Mục
Lục
Trang
Bìa
Ban
Biên Tập
Lá
Thư
Xuân
Phương
Hiền
Táo
Quân
Chầu
Trời
Tuyết
Hồng
Câu
Đối
Tết
Việt Hải
Câu
Đối
Tết
Vinh Hồ
Mừng
Năm
Mới
Chúc
Tết - Được Lời
Liên
Khôi
Chương
Chúc
Xuân
Vinh Hồ
Xuân
Ất
Mùi 2015
Nguyên
Kim
Chúc
Xuân 2015
Nguyễn Thị
Kính
Ngọ,
Mùi Giao Mùa
Bạch
Líên
Xuân
Về
Nguyễn Thị
Lộc
Tháng
Giêng, Anh Đã
Thấy
Xuân
Về
Hay
Chưa?
Tiểu
Vũ
Vi
Xuân
Quê
Nhà
Chợ
Hoa Ngày Tết
Nguyễn Thị
Kệ
Đầu
Xuân Ngắm Mai
Quách Giao
Mâm
Cỗ Ngày Tết
Của
Người
Dân
Ba
Miền
Hoàng Bích
Hà
Xuân
Xưa
Lê Văn
Ngô
Tấm
Lòng...Của Người
Cha
Minh Tâm
Tản
Mạn Ngày Xuân
Huỳnh Tình
Nét
Xuân Xưa
Tiểu Vũ
Vi
Tản
Mạn
Lê Khánh
Bình Yên
Xuân
Đất
Khách
Tết
Giữa Mùa Đông
Đinh
Thị
Lan
Hoa
Đào Hồng Thắm
Bạch
Liên
Tản
Mạn
Du
Xuân
Little
Sài
Gòn 2015
Việt Hải
Tản
Mạn Về Tết
Nguyễn
Thùy
Trang
Sinh Hoạt
Sinh
Hoạt
Của
Trang
Mạng
Ninh
Hòa
2014
Nguyễn Vũ
Trâm
Anh
Cùng
Nhau
Đi
Thăm
Thầy
Cô
Giáo
Nguyễn Thị
Phương
Hiền
Ký
Ức Tuổi Thơ
Lê Thị
Ngọc
Trang
Hình
Ảnh SlideShow
Nhóm Đồng
Hương
Hình
Ảnh
Tết
Cắm
Hoa Trang Trí
Lê
Thị
Lộc
Hoa
Xuân Ngày Tết
Lê
Thị
Lộc
Hình
Ảnh Tết Ninh
Hòa
Hiếu
Minh
Chùm
THƠ
Xướng
Họa
Bài Xướng
Xuân
Ất
Mùi Tự
Cảm
Tư Nguyên
Bài Họa
Ất
Mùi Tự
Cảm
Phạm Văn
Khả
Nỗi
Lòng
Ngày
Xuân
Song Hồ
Sắc
Xuân Đồng Nội
Vinh Hồ
Tết
Trà Kim
Huy
Bàn
Cờ
Thế
Kiều
Lam
Tự
Vân
Lê Văn
Ngô
Tâm
Tư Xuân
Nguyễn Thị
Thanh Trí
Năm
Mới
Nhớ
Chuyện
Cũ
Những
Thứ
Giá
Trị
Nhất
Loan
Anh
Những
Ngày Đầu Tiên
Vân Anh
Bình
Dân Trong Ký
Ức
Lê
Ánh
Tết
Cao Nguyên PLEIKU
Lê
Ánh
Tết
Trong Tuổi Thơ
Tôi
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Lặng
Lẽ Xuân Về
Quách Giao
Cuối
Năm Nhìn
Lại
Dĩ
Vãng
Và
Kỷ
Niệm...
Việt Hải,
Los Angeles
Kỷ
Niệm Một Thời
Làm "Thợ
Săn"
Tiền
Nhuận
Bút
Báo
Nguyễn
Hiền
Mộng
Xuân
Phương
Hiền
Tết
Vui Tuổi Nhỏ
Quê Tôi
Ngọc
Hương
Chùa
Xưa
Bạn
Cũ
Trương
Thị
Kẻo
Vui
Buồn Cùng NGỌ
Bạch
Líên
Trên
Đường Về Nhớ
Đầy
Trương
Thanh
Sơn
Dòng
Thời Gian
Trần
Hà
Thanh
Linh
Tinh
Mười
Năm
Sinh
Hoạt
Của
Nhóm Bạn
C3
Tại
Mỹ
Trâm
Anh
Mãnh
Lực Đồng Tiền
Trương
Khắc
Nhượng
Tiếng
Hát Thu Thủy
Trần
Như
Phương
Phiên
Tòa
Đầu
Năm
Topa
Panning
Tùy
Bút
Nguyễn
Thùy
Trang
Ca
Hát/Nhạc
Thư
Xuân
Hải
Ngoại
Lan
Đình
Xuân
Về
Một
Niềm
Mong
Lý
Hổ
Loài
Hoa
Không
Vỡ
Hà
Thu
Thủy
Tử Vi
Cách
Chuyển Đổi Sang
AL
Đàm
Quang
Hưng
Tử
Vi Phong Thủy
Năm
Ất
Mùi
2015
Phạm Kế
Viêm
Tôn Giáo
Tìm
Về
Tự
Tánh
Di
Đà
Mục
Đồng
Vãn
Cảnh
Chùa
Thơ
Sắc
Tứ
Minh
Thiện
Trí
Bửu
Nguyễn
Thừa
Năm
Ất
Mùi
Nói
Chuyện
Dê
Năm
Mùi Nói Chuyện
Dê
Nguyễn
Chức
Tản
Mạn Chuyện Năm
Mùi
Trần
Việt
Hải
DÊ
Quê Tôi
Nguyễn
Xuân
Hoàng
DÊ
Trong
Văn
Hóa
Tín
Ngưõng
Của
Một
Số
Nước
Vinh Hồ
Năm
DÊ,
Xem
Tranh
THẦN
Dê
Của
Âu
Châu
Vinh Hồ
d_bb
Đ.H.K.H
Cách Chuyển Đổi
Sang AL
Đàm
Quang
Hưng
Liêu Trai Chí
Dị
Đàm
Quang
Hưng
Nỗi
Buồn Của Nguyễn
Du
Lê Phụng
Lão
Trê
Thắng
Kiện
Nguyễn Quang
Tuyến
Tử
Vi Phong Thủy
Năm
Ất
Mùi
2015
Phạm Kế
Viêm
Ẩm
Thực
Hến
Chế Biến Nhiều
Món
Ngon
Hoàng Bích
Hà
Ốc
Len Xào Dừa
Hoàng Bích
Hà
Kinh Nghiệm Sống
Tình
Người
Mai
Thị
Hưng
Hồng
Ưu
Phiền
Khép
Lại
Bạch
Liên
Đầu
Xuân
Tâm
Tình
Chuyện
Đạo
Hiếu
Nguyễn Văn
Nghệ
Đầu
Năm...Khai
Báo
Topa
Panning
Cô
Bé
Giúp
Việc
Nguyễn
Thùy
Trang
Sưu
Tầm
Hà
Thị
Thu
Thủy
Du
Lịch
Đại
Hàn
Lê
Ánh
Nhật
Bản
Lê
Ánh
Tour
Grand
Canyon
Sidewalk
And
Red
Rock
Canyon
Nguyễn Thị
Lộc
Du
Lịch
Lễ
Hội
Tháng
Giêng
Võ
Hoàng
Nam
Aloha
Và Vũ Điệu
Hula Của
Người
Hawaii
Nguyễn Văn
Thành
Biên
Khảo
Nhu
Cầu Năng Lượng
Liên
Khôi
Chương
Năm
2015: Giá Vàng Bắt
Đầu Dao
Động
Liên
Khôi
Chương
Thái
Dương Hệ Dẫn
Chứng
Thuyết
Bảo
Hòa
Liên
Khôi
Chương
Viết
về
ninh-hoa.com
Những
Mùa Xuân Internet
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Thời
Thơ Ấu
Minh Tâm
Văn
Học
Lịch
Sử/Địa
Lý
Chữ
Hiếu
Trong
Đời
Sống
Văn
Hóa
Dân
Tộc
Trí
Bửu
Có
Người Con
Gái
Buông
Tóc Thề
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Bắc
Hành Tạp Lục
(58-59)
Dương Anh
Sơn
Mùa
Xuân
Nói
Về
Cây
Tre
Cây
Nêu
Trong
Văn
Học
Trần
Ngọc
Chánh
Nhắc
Chuyện
Tết
Với
Thơ
Vũ
Đình Liên
Trần Vìệt
Hải
Dê
Chúa Lên Ngôi
Vinh Hồ
Nỗi
Lo Nàng Đào
Bạch
Liên
Hoa
Mai
Linh
Hồn
Của
Mùa
Xuân
Phương
Nam
Võ
Hoàng
Nam
Văn
Miếu
Diên
Khánh
Là
Văn Miếu
Cấp
Huyện/Tỉnh?
Nguyễn Văn
Nghệ
Tết
Việt Nam
Lê Văn
Ngô
Thái
Sư Trần Thủ
Độ Trong
Sự
Nghiệp
Cứu
Nước
Trần Nhu
Phụ
Nữ Việt Nam...Trong
Văn
Học
Minh Tâm
Trăng
Thu
Dạ
Khúc
Tiểu
Vũ
Vi
Thơ
Bếp
Lửa Ngày Tết
Vân Anh
Nàng
Xuân
Hoàng Bích
Hà
Ly
Rượu Cuối Năm
Nguyễn
Hiền
Biển
Nhớ -
Biển
Thương
Nguyễn Thị
Phương
Hiền
Nghe
Sông Kể
Nguyễn
Văn
Hòa
Xuân
Ơi
Lý Hổ
Xuân
Hướng
Phật
Xuân
Lễ
Phật
Ngọc
Hương
Này
Mai
Nhất
Chí
Mai
Nơi
Dịu
Dàng
Xuân
Tới
Nguyễn
Thị
Khánh
Minh
Gặp
Lại
Đặng
Tuyết
Như
Nguyện
Xin
Đức
Mẹ LaVang
Phan Phước
Huy
Hương
Xuân Quê Nhà
Võ
Hoàng
Nam
Mùa
Xuân Lòng
Người
Lê Văn
Ngô
Tạ
Ơn Em
Thụy
Nguyên
Ơi
À...Dốc
Lết -
Dốc
Lết
Phố Nhỏ
Xuân Nhớ Quê
Nguyễn Thị
Thí
Ba
Đã
Đi
Rồi
Ngô
Trưởng
Tiến
Hương
Tình Xuân Chín
Tiểu Vũ
Vi
Hương
Tình Xuân
Tiểu
Vũ
Vi
Bây
Giờ Nơi Ấy
Đang Mưa!
Lê Khánh
Bình Yên
Văn
Làm
Sao Về Được
Mùa Đông
Loan
Anh
Những
Lời Đầu Xuân
Trần
Thị
Chất
Ngày
Mai Ta Không
Còn
Thấy
Nhau
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Bà
Chúa Hời
Khuất
Đẩu
Một
Cành Xuân
Quách Giao
Gà
"Ngủ Tử Mi"
Nguyễn
Hiền
Cứ
Ngỡ Đã Quên
Bạch
Liên
Mùa
Xuân
Nhớ
Ngoại
Phan Phước
Huy
Kịch
Bản
Giết
Người
Trong
Đêm
Cuối
Năm
Topa
Panning
Hồi
Tưởng
Minh Tâm
Tình
Ảo
Mai
Thái
Vân
Thanh
Giấc
Mơ
Của
Chàng
Lính
Biển
Nguyễn Văn
Thành
Những
Chuỗi
Ngày
Xuân
Trong
Đời
ThiThí
Mối
Tình Đàu
Nguyễn
Thùy
Trang
Lá
Thư UPU
Nguyễn Thị
Thanh Trí
Đại
Dương
Trong
Lòng
Con
Ốc
Nhỏ
Lê Khánh
Bình Yên
Thư từ,
bài vở, hình ảnh hoặc
ý kiến xây dựng, xin liên lạc:
Theo lịch xưa của người Tàu, trong 12 con giáp, dê là sinh vật xếp thứ 7 sau con ngựa và trước con khỉ.
+ Nguồn gốc: Dê là con vật thân quen và gần gũi với con người từ rất xa xưa, hàng trăm ngàn năm về trước, nhiều thơ văn, ca cổ đã còn ghi lại nhiều hình ảnh, mô tả về con dê.
+ Dê và con người: Dê và cừu đã được xếp vào nhóm tiểu gia súc.
Đại gia súc là trâu bò ngựa.
Gia cầm là gà, vịt, ngan, ngỗng.
Con người đã biết thuần dưỡng và nuôi dê để lấy thịt, sữa, da. Dê cũng đã giúp con người sống còn.
+ Các vùng nuôi dê ở Việt Nam.
Dê và cừu đã được nuôi nhiều ở Ninh Thuận (Cà Ná, Tân Mỹ …) và Bình Thuận (Tuy Phong, Vĩnh Hảo …) nơi đây có nhiều trang trại tư nhân lớn vài ba trăm đầu gia súc vì vùng này có khí hậu nắng ráo quanh năm, không có nhiều mưa vào mùa đông (tháng 10, 11,12), và ít mưa dông vào mùa hè (tháng 4-8) là vùng đất hướng lâm nên rất thích hợp cho chăn nuôi dê và cừu.
+ Giống dê hiện nuôi.
Dê Bách Thảo- thân hình to lớn, khỏe mạnh, sắc lông đen tuyền hay lang trắng nhập từ ngoại quốc.
Dê địa phương- Ninh Thuận- còn gọi là dê cỏ, nhỏ con hơn. Dê cái rất mắn đẻ, năm cho 2,3 lứa, mỗi lứa 1-3 con. Hiện đang có kế hoạch lai tạo giống dê nuôi, dê đực Bách Thảo và dê cái địa phương, để cho ra giống Ninh Thuận, vừa lớn con vừa phù hợp thủy thổ, cho nhiều thịt, dễ chăn nuôi, ít bệnh tật.
Dê đực có thân hình thon gọn, sắc lông đen tuyền hay có lang trắng, đôi khi có đốm sao trắng. Đầu nhỏ, dê đực có đôi sừng nhỏ và nhọn, dê cái sừng nhỏ hơn hay không sừng. Hai tai to và quặp xuống, đôi mắt lanh lợi. Dê đực có râu cằm rất đặc trưng, râu dê, hai dịch hoàn dê đực phát triển lớn, không cân xứng với thân hình, do đó mà sinh lực rất dồi dào. Mỗi sáng khi thả dê ra đồng kiếm ăn, dê đực thường đứng đợi sẵn ở cửa chuồng, các dê cái ngang qua đều được dê đực giao phối.
Chân dê có 4 móng, hai móng to hơn ở trước và hai móng nhỏ hơn ở sau, nhờ thế mà dê chạy nhảy rất nhanh nhẹn trên các gò đồi, sườn dốc thẳng đứng để tìm thức ăn là lá cây rừng khắp mọi nơi, không hề e sợ thú hoang như cọp, beo, … không ngại sình lầy(3).
+ Chuồng trại.
Chăn nuôi dê ít tốn kém, đàn dê, cừu hơn trăm con chỉ cần một một người theo chăn dắt. Hằng ngày thả dê, cừu tự do đi tìm kiếm thức ăn ở các đồi núi trọc, lá cây rừng, cỏ mọc hoang dại trên các sườn đồi, rừng thưa, đồng cỏ dưới cây có bóng mát hay cỏ cây mọc hoang ở khắp mọi nơi.
Chuồng trại nơi nuôi giữ dê,cừu rất đơn sơ, mái tôn hay mái tranh lá, vừa đủ để che mưa nắng. Bao quanh là hàng rào bằng tre hay cây rừng hay kẽm gai. Nền chuồng bằng đất nện. Phân dê, cừu được dồn về một góc chuồng. Đôi khi có chuồng sàn bằng gỗ, cao 5-7 tấc trên mặt đất. Sàn có khe hở để phân dê, cừu rơi xuống bên dưới sàn. Phân dê, cừu được ủ cho oai, dùng làm phân bón rất tốt cho các loại cây trồng như thuốc lá, cây ăn trái …
+Sản phẩm của dê.
Ninh Thuận và Bình Thuận là hai nơi cung cấp dê thịt chính cho thị trường Saigon, Chợ lớn và vùng phụ cận. Thịt dê là món ăn ngon, bổ dưỡng,
lạ miệng và khoái khẩu. Kỹ thuật nấu nướng thịt dê đòi hỏi nhiều công phu cầu kỳ không dễ chế biến thông dụng như thịt bò, thịt gà. Thịt dê có mùi tanh và mùi dê rất đặc trưng nên sau khi thái thịt thành miếng nhỏ, thịt phải được rửa qua cồn pha loảng hay nước củ cải trắng để làm mất mùi trước khi nấu nướng. Thịt dê có nhiều đạm và sinh tố nhóm B, nên rất cần để bồi dưởng cho các thực khách gầy yếu, người bệnh ở giai đoạn hồi sức. Nấu nướng và chế biến thịt dê phải dùng thực nhiều gia vị mới hấp dẫn và ngon miệng.
- Lẫu dê, cary dê, sườn dê quay me, súp dê hải vị là những món hấp
dẫn, khoái khẩu lại rẽ tiền, giới sành ăn bình dân rất ưa thích.
- Thịt dê nấu nước dừa, dê mai quế lộ, xà lách dê, dê tẩm bột chiên,
gỏi dê ngũ sắc, dê bát bửu … được chế biến và giới thiệu ở các đại tiệc.
- Dái dê (ngọc dương) tiềm thuốc bắc rất quí hiếm, được dành riêng cho giới thượng lưu các đại gia và ăn gì bổ nấy nên thường được giới mày râu chiếu cố.(4)
Sữa dê cũng bổ dưỡng không thua kém sữa bò, sữa trâu, nhưng vì dê cái thường cho ít sữa nên không có lợi nhiều về phương diện kinh tế.
Da dê cũng được thuộc để làm các dụng cụ bằng da như thắt lưng, ví xách, áo da …
+ Cách nói lóng của dê.
Danh từ dê còn ngụ ý nói lóng, nói xách mé là hành vi trêu chọc ghẹo, xúc phạm, tấn công phụ nữ.
- Theo điển tích của Tàu thì từ xa xưa các vua chúa đều có nhiều quyền lực, nên có nhiều cung tần mỹ nữ, mà sức lực của vua thì có hạn (đọc Cung Oán Ngâm Khúc của Ôn Như Hầu nói lên nỗi niềm tâm sự uẩn khúc, éo le than thân trách phận của người cung phi). Các vua là thiên tử có quá nhiều người đẹp ở trong cung, mỗi đêm nào có biết ăn nằm với ai? Vua di chuyển bằng xe hai bánh gỗ do dê kéo, theo sau có hoạn quan và đoàn gia nô. Các cung phi đều muốn gần với vua, được ân ái để ngõ hầu sinh ra hoàng tử hay công chúa, ước mong về sau thành Hoàng Thái Hậu. Nên trước mỗi nhà đều cho trang trí nhiều cây hoa lá cành, lá dâu sum suê để khi xe dê của vua ngang qua, dê sẽ dừng lại vì ham mãi mê ăn lá cây mà quên việc kéo xe, vua cũng dừng theo và ngủ qua đêm với nàng cung phi đó.
- Một cách bài bạc của người Tàu ở Chợ lớn (Đại thế giới) hay tại quận Ninh Hòa (Tết năm Mậu Tí 1948) chính quyền lúc bấy giờ cho phép tổ chức đánh bạc công khai-đánh Cửu Nhơn- trụ sở là nhà lầu Ký Hy- cao nhất Ninh Hòa thời bấy giờ. Ghi số đề 40 con vật, đánh một đồng nếu trúng thì được nhà cái thưởng khoảng 32 đồng. Ngày xổ 2 lần: buổi sáng lúc 12 giờ, buổi chiều lúc 6 giờ. Con dê nhằm vào số 35, 36 là Bà vải. 37 là Ông Trời, 38 là Thần Tài, 39 là Thổ Địa ... Nói xách, nói mé, nói 35 là hành động và cử chỉ của người dê xòm.
+ Con dê với y học.
Viện Pasteur Nha Trang còn được gọi là Sở thuốc, nơi đây để điều chế các loại vacxin thì huyết thanh trị bệnh cho người và gia súc đều lấy nguồn gốc từ súc vật như huyết thanh từ máu ngựa và bò, vacxin dại từ não dê, cừu non hay não chuột ổ, vacxin đậu mùa từ lớp da bụng của trâu nghé, vacxin cúm từ trứng gà, vacxin dịch tả gà Newcastle từ trứng gà ấp, vacxin dại chó Flury từ trứng gà ấp …
Để điều chế vacxin phòng ngừa bệnh dại do chó cắn, trước 1975, hằng năm đã phải sử dụng cả vài ngàn dê, cừu con (không quá hai tháng tuổi, nặng từ 3-6 kg) để nhằm cung cấp đủ vacxin phòng dại cho toàn Miền Nam.
Virút dại được lan truyền từ chó sang người qua vết cắn hoặc chó liếm chỗ da bị rách, trầy, xước … Virút có sẳn trong nước bọt của chó đã bị dại, cư trú nơi hai tuyến nước bọt ở sau tai.
Vírút còn gọi là siêu vi trùng, sống ký sinh nội bào, kính hiển vi điện tử mới soi thấy được, vírút dại có ái lực mạnh với tế bào thần kinh. Do đó mà khi đã xâm nhập được vào cơ thể, virút tìm mọi cách đến tế bào thần kinh và lần vô trung tâm não bộ (nơi đỉnh đầu). Tùy theo vết cắn ở xa hay gần não bộ mà bệnh dại được phát bệnh sớm hay muộn (được gọi là thời gian ủ bệnh).
Thế giới hiện nay chưa tìm được thuốc kháng sinh đặc hiệu để chửa bệnh dại. Khi bệnh đã khởi phát thì rất khó chửa trị. Tương tự như HIV, Ebola … Tuy nhiên người đầu tiên đã điều chế ra vacxin phòng bệnh dại là Louis Pasteur (1822-95) từ não thỏ. Do đó mà viện Pasteur Saigon vẫn giữ mãi truyền thống tiêm ngừa bệnh dại cho người bị chó cắn nên thường gọi thân quen là “nhà thương chó”
+ Phương pháp điều chế vacxin.
Virút dại PV được tiêm thẳng vào não dê hay cừu non (não súc vật già có chất melanine dễ gây phản ứng phụ và rủi ro cao), 4-6 ngày sau thì dê, cừu
non chết vì dại. Mổ lấy não, pha loãng với nước cất 2 lần với tỷ lệ 1/10. Xay nhỏ (như cách xay nước ép trái cây), bọc qua 3 lớp vải gage. Bất hoạt với Formaldehyt có nồng độ 1% và nhiệt độ 37độ C thời gian 1 tuần để diệt vírút dại nhưng vẫn giữ được tính kháng nguyên nhằm tạo ra kháng tử. Vacxin Fermi simple- Vacxin sau đó được đưa qua công đoạn kiểm định để đánh giá về vô trùng, an toàn và hiệu lực (Habel test). Nếu các test đều đạt yêu cầu thì sau đó mới được tiêm cho người. (1)
Pháp đồ tiêm phòng dại.
Điều trị bệnh dại bằng phương pháp tiêm vacxin là một cuộc chạy đua giữa virút dại do chó cắn và kháng thể có được của cơ thể do tiêm vacxin (kháng nguyên). Do đó đòi hỏi bệnh nhân phải được tiêm sớm, nếu không thì cuộc chạy đua sẽ thất bại, mà đích đến là trung tâm não bộ.
Do đó vacxin dại không chỉ tiêm một lần mà phải được tiêm làm nhiều lần, nhắc lại cách nhau 3-5 ngày với mục đích làm lượng kháng thể có được từ hệ thống tế bào trong cơ thể sản sinh ra kháng thể, mỗi lúc một tăng cao dần lên nhằm có đủ khả năng để trung hòa virút dại đã xâm nhập vào cơ thể do chó cắn.
Số lần tiêm thay đổi tùy theo vết cắn xa hay gần não bộ, tiêm vacxin sớm hay muộn, vết cắn thẳng vào da hay qua quần áo của bệnh nhân, vì khi cắn qua quần áo thì nước bọt của chó đã thấm vào lớp vải trước khi đến chổ da có vết răng, và vết cắn nằm ở xa hay gần não bộ. Nếu vết cắn ở mặt, đầu, bộ phận sinh dục thì nguy hiểm cao hơn ở tứ chi. Những trường hợp này có khi phải dùng đến huyết thanh kháng dại.
Sự gia giảm nhiều hay ít lần tiêm là do vị BS điều trị quyết định.
Một cách thông thường thì không phải hể chó nào cắn người cũng đều là chó dại. Virút dại chỉ cư trú ở hai tuyến nước bọt mang tai và theo xuống răng của chó trong thời gian 3-5 ngày trước khi chó chết vì dại. Chẩn đoán bệnh dại chỉ có Thú Y sĩ mới biết mà thôi, với mắt thường rất khó mà kết luận. Chẩn đoán chính xác phải dựa vào phòng thí nghiệm.
- Nếu chó đã chết thì mổ lấy não, quét qua kính, nhuộm màu, soi kính hiển vi quang học tìm Corps de Negri. Nhưng phương cách này không được chính xác lắm vì có thể nhằm lẫn với màu sắc của thuốc nhuộm.
- Phương cách chính xác hơn là mổ lấy não, nghiền nhỏ với nước muối sinh lý mặn, quay ly tâm lấy nước nổi tiêm vào não chuột ổ,theo dõi chuột trong thời gian 10 ngày. Nếu chuột ổ chết với triệu chứng bại liệt, đặc trưng của dại thì kết luận là chó đã bị dại. (2)
Cách thông thường nhất là khi chó nghi ngờ bị dại cắn thì tiêm 1-2 liều vacxin dại, tiếp tục theo dõi con chó trong thời hạn 10 ngày. Nếu chó tươi tỉnh, chạy nhảy, ăn uống bình thường thì không đáng lo ngại. Nếu chó chết thì tiếp tục tiêm vacxin đủ liều qui định. Vì khi chó bị dại thì phải chết từ 3-5 ngày sau khi cắn (không chết vì đói, khát hay bị đập chết), theo dõi thêm 5 ngày nữa là thời gian an toàn. Nếu chó cắn mà không biết chủ, chó hoang, thì phải tiêm đủ liều đã qui định. Thà bắn lầm hơn bỏ sót.
Hiện nay qui trình sản xuất vacxin dại trên não dê, cừu non không còn được áp dụng để sản xuất nữa, đã dùng não chuột ổ (Vacxin Fuenzalida) nay cũng đã lỗi thời. Hiện nay là phương pháp sản xuất vacxin dại trên nuôi cấy tế bào, liều tiêm ít hơn, rủi ro ít hơn và an toàn cũng cao hơn.
Vào mùa hè 1973, một thầy lang ở Trảng Bàng, Tây Ninh, công bố có thuốc gia truyền đủ khả năng chửa lành được bệnh chó dại cắn, đồn khắp Sài gòn và lục tỉnh. Tác giả bài viết này đã đến tận nơi và xin được hai viên thuốc là tinh bột gạo, màu vàng nghệ, sần sùi, to bằng đầu ngón tay cái, có mùi thuốc bắc, nếm hơi đăng đắng. Về phòng thí nghiệm xin cấp 6 con thỏ nặng 1,5-2 kg. Pha thuốc chia đều cho thỏ uống.
- 2 thỏ uống trước khi tiêm liều CVS (Challenge virút standard) liều thử thách.
- 2 thỏ uống sau khi tiêm liều CVS, xem như trước đó đã bị chó dại cắn.
- 2 thỏ không uống gì cả, chỉ tiêm liều CVS để làm chứng.
Theo dõi 14 ngày sau, tất cả 6 thỏ đều chết với triệu chứng vì dại, chứng tỏ thuốc không có công hiệu hay nói cách khác thuốc không có khả năng làm trung hòa virút dại CVS.
Virút dại hiện nay vẫn còn tiếp tục lan truyền trong cộng đồng dân cư là một vấn nạn lớn đối với Tổ chức y tế thế giới WHO và không thể tiêu diệt được hết vì virút dại lưu trú nơi chồn hoang, sống trong rừng, chồn là vật lành mang trùng, chồn không bị dại, chồn cắn chó săn, chó săn cắn chó nhà, chó nhà cắn người.
Viện Pasteur Saigon trước 1975. Có công trình nghiên cứu tìm virút dại trên não chuột cống, não dơi nhưng không có kết quả.
Tác giả bài này nhân đề tài con dê, năm Ất Mùi, muốn đề cặp thêm đến bệnh chó dại với mong ước cung cấp cho quí đồng hương và độc giả gần xa một số kiến thức và chia xẻ một số thông tin cơ bản về bệnh dại.
Mong ước lắm thay !
Tài kiệu tham khảo:
Qui trình sản xuất vacxin dại- Viện Pasteur Nhatrang-1974.
Bệnh lý gia súc- Thầy Lương- Trường NLS Saigon 1964.
Súc chủng học- Thầy Ngữ- Trường NLS Saigon 1964.
Siêu đầu bếp- Channel 2078- direct TV-9/2014.
NGUYỄN CHỨC
2/2015
