông xám, đen trắng nâu ở cổ và cánh, to lớn con. Loại gà cho thịt, nặng 4,5-5 kg.

Leghorn, nhỏ con hơn hai loại trên, sắc lông toàn trắng, mào đỏ, chân và mỏ vàng. Loại gà này cho trứng, năm 300 trứng. Vỏ trứng trắng.

Nagoya, nhập từ Nhật, loại gà cho thịt.

Sussex cũng từ Nhật, loại gà cho thịt và trứng.

Thịt và trứng gà là nguồn cung cấp đạm động vật thông dụng ở khắp mọi nơi trên thế giới. Ở các nước phát triển, chăn nuôi gà là một kỹ nghệ cho lợi nhuận cao nhất hơn hẳn các loại chăn nuôi khác.

Có thể nói mà không sợ sai lầm rằng gà là một cái máy biến đổi thức ăn tinh bột thô sơ thành thịt và trứng.

 

Các bệnh thường gặp ở gà.

 

Đậu gà, do một loại virus. Đặc tính của loại virus này là mọc mụt có mủ ở lớp da biểu bì ở mắt, ở cánh, ở đầu, lây lan nhanh.

Dịch tả gà Newcastle, tấn công lên bộ phận tiêu hóa do nhiễm mầm bệnh từ thức ăn, lây lan nhanh. Kháng sinh không tác dụng, chỉ có cách phòng bệnh là tiêm vacxin.

Cúm gà cũng do virus, lây lan rất nhanh, tác động chính là bộ phận hô hấp. Có thể lây lan cho người do tiếp xúc gà bệnh hay ăn thịt gà bệnh. Các chủng loại thường gặp là H5N1, H5N7, H5N9.

Thương hàn gà do vi trùng Salmonella tác động lên đường tiêu hóa, gà ị ra phân trắng, ủ rũ biếng ăn rồi chết.

Tụ huyết trùng gà do vi trùng Pasteurella aviaire tác động lên bộ phận hô hấp, gà khó thở, gục đầu, ủ rũ rồi chết, lây lan rất nhanh, chết hàng loạt, làm thiệt hại lớn cho chăn nuôi và kinh tế.

 

Cách điều chế vacxin.

 

Đậu gà (Variol aviaire). Nuôi cấy và phát triển ở lớp tế bào biểu bì ở da và mọc thành từng đám, có mũ. Dùng trứng gà ấp có phôi (hột gà lộn) 8-10 ngày tuổi, dùng dụng cụ mài mỏng ở lớp vỏ vôi ở giữa thân trứng để lộ ra lớp màng lụa mỏng màu trắng, dùng kim thực nhỏ tiêm chủng giống là virus đã yếu động lực nhưng có khả năng tạo kháng thể, vào lớp màng phôi ( chorio allantoic membrane ) rồi dùng băng keo dán để bảo vệ và tránh nhiểm trùng và tiếp tục ấp trứng cho đến ngày thứ 14. Virus mọc lên lớp màng phôi thành từng đám nhỏ trắng đục. Mổ trứng trong điều kiện vô trùng và thu lấy lớp màng này. Pha loảng1/5 với nước cất và xay nhỏ, lọc, kiểm tra vô trùng và cho đong khô.

 

Khi tiêm chủng cho gà thì pha loảng vacxin đong khô với dung dịch glycerine. Dùng kim tiêm đặc biệt hay dùng kim máy may nhúng vào vacxin và đâm xuyên qua lớp màng mỏng ở cánh gà.

 

Vacxin dịch tả gà-Newcastle. Phương cách điều chế cũng tương tự như vacxin đậu gà nhưng chủng giống thì được tiêm thẳng vào phôi gà, tiêm xuyên qua phòng không khí ở đầu của trứng gà ấp có phôi 8-10 ngày tuổi.Tiếp tục ấp trứng ở tủ ấp. 4 ngày sau mổ trứng và dùng dụng cụ hút nước phôi ( ammiotic fluid ). Chất nước lỏng ở phôi mà mỗi khi ta ăn hột vịt hay gà lộn thường gặp phải. Tiếp theo là lọc qua lớp gạt và đong khô ( lyophilization ).

Khi xử dụng vacxin được pha loảng với nước cất và dùng dụng cụ nhỏ giọt vào mắt gà một giọt và mũi gà một giọt.

Phương cách này còn được dùng để sản xuất vacxin cúm của người.

Phương cách này cũng còn được dùng để sản xuất vacxin Flury để tiêm phòng dại cho chó.

Vacxin thương hàn gà và tụ huyết trùng gà do vi khuẩn Salmonella và Pasteurella được sản xuất trên môi trường nước canh thịt và thạch và bất hoạt bởi Formaldehyt với mục đích làm giảm động lực và khi tiêm chủng vẫn giữ được tính kháng nguyên và tạo kháng thể.

 

Hiện nay, các nước tiên tiến chăn nuôi gà theo lối công nghiệp, các trại chủ không thể nào áp dụng phương cách phòng bệnh bằng vacxin cho từng con gà theo lối chăn nuôi kiểu cách gia đình vài ba chục con. Mỗi trang trại có đến trăm ngàn con thì không thể có đủ công nhân cũng như thú y để làm công việc tiêm phòng bệnh có hiệu quả. Bởi thế cho nên họ đang áp dụng phương cách phòng bệnh từ xa. Họ xây dựng các trang trại chăn nuôi gà thực xa các khu dân cư, các đô thị, xa các giao lộ, quốc lộ, xa lộ. Họ chọn nơi thực xa xôi, hẻo lánh, nơi rừng sâu, không hề có bóng người lui tới nhằm tránh xa các mầm bệnh tật, vi trùng, virus do con người, chim chóc, chồn cáo, chuột bọ mang lại. Họ cách ly tất cả mọi người, cấm kỵ mọi cuộc thăm viếng tiếp xúc, tới lui với mục đích chính là ngăn ngừa mầm bệnh và phòng bệnh.

 

Các công nhân làm việc nơi các trang trại này hàng ngày trước khi vào chuồng gà phải tắm rửa, khử trùng chân tay, quần áo và mặc quần áo vô trùng. Hết giờ làm việc thì thay quần áo, tắm rửa sạch sẽ trước khi ra về.

 

Các trang trại chăn nuôi gà thịt, cứ sau mỗi đợt gà xuất chuồng thì chuồng trại được tẩy rửa, tiêu diệt trùng tối đa, sát trùng thực kỷ lưởng, tu sửa máy móc dụng cụ, quạt điều hòa. Có 10 ngày nghỉ để làm công việc trên trước khi thả đợt gà mới.

 

Càng sát trùng kỷ lưỡng, cẩn thận bao nhiêu thì tránh được bao rủi ro, lây lan bệnh tật bấy nhiêu.

 

Các cơ quan phòng dịch trực thuộc Bộ phận Y tế công cộng. Các nhân viên cửa khẩu phi trường, bến cảng thường rất khắc khe trong việc mang thực phẩm tươi sống từ nơi này sang nơi khác với mục đích chính là tránh sự lây lan, phát tán các mầm bệnh tật từ nước này sang nước khác, nhất là các mầm bệnh có nguồn gốc từ virus.

 

Ở các cuộc trao đổi chính thức, xuất nhập khẩu lương thực và thực phẩm tươi sống đều có cơ quan FDA lấy mẫu xét nghiệm về phương diện vi sinh, phẩm chất (quality control) trước khi cấp phép nhập không ngoài mục đích tránh sự lây lan và phát tán mầm bệnh.