Đặc San XUÂN GIÁP NGỌ - 2014 www.ninh-hoa.com

V

ào năm Diên Hữu thứ nhất, tức năm Giáp Dần (1314) triều Nguyên, ở huyện Vĩnh Gia, tỉnh Chiết Giang, có nho sinh họ Đằng tên Mục, 26 tuổi, được người trong vùng cho là kẻ giỏi văn thơ. Thường nghe nói ở phía tây Vĩnh Gia có thành Lâm An, (nay là thành Hàng Châu), gồm nhiều thắng cảnh, Sinh nảy ý muốn đi thăm một chuyến.

Năm ấy, nhân có chiếu của nhà vua cho mở khoa thi hương ở Lâm An, Sinh bèn đem sách vở sang Lâm An ứng thí. Tới nơi, Sinh ở trọ ngoài cổng thành Dũng Kim. Chẳng ngày nào mà Sinh không đi thăm các hồ nước trong thành như hồ Linh Ẩn, hồ Thiên Trúc, hồ Tịnh Từ, các núi đá quý như núi Ngọc Tuyền, núi Hổ Bào, núi Thiên Long, núi Linh Thứu, động Thạch Thất, đình Lãnh Tuyền, rừng sâu U Giản, vết chân Đãi Tướng v.v…

Vào ngày rằm tháng bảy, nhằm ngày lễ Trung-Nguyên (Xá Tội Vong Nhân), sau khi ứng thí, Sinh lái thuyền đi coi hoa sen ở hồ Khúc Viện. Đến tối, Sinh neo thuyền ở chân tháp Lôi Phong để ngủ lại trên hồ. Đêm ấy, trăng đẹp như vẽ, Sinh lên bờ đê đi bộ lòng vòng, coi phong cảnh.
Khi tới Vườn Tụ Cảnh (Tụ Cảnh Viên), Sinh thuận chân bước vào. Lúc đó, vì nhà Tống đã mất ngôi vua được 35 năm, nên các đài quán trong vườn Tụ Cảnh của nhà Tống như điện Hội Phương, gác Thanh Huy, đình Thúy Quang,… đều bị bỏ phế, đổ nát gần hết, chỉ có Tây Hiên ở bến Dao Tân là còn y nguyên, trơ trọi một mình.

Vì đi thăm nhiều thắng cảnh, Sinh cảm thấy mệt mỏi, nên tới dưới hiên, đứng dựa vào chấn song mà nghỉ.

Lát sau, Sinh thấy từ đằng xa có một nương tử với một thị nữ theo hầu, cùng tiến vào vườn. Nương tử có mái tóc như sương mai, dáng điệu ẻo lả, trông tựa thần tiên. Sinh đứng dưới hiên, nín thở mà coi xem nàng làm chi. Nàng nói với thị nữ:“Non sông vẫn như cũ, phong cảnh chẳng khác xưa, nhưng thời dời thế đổi [thời di thế hoán] khiến con người có cái buồn thử ly!(buồn biến đổi)[buồn thử ly = buồn vì ruộng lúa thử làm mất cảnh cũ! Khi nhà Chu dời đô về phương đông thì có một triều quan ở lại kinh đô cũ, sống lâu trăm tuổi, nhìn thấy các cung thất cũ trong hoàng thành đều bị biến mất, thay bằng các thửa ruộng trồng lúa thử]. Khi bước tới bờ phải (hữu ngạn) của Thái Hồ trong vườn Tụ Cảnh thì nàng dừng chân mà vịnh bài thơ:

Hồ thượng viên đình hảo
Trùng lai ức cựu du
Chinh ca điều Ngọc Thụ
Duyệt vũ án Lương Châu
Kính hiệp hoa nghênh liễn
Trì thâm liễu phất chu
Tích nhân giai dĩ một
Thùy dữ thoại phong lưu

Viên đình đẹp trên hồ
Gợi lại cảnh ngày trước
Nghe lời ca Ngọc Thụ
Coi điệu múa Lương Châu
Đường hẹp hoa đón gió,
Ao sâu liễu đưa thuyền
Người xưa, nay mất hết
Biết tâm sự cùng ai

Vì là kẻ phóng dật nên khi thoáng thấy diện mạo thanh tú của nương tử, Sinh đã không dằn được cảm xúc. Kịp đến khi nghe thấy lời ca vịnh cảnh của nàng, Sinh ngứa ngáy thi ca, không tự kìm được, bèn đứng ở dưới hiên mà lên tiếng nối vần thơ:

Hồ thượng viên đình hảo
Tương phùng tuyệt đại nhân
Thường Nga từ nguyệt điện
Chức Nữ há thiên tân
Vị lãnh tâm trung ý
Hồn nghi mộng lý thân
Nguyện xuy Trâu tử luật
U xác phát dương xuân

Viên đình đẹp trên hồ
Gặp người đẹp tuyệt trần
Hằng Nga dời cung Quảng
Chức Nữ biệt sông Ngân
Chưa hiểu ý giai nhân
Nên ngờ mình nằm mộng
Xin hát nhạc nước Trâu
Cho thân nàng hồi sinh.

Nối xong, Sinh rảo bước chạy tới chỗ nương tử. Nàng chẳng hề sợ hãi, chỉ từ tốn mà nói:“Biết chắc người quân tử đang ở chốn này nên thiếp mới tới đây nói chuyện!”. Sinh hỏi:“Sao nương tử lại biết chắc là tôi đang ở chốn này? Quý tính phương danh là gì?” Nàng đáp:“Thiếp giã từ nhân thế đã từ lâu, cũng muốn được trình bày thân thế, nhưng lại e khiến lang quân sợ hãi!” Nghe nàng nói thế, nghĩ nàng là ma, nhưng Sinh chẳng sợ, cứ đòi nàng khai tên tuổi, nghề nghiệp. Nàng đáp:“Thiếp họ Vệ, tên Phương Hoa, xưa là cung nữ dưới triều vua Tống Lý Tông. Thiếp bị yểu tử từ năm 23 tuổi, được chôn cất ở cạnh vườn này. Chiều nay, nhân qua Diễn Phúc thăm Giả Quý Phi, được Quý Phi giữ ngồi lâu trò chuyện, không biết là mình về trễ, nên để lang quân phải đợi chờ!”

Rồi Vệ nương quay sai thị nữ:“Kiều Kiều! Hãy về nhà lấy chiếu thảm, rượu quả đem tới đây! Đêm nay trăng đẹp thế này, lang quân lại tới, chẳng thể để lỡ dịp may, phải nhân dịp này mà uống rượu thưởng trăng!” Kiều Kiều vâng dạ mà cất bước. Lát sau, Kiều Kiều đem tới một chiếu thảm màu tím, trải lên bờ Thái Hồ, bày lên chiếu đủ thứ như chén lưu ly, liễn bạch ngọc, bình hoa, rượu dao, rượu lễ, mà thế gian không có. Vệ Nương cùng Sinh nói đùa, vui cười ngâm vịnh, ngôn ngữ thanh tao. Vệ Nương lại bảo Kiều Kiều hát giúp vui. Kiều Kiều xin được hát khúc từ Vọng Hải Triều của Liễu Kỳ Khanh. Vệ Nương nói:“Với người mới không nên hát khúc cũ!” Rồi Vệ Nương tự viết ra một khúc mới, đặt tên là khúc Mộc Lan Hoa Mạn, bảo Kiều Kiều hát.

Khúc hát như sau:

Ký tiền triều cựu sự, tằng thử địa, hội thần tiên
Hướng nguyệt địa vân giai, trùng huề thúy tụ, lai thập hoa điền
Phồn hoa tổng tùy lưu thủy, thán nhất trường xuân mộng liểu nan viên
Phế cảng phù dung trích lộ, đoạn đê dương liễu thùy yên
Lưỡng phong Nam Bắc chích y nhiên, liễn lộ thảo thiên thiên
Trướng biệt quán ly cung, yên tiêu phượng cái, ba tẩm long thuyền
Bình thời: ngọc bình, kim ốc; đối tất: đăng vô diễm, dạ như niên
Lạc nhật ngưu dương lũng thượng, tây phong yến tước lâm biên.

Nhớ chuyện xưa triều trước, ở đất này, hội thần tiên
Hướng đất trăng thềm mây, vén tay áo thúy, thu thập nữ trang
Phồn hoa trôi theo dòng nước, tiếc một trường xuân mộng thật khó tròn
Móc đọng phù dung bến bỏ, khói phủ dương liễu đê hoang
Hai núi Bắc Nam còn nguyên đó, cỏ ngập lối xe vua
Buồn xa quán dời cung, khói trùm lọng phượng, sóng ngập thuyền rồng
Trước kia: bình ngọc, nhà vàng; mà nay: ngọn đèn không lửa, đêm dài như năm
Tối đến bò dê chật mả, gió tây én sẻ đầy rừng.

Nghe Kiều Kiều hát xong, Vệ Nương sa nước mắt. Sinh lên tiếng an ủi, rồi lựa lời gợi tình để xem ý nàng ra sao.

Vệ Nương bèn đứng dậy mà nói:“Xin cám ơn người quân tử. Thiếp là kẻ đã trở về với cát bụi từ lâu, nhưng nếu, bây giờ được người quân tử cho phép phụng thị lược khăn thì thân thiếp dẫu chết cũng không mục. Trong vần thơ nối, người quân tử có ý muốn thiếp hát nhạc nước Trâu để thân thiếp được hồi xuân. Vì thế, thiếp đã tuân lệnh, sai Kiều Kiều hát, và thân thiếp quả đã được hồi xuân!” Sinh đáp:“Bài thơ khi nãy, thuận miệng mà ra, chứ thực tâm tôi không có ý đó. Đâu có ngờ hai câu thơ ấy lại đúng như lời sấm!”.

Tới khuya, khi sông ngả núi đông, trăng lặn tường tây thì Vệ Nương sai Kiều Kiều dẹp tiệc.

Vệ Nương nói với Sinh:“Tệ xá nhỏ hẹp, chẳng thể dùng làm nơi đón tiếp người quân tử. Chỉ có Tây Hiên mới có thể dùng được!” Rồi Vệ Nương cầm tay Sinh mà kéo vào Tây Hiên, tạm ngủ dưới mái hiên.

Việc vợ chồng giống hệt như người sống. Sáng ra, Vệ Nương gạt nước mắt mà đi.

Trưa ấy, Sinh đi quanh vùng hỏi thăm thì quả có ngôi mộ của cung nhân Vệ Phương Hoa triều Tống ở cạnh vườn. Sinh tới thăm thì thấy ở bên trái mộ có một gò nhỏ, là nơi chôn cất Kiều Kiều. Sinh đứng đó than thở hồi lâu.

Đến khi trời tối, Sinh lại tìm vào Tây Hiên thì thấy Vệ Nương đã đứng ở đó. Nhìn thấy Sinh, Vệ Nương nói:“Cám ơn chàng đã tới thăm mộ thiếp lúc ban trưa, nhưng vì thiếp chỉ được phép ra khỏi mộ vào ban đêm thôi, nên thiếp không dám ra gặp chàng. Mấy hôm nữa thì thiếp sẽ không còn phải gián đoạn trong việc gặp chàng nữa!”

Từ đó, chẳng tối nào là tối không gặp nhau.

Hơn mười ngày sau. Một hôm, Vệ Nương tới gặp Sinh vào lúc giữa trưa. Sinh bèn đưa Vệ Nương về cư ngụ hẳn trong phòng trọ mình thuê ở ngoài cổng thành Dũng Kim.

Khi trường thi yết bảng, Sinh hỏng thi, bèn sửa soạn về quê ở Vĩnh Gia. Vệ Nương xin theo về. Sinh gật đầu ưng thuận, rồi hỏi:“Nàng có cho Kiều Kiều theo về không?” Vệ Nương đáp:“Không!” Sinh hỏi:“Tại sao?” Vệ Nương đáp:“Thiếp đi theo chàng thì nhà không người ở. Vì thế thiếp phải bảo Kiều Kiều ở lại trông nhà cho thiếp!”

Sinh đưa Vệ Nương về quê, dẫn đi chào bà con bạn bè, nói dối với mọi người rằng Vệ Nương là vợ mới cưới của mình, con gái một gia đình lương thiện ở Hàng Quận. Thấy Vệ Nương có cử chỉ ôn nhu, mọi người đều vui vẻ mà tin lời Sinh.
Vệ Nương ở trong nhà của Sinh, lễ phép đối với các bậc trưởng thượng, dùng ân tình để đối xử với người ăn kẻ ở, nên hàng xóm láng diềng, ai cũng quý mến. Vệ Nương lại chăm chỉ làm việc nhà, giữ mình trong trắng, không bao giờ đi ra khỏi cổng một mình, nên ai cũng khen Sinh là người tốt số, cưới được cô vợ đảm đang.

o0o

Ba năm thấm thoắt trôi qua.

Vào đầu mùa thu năm Đinh Tỵ (1317), Sinh lại sửa soạn hành trang để sang Lâm An dự khoa thi hương. Vệ Nương nói với Sinh:“Lâm An là quê thiếp. Thiếp theo chàng về đây đã được ba năm. Nay thiếp lại muốn xin theo chàng sang Lâm An để về quê thăm Kiều Kiều. Sinh bằng lòng, rồi dẫn Vệ Nương ra bến sông Tiền Đường thuê thuyền cùng đi. Tới Lâm An, Sinh thuê nhà cư ngụ.

Hôm sau, nhân ngày lễ Trung nguyên vào Rằm tháng Bảy, Vệ Nương nói với Sinh:“Ba năm trước, vào đúng ngày này, thiếp đã cùng chàng gặp nhau ở Vườn Tụ Cảnh. Hôm nay là ngày kỷ niệm ba năm gặp nhau, thiếp muốn cùng chàng lại tới thăm vườn ấy, liệu có được không?” Sinh đáp:“Được chứ sao không?” Rồi Sinh lấy rượu, dẫn Vệ Nương đi.

Chiều ấy, khi trăng lên khỏi tường đông, sen nở ở hồ nam, liễu móc tre hơi, bờ đê dao động, Sinh thấy cảnh vật giống hệt cảnh vật ba năm về trước. Bước tới cổng vườn, hai người thấy Kiều Kiều đang đứng đón mình ở cổng. Kiều Kiều chắp tay vái chào hai người mà nói:“Nương tử hầu tiếp lang quân, rong chơi thành quách, đầu cuối ba năm, vui đến cực độ nhân gian, chẳng còn màng chi tới ngôi nhà cũ này nữa hay sao?” Vệ Nương không đáp.

Ba người cùng vào vườn, tới Tây Hiên ngồi. Vệ Nương nhỏ lệ mà nói:“Cám ơn chàng không bỏ, cho hầu hạ phòng the, chưa toại vui sâu, đã sầu vĩnh biệt!” Sinh hỏi:“Sao vậy?” Đáp:“Thiếp vốn là chất âm u, bấy lâu lên ở dương gian, thật là chẳng đúng. Chỉ vì kiếp trước có duyên với chàng, nên thiếp cứ phạm luật tu mà đi theo chàng. Nay duyên đã hết nên phải từ biệt!”. Sinh kinh hãi, hỏi:“Đến bao giờ mới phải từ biệt?” Đáp:“Chỉ hết đêm nay!”. Sinh buồn rầu đau khổ. Vệ Nương nói:“Chẳng phải là thiếp không muốn phụng sự chàng mãn kiếp, cùng chàng vui vẻ suốt đời. Thế nhưng mệnh số có hạn, chẳng thể vượt qua!” Nếu thiếp nấn ná, chưa chịu dời chàng, thì không những chỉ một mình thiếp chịu tổn thương mà chàng cũng bị bất lợi. Chàng há chẳng biết chuyện Việt Nương hay sao?” Rồi Vệ Nương cầm tay Sinh mà kéo đi ngủ. Lúc đó Sinh mới hiểu ra, nhưng vì buồn bã xót thương, suốt đêm chẳng hề chợp mắt.

Đến khi nghe tiếng chuông chùa trên núi vọng xuống, tiếng gà trong thôn gáy sáng, Vệ Nương vội vùng dậy mà chia tay với Sinh. Vệ Nương tháo chiếc nhẫn ngọc ở ngón tay mình, buộc vào giải áo của Sinh mà nói:“Mai sau, khi nhìn thấy nhẫn này, xin đừng quên tình cũ!”. Vệ Nương bèn từ biệt mà đi, nhưng vẫn còn ngoái cổ lại nhìn Sinh, cho đến khi khuất bóng mới thôi. Sinh khóc rống mà quay về phòng trọ.

o0o

Hôm sau, Sinh mua thức ăn, rượu và tiền giấy, đem ra mộ Vệ Nương. Sinh viết bài điếu văn, đốt tiền giấy, rồi đọc:

Tuy linh sinh nhi thục mỹ, xuất loại việt quần.
Bẩm kỳ tư ư tiên thánh, chung tú khí ư càn khôn.
Sán nhiên như hoa chi lệ, túy nhiên như ngọc chi ôn.
Đạt tắc thiên thượng chi kim ốc, cùng tắc lộ tả chi hoang phần.
Thác tông thu nhi cộng xứ, đối hồ thố chi quần bôn.
Lạc hoa lưu thủy, đoạn vũ tiệt vân.
Trung nguyên đa sự, cố quốc vô quân.
Phủ quang âm chi quá khích, thị nhật nguyệt chi bôn luân.
Nhiên nhi:
Tinh linh bất mẫn, tính thức trường tồn.
Bất tất Trượng thiếu ông chi kỳ thuật, tự năng Phản thiến nữ chi phương hồn.
Ngọc hạp tham loan chi phiến, kim nê thốc điệp chi quần.
Thanh lãnh lãnh hề hoàn bội, hương ải ải hề lan tôn.
Phương dục đồng hoan dĩ giai lão, nại hà ký hợp nhi phục phân!
Bộ Lạc Phi lăng ba chi miệt, phó Vương Mẫu dao trì chi tôn.
Tức chi nhi vô sở đổ, khấu chi nhi bất phục văn.
Trướng hậu hội chi mạc tục, thương tiền sự chi thùy luân.
Tỏa dương liễu xuân phong chi viện, bế lê hoa dạ vũ chi môn.
Ân tình đoạn hề, thiên mạc mạc, ai oán kết hề, vân hôn hôn.
Âm dong yểu nhi mỹ tiếp, tâm tự loạn nhi phân vân.
Cẩn hàm ai nhi phụng điếu, thứ hữu cảm ư tư văn!
Ô hô ai tai! Thượng hưởng!

Tuy là người thiêng, nhưng vừa đẹp lại vừa hiền, siêu quần bạt chúng.
Vốn phong thái tiên thánh, tụ tú khí đất trời.
Tươi cười như hoa nở, tinh khiết tựa ngọc trong.
Lúc đạt thì nhà vàng thượng giới, khi cùng thì mộ cỏ bên đường.
Lòng rối bời gửi mọi nơi, thỏ phải cáo chạy tán loạn.
Hoa rụng nước trôi, mây tan mưa tạnh.
Trung nguyên lắm nạn, nước cũ không vua.
Giục quang âm qua cửa, ngắm trăng sao quay vòng.
Thế nhưng:
Tinh linh chẳng cạn, tính thức còn dài.
Đâu cần phép lạ của Trượng ông, chỉ cần hồn thơm nơi Phản nữ.
Quạt loan tham nơi hộp ngọc, quần bướm lẹ chốn bùn vàng.
Tiếng lanh lảnh như kiềng đeo, hương phưng phức tựa hoa lan.
Vừa mong cùng vui đến đầu bạc, cớ sao mới hợp đã tan ngay!
Theo gót lăng ba của Quý Phi, dự tiệc dao trì của Vương Mẫu.
Tới gần mà chẳng thấy hình, tay gõ mà không nghe tiếng.
Buồn hội sau không được nối, thương việc trước chẳng ai bàn.
Gió xuân về nhưng vườn dương bị khóa, mưa đêm rơi nhưng cửa chắn hoa lê.
Ân tình đứt hề, trời mù mịt, ai oán kết hề, mây mịt mù.
Tiếng nói nhỏ như gió lướt, nỗi lòng rối tựa phân vân.
Cẩn thận ngậm buồn mà phụng điếu, nhớ nhung cảm động mà nên văn!
Ô hô thương thay! Mong hưởng cho!

o0o

Từ đó, dứt hẳn.

Sinh ở trọ một mình, tựa như cư tang vợ.
Ngày thi đã cận kề, Sinh chẳng lòng dạ đi thi, buồn bã mà về quê.

Bà con hỏi lý do, Sinh mới thuật đầu đuôi. Ai cũng cho là lạ.

Suốt đời Sinh không lấy vợ.

Một hôm, Sinh vào núi Nhạn Đãng hái thuốc, rồi không trở về nhà.

Gs Đàm Quang Hưng
Giáo Sư Toán
Trường Đại Học Cộng Đồng Houston, Texas