Đặc San Xuân Bính Thân

Tản mạn:

   SẮC MÀU VĂN HÓA TRONG TẾT CỔ TRUYỀN DÂN TỘC

N

ói đến Tết là nói đến cái mới. Xuân là niềm vui. Cái mới và niềm vui được thể hiện qua những gam sắc màu, hòa quyện với những ước mơ cao đẹp của con người, pha lẫn sự hy vọng, hồi hộp, chờ đợi, sung sướng. Những điều kiêng kỵ phải chăng là mê tín? không hẳn, đó là kinh nghiệm đúc kết của từ bao đời truyền lại cho thế hệ chúng ta hôm nay.

          Nếu hoa Đào, hoa Mai màu đỏ và vàng hay trong câu đối, và cả sợi lạt đỏ, vàng trên nền lá xanh của bánh chưng, bánh tét là tượng trưng cho sự quý phái, sang trọng, tưng bừng, rực rỡ, và hưng phấn, ,... Thì ngược lại người Việt Nam khi Tết đến, lại rất kiêng kỵ màu đen, màu của tang tóc rủi ro, màu của buồn đau chết chóc, màu của bệnh tật xui xẻo. Có lẽ trừ nhang đen vốn có tự nhiên như thế và có hương thơm đặc biệt nên không có gì thay thế nó được, nên phải dùng để cho cái tết cổ truyền trở nên hoàn mỹ. Sáng mùng một Tết nếu gặp được người có thái độ vui vẻ hoạt bát miệng nở nụ cười tươi, cộng với lời nói ngọt ngào thì đó là tín hiệu vui may mắn trong năm mới. Ngược lại người ta sợ nhất là đầu xuân năm mới gặp phải một người mặt mũi nhăn nhó, bắn gắt lời nói tuôn ra những điều thô thiển tục tĩu thì ai cũng kiêng cữ. Chẳng hạn như nói nhau là: "con khỉ", thì ai cũng kiêng không bao giờ nói ra trong những ngày tết. Nghĩ cho cùng như vậy là oan cho con khỉ. Nó chẳng có tội tình gì cả, chỉ vì khuôn mặt của nó xấu xí nhăn nhó mà thôi. Chứ thực ra Khỉ là cụ thủy tổ của loại người cần được kính trọng mới đúng chứ. Màu vàng rực của hoa Mai có vẻ đẹp cao sang đài các, tinh khiết, thanh thoát thì màu đỏ của hoa hoa hồng, hải đường, thược dược, Hướng Dương...sẽ mang lại niềm vui, niềm tin, cái đẹp, ấm áp, nồng đượm. Mùa xuân đồng nghĩa với hoa nở. Đâu đâu ta cũng bắt gặp sắc hoa, từ những loại hoa quý phái như phong lan, Hải Đường, hoa Ly, hoa Lay Ơn, Hương dương, Thược Dược đến hoa Sen, hoa Súng ở đầm hồ. Ngay cả đến những bông hoa dại như: hoa Ti Gôn, hoa Mười Giờ, hoa Trinh Nữ, hoa bí, hoa Bầu… Mỗi loài hoa, mỗi gam màu đều mang một ý nghĩa cho riêng mình. Như: xanh hy vọng, tím thuỷ chung, vàng say đắm, tím thẫm trung thành, trắng trinh nguyên, hoàng yến mơ mộng... tất cả đều là ước mong của con người, là hy vọng cái hay, cái tốt lành, cái đẹp, đến với cuộc sống, xua đi cái hắc ám tội lỗi, cái ảm đạm, u buồn do những kẻ bất lương, những thế lực đen tối định áp đặt cho con người. Mâm ngũ quả đâu chỉ riêng là cây trái vườn nhà, đó là sự xum xuê kết tụ thể hiện cho sự đoàn kết của “Năm ngón tay trên một bàn tay”. Hương thơm của bưởi, của cam, ngan ngát của quả phật thủ, màu đỏ của trái cà chua, trái ớt, màu vàng đậm của cam sành, vàng của bưởi, xanh ngát của nải chuối xanh... tất cả những gam màu ấy như một cỗ máy sinh học tỏa hương một cách tự nhiên, lan ra trong không gian gia đình và thời gian mừng xuân, đón Tết, cùng với mùi thơm của hương trầm tạo nên một không gian Tết cổ truyền vui vẻ, đầm ấm sum vầy. Tết đến đặt lên bàn thờ mâm ngũ quả thì không khí Tết trở nên trang nghiêm, kính trọng, thiêng liêng, thể hiện tấm lòng thành của con cháu đối với Tổ tiên, ông bà, cha mẹ... Người Việt Nam vui xuân đón Tết,ngoài cái ăn, cái mặc thì món ăn tinh thần cũng rất cần cho con người lắm chứ! Ở thành thị tấp nập nhiều phương tiện, đa sắc màu văn hóa thì không nói làm gì. Nhưng ở những vùng nông thôn hẻo lánh xa xôi thiếu thốn đủ thứ thì nhưng những trò chơi dân gian tao nhã như: chọi gà, kéo co, đi xe đạp chậm, thi đánh bóng chuyền, kéo co…giúp con người được một lúc thăng hoa trong niềm vui và hạnh phúc của ngày Tết. Tất cả là một phần thưởng của cuộc sống đầy hấp dẫn say mê trong bình yên, mùa xuân cuộc đời. Mỗi mùa xuân về Tết đến ta không thể quên được người sinh thành ra ta. Ta càng lớn thì mẹ càng già, nhưng lòng mẹ thương con chẳng bao giờ vơi cạn trong lòng của mẹ mặc dù ta là ai. Đội ơn mẹ ngàn lần? Đi hết cuộc đời con chẳng thể nào trả hết suối nguồn tình thương vô tận mà mẹ đã dành cho con.

          Xuyên suốt những tháng năm ta sống có xanh, đỏ, tím, vàng, đen, trắng, có cay đắng ngọt bùi mặn chát, có nồng ngái men say... Nhưng hễ mỗi khi mùa xuân về, Tết đến là tâm hồn ta lâng lâng kết tinh thành chuỗi hạt ngọc trong suốt và cảm thấy yêu quý cuộc đời này biết bao khi ta sống đúng nghĩa của cuộc sống. Xin mượn hai câu thơ của Thiền Giác Mạc Sư thay cho lời kết của bài viết: “Xin cảm ơn đời một sớm mai thức dậy/ Ta có thêm ngày nữa để yêu thương”.

Võ Hoàng NAM

Xuân Bính Thân 2016