Đặc San XUÂN GIÁP NGỌ - 2013 www.ninh-hoa.com

Đ

ặc biệt năm nay 2013 sau hai ngày thứ năm Thanksgiving, thứ sáu Black Friday (29-11-2013, 30-11-2013), mùa Giáng sinh – năm mới 2014 rồi Tết Giáp Ngọ kế tiếp nhau trong thời gian hai tháng.

Thời gian như ngừng trôi cho tôi nhớ lại những ngày gia đình tôi mới đến Mỹ đúng ngày Thanhsgiving năm nào cách nay gần hai thập niên. Giờ đây tuổi đời chồng chất nhìn dòng thời gian trôi chảy như dòng nước Sông Dinh, tôi tìm được hạnh phúc trong phần đời còn lại như L.H…người nữ sinh đã quá cố nói cách nay 10 năm…Phần đời còn lại đó ví như chanh đường sau những cuộc rượu đắng mà ta hằng nếm trải….

Cuộc rượu đắng như trích đoạn trên tôi đã nếm trải từ tuổi thanh xuân 36. Tôi buộc phải giã từ phấn trắng bảng đen vào tuổi đó sau 16 năm dạy học. Trên dòng đời trôi chảy đó tôi chôn vùi những kỷ niệm thời cắp sách đến trường, thời đi dạy học, những kỷ niệm đó như bị chôn vùi nơi góc sâu thăm thẳm trong một ngăn tủ đầy ký ức. Quên đi để sống còn và mạo hiểm tìm nơi để sống còn.

Thế rồi khi thu tàn đông sang, ba sự việc đến với tôi như hai cánh cửa mở rộng khung trời quá khứ : những lớp học dần dần tái hiện trong nắng hạ phượng thắm, đông tàn xuân sang …

Chuyện thứ nhất : một buổi sáng trước Thanksgiving mấy hôm tôi nghe phone reo nhìn mã số vùng (215) tôi ngờ ngợ tưởng là quảng cáo định off nhưng lại thôi thì bên kia phone một giọng Huế : Thưa thầy em là Nguyễn thị H… đây em học lớp thất 2 ( lớp 6/2) Bán công Quảng Phước 1962 đây, thầy dạy môn Pháp văn đó, em hiện ở Louisiana đây. Thế là tôi hình dung ra ngôi trường hơn 50 năm trước nằm bên đồi cát trắng tinh mênh mông bên đường đất chạy dài đến phá Tam Giang. Chiều chiều sau giờ tan học chúng tôi ra bờ phá đến quán ông Ba xe ngựa thưởng thức món cá sòng luộc. Đặc biệt món cá sòng luộc nầy khi nồi nước trên bếp dầu bắt đầu sủi bọt chủ quán mới vác cần đi câu cá, khi nước sôi thì đã có cá bỏ vào nháy mắt vớt cá ra thế là chúng tôi thưởng thức món cá tươi trong chiều xuống gió bắt đầu thổi mạnh, sóng trên phá Tam giang đập mạnh vào bờ, nếu không ra phá Tam Giang thì chúng tôi đạp xe trên con đường làng xuống Khuông Phò (thuộc xã Quảng Phước) thăm ngôi nhà xưa.

Ngôi nhà nầy cho tôi hình ảnh ngôi nhà trong Tiểu Thuyết Bướm Trắng của nhà văn Nhất Linh. Ngôi nhà xưa nầy có nhiều bậc tầng cấp bước lên nên trông ngôi nhà vươn cao hẳn lên như thi đua với hàng cau sau nhà. Ngôi nhà đó là nơi cư trú của hai chị em Nguyễn thị Th… và Nguyễn thị H…, Th…học lớp Đệ Tứ ( tôi dạy môn Công dân lớp đệ tứ ). Cả hai đều học trường Trung Học Bán Công Quảng Phước bên bờ Phá Tam Giang như tôi vừa giới thiệu. Hai chị em nầy mồ côi cha mẹ từ tấm bé, hiện ở với bà nội là chủ nhân của ngôi nhà đó. Sau khi Cô Th…tốt nghiệp Trung Học Đệ nhất Cấp, tiếp đến theo học Trung Học Nông Lâm Súc Huế, tốt nghiệp làm việc tại Huế. Còn tôi thì trôi giạt về Nam, hình ảnh ngôi nhà xưa cây dừa đầu ngõ, hàng cau cao vút, sóng vỗ dạt dào vào bờ Tam Giang mờ dần trong ký ức, tôi đã quên cảnh cũ người xưa mà một thời sôi nổi gắn bó. Hình ảnh đó có lúc tỏa sáng khi trận chiến đang hồi ác liệt, khi âm thanh của ca khúc “Chiều Trên Phá Tam Giang“ vọng về.

Khi tàn cuộc chiến thì người người lại bị ngăn cách do hoàn cảnh lịch sử hoặc hoàn cảnh địa lý. Năm 1992 trên đường ra Hà Nội lập hồ sơ đi Mỹ tôi ghé Huế tình cờ nghe ông bạn đồng nghiệp cùng dạy ở Quảng Phước năm xưa, nói về cô Th…sau 1975. Cuộc sống Th…và gia đình khá giả. Tôi định gặp cô nàng nhưng thời gian không cho phép và không biết cô ấy có chịu gặp tôi không vì năm xưa duyên không thành do lỗi tại tôi, thôi đành :

Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ

Vô duyên đối diện bất tương phùng

Tôi dùng câu thứ hai để ngụy biện khi giải thích với cô H…em cô Th.. khi gặp nhau trên phone. Mấy hôm trước khi chúc mừng New Year 2014 cô H…có nhắc đến Chị Th…gởi lời thăm và chúc Tết đến tôi, thế là như trút được gánh năng về trách nhiệm tinh thần : tuy duyên gắn bó không thành song điều an ủi cho tôi là cuộc sống của gia đình cô Th… (gồm 1 anh trai và hai chị em gái) giờ trở nên khá giả:

Người anh trai có tên Nguyễn bá L... tôi gặp anh ấy lần chót tháng 6 / 1968 ở Trung Tâm 3 Nhập Ngũ Saigon. Về sau anh ấy trở thành Sĩ Quan Pháo binh. Sau 1975 anh mất sau khi ra tù. Anh hiện có hai con đã trưởng thành có nghề nghiệp ổn định.

Gia đình cô Th… khá giả hiện sống ở Saigon. Các con của cô Th…có thể nói gia nhập vào hàng ngũ trung lưu.

Cô Hiệp và chồng cùng con định cư ở Louisiana có hai người con hiện là dược sĩ.

Đó là những tin tốt lành tôi nhận được nhân mùa tạ ơn năm nay 2013.

Có thế tôi mới hình dung được cảnh cũ người xưa ; phá Tam giang, ngôi nhà xưa trong tiểu thuyết thời tiền chiến ( sau 1975 trở thành trụ sở Hợp Tác Xã ) Đồng Xuyên, Mỹ Xá trên dòng sông đổ ra biển. Nơi đây hơn 700 năm trước ( 1307-2014 ) tiền nhân chúng ta theo bước chân của Huyền Trân Công Chúa “hành phương nam“ Với tôi đoạn đường từ Phá Tam Giang qua Khuông Phò đến Đồng Xuyên Mỹ Xá là đoạn đường của tình sử. Con đường của tình sử không nối tiếp trong hành khúc về phương nam. Tưởng như chìm trong quên lãng. Nhưng không con đường của tình sử như được soi sáng về quá khứ : hình ảnh hiện ra :

Đồng xuyên-Mỹ xá nằm trên sông do hai nguồn sông Hương ( ngày xưa nguồn Kim Trà ) và nguồn Sông Bồ ( ngày xưa gọi là nguồn Đan Điền ) đổ đến. Sông rộng phong cảnh hữu tình. Ngày xưa hai bên sông là phủ thự của Tòa Thành Thuận Hóa cũng ngày xưa nơi đây xóm hoa nội biếc, đất tốt dân đông ; chợ nọ cầu kia, vật hoa người quí, đều la liệt ở hai bên bờ Nam Bắc. Cũng ngày xưa nơi đó có non sông kỳ tú, ruộng đất mở mang nhân dân đông đúc thực là nơi đô hội của một phương Cảnh tượng vui tươi, phong vật quí giá còn đâu hơn nữa. Theo Tiến Sĩ Dương văn An đời Lê-Mạc ( Tác giả Ô Châu Cận Lục ) cách nay gần 500 năm thì cảnh nơi dòng sông nầy thật thanh bình : Nhịp kèn thay lính thú, chòi thành vệ trấn lấp loáng dưới trăng thanh; hồi trống gọi nho sinh, trường học phủ đường che khuất trong mây trắng. Văn phong đã sẵn, vũ vệ càng oai. Thế là hôm nay có thể nói hơn 50 năm trước tôi đã có may mắn bước đi trên miền đất có bề dày lịch sử hành phương nam của dân tộc.

Chuyện thứ hai : Tình cờ tôi tìm thấy bản photocopy Chương Trình Họp Mặt Quí Thầy Cô Và Cựu Học Sinh TR.H. Ninh Hòa 13/7/03 ( do Lệ Hồng chép tay ). Nhìn lại mấy tấm ảnh lòng tôi buồn man mác cho dù đến tuổi nầy tôi từng chứng kiến nhiều bèo mây tan hợp. Theo Lệ Hồng buổi họp mặt hôm đó (13/7/03 )”…thầy trò xúm lại xem cứ ngỡ đây là giờ phút chuẩn bị nghỉ hè …”Không ngờ nghỉ hè lại theo ý nghĩa chia ly : Ba nhân vật trong ngày hội ngộ năm đó đã vĩnh viễn lần lượt ra đi : cựu nữ sinh Nguyễn Đình Lệ Hồng, thầy cựu Giám Học Cao Đình Đãi, cựu nữ sinh Phạm Thị Minh Nguyệt. Xin nghiêng mình trước di ảnh ba người đã khuất.

Trước hết xin trích đoạn lời của Lệ Hồng tuổi 46 ( năm 2003 ) mà tưởng mình là 16 :

……Về Một Nơi Yêu Dấu :

Cô nữ sinh 17 tuổi là tôi đang bước những bước hối hả trở về con đường Trần Quí Cáp, con đường tràn ngập một màu trắng lóa mắt mỗi khi tan trường

…………………………………………Dãy phòng phía mặt đường đã đập bỏ, hàng phi lao già ốm hay rơi đầy những chiếc lá hình kim màu nâu xám trên tóc trên áo cũng không còn, quán chè sau trường và cây me già tận cùng hàng rào phía sau mà học sinh thường hay thăm viếng. Giờ có còn không ? Nhưng thầy cô và các bạn ơi ! Nếu còn đó một tấm chân tình xin để cho lòng trở về nơi chốn cũ bằng những bước chân ký ức dịu êm để thấy rằng trong phần đời đa đoan khắc nghiệt của cuộc mưu sinh vẫn còn có những tháng năm đẹp nhất đời người. Phần đời đó ví như ly chanh đường sau những cuộc rượu đắng mà ta hằng nếm trải vì tình yêu – hạnh phúc – Danh vọng bạc tiền – làm mát dịu lòng ta để rồi ta vẫn còn đủ sức đứng dậy trong ngày mai.

Cuộc hội ngộ nầy như một cơ duyên nối lại tình cảm của Thầy dành cho trò qua lời nói nghẹn run của trò dành cho Thầy Cô sự biết ơn và trân trọng của bạn trao cho nhau sự yêu mến cảm thông.

Trong vườn hoa trăm sắc có những bông hoa rực rỡ ngát hương, cũng còn có những đóa hoa nhỏ bé âm thầm nhưng ân tình được chia đều cho tất cả.

Hãy giữ nó trong trái tim dù cứng rắn hay yếu mềm như ngọn lửa ấm nồng qua mọi thời gian :

Rồi kỷ niệm của thời vàng son cũ

Vẫn chập chờn trong mỗi bước chân êm

Con nước xưa dòng chảy vẫn êm đềm

Ôi ! dòng sông đã trôi đi có bao giờ trở lại ……….” ( hết trích )

Tôi biết Lệ Hồng trong ca đoàn đêm giáng sinh 1971 nơi Giáo Đường Dục Mỹ Ninh Hòa, mấy năm sau đó Lệ Hồng là nữ sinh Trung Học Ninh Hòa. Tình cờ tôi gặp Lệ Hồng một lần duy nhất ở văn phòng Hiệu Trưởng. Khi ban thí vụ duyệt hồ sơ dự thi tú tài 2 tháng 6 năm 1975 ( ai ngờ không bao giờ có kỳ thi nầy ) người ta thấy có vết tẩy xóa nơi tờ khai sinh của Lệ Hồng. Người ta đưa Lệ Hồng cùng giấy khai sinh đến gặp tôi. Tôi nhìn Lệ Hồng và chỉ nơi tẩy xóa và chưa hỏi điều gì thì Lệ Hồng mặt tái xanh gần như ngất xỉu vì cô nữ sinh nầy vốn nhút nhát. Tôi nói tiếp mời phụ huynh đến đây. Lệ Hồng vốn là con một Sĩ Quan thuộc Quân Trường Dục Mỹ. Cho nên việc điều chỉnh giấy khai sinh cho kịp thời gian nộp hồ sơ không trở ngại gì. Từ độ đó tôi không còn cơ hội biết tin tức gì về cô nữ sinh nầy. Cho đến từ cuối 2003 tôi nhận được bản photocopy do Lệ Hồng chép tay với hình ảnh rồi kể tiếp nhiều tin buồn đến : sự ra đi của Lệ Hồng, của Thầy Cao Đình Đãi, cô Phạm Thị Minh Nguyệt ( vợ của Thầy Hoàng Song )

Tuy nhiên đối với tôi cả ba nhân vật nầy như phục sinh trong Mùa Tạ Ơn đến New Year 2014 qua lời chứng và kỷ vật ( nét chữ của Lệ Hồng ghi buổi hội ngộ 13-7-2003 ).

Trước hết là Lệ Hồng trong ca đoàn đêm giáng sinh : Đêm đó trời trong nhưng lạnh, tà áo trắng tinh khiết trở nên huyền ảo dưới ánh đèn tím black light. Rồi bóng dáng tà áo trắng đó mỗi sáng xuất hiện từ xóm đạo phía sau Hang Đá bên hông giáo đường, băng qua sân rộng thênh thang trước cửa giáo đường, hòa mình vào đám học sinh nam nữ lên xe nhà binh hướng về thị trấn Ninh Hòa. Bóng dáng tinh khiết đó còn mãi trong tim của một người mà hơn 40 năm sau người đó từ Texas kể cho tôi nghe nỗi lòng của mình. Anh ấy kể tiếp cho tôi nghe : hồi chuông giáo đường đưa anh về cõi thực : đó là tiếp tục công việc hằng ngày là phụ tá Lm Hiệu Trưởng điều hành Trường Học. Nó giống như :

Gió thông đưa kệ tan niềm tục

Hồn bướm mơ tiên lẫn sự đời

Kệ ở đây xin tạm hiểu cho là tiếng kinh cầu với hồi chuông của giáo đường.

Hình bóng tinh khiết đó vẫn còn in sâu một người nữa trong buổi chia tay hôm 21-9 -1976:

Tôi thấy em trong giọt nắng mãi mê’

Làn sương nhẹ hay đêm dài giông bão

Ngồi nghe mưa nghe cuộc đời ảo nảo

Vẫn thương em giữa gang tấc muộn phiền

Mai về núi tôi dỗ lòng lặng tiếng

Cười bao dung tưởng như nụ hiền tươi

Đất sỏi đá vỗ về lời đồng vọng.

Còn đâu đây êm ái ánh mắt người

Tôi vẫn gặp dù vạn lời cách trở

Em trong tôi còn đó một hình hài

Ý sai biệt nên lòng tôi chia tách

Gương xưa nào ngày tháng cũng phôi pha.

Trên đây là các hồi ức sống dậy từ những trái tim, còn còn chứng tích (như bản tường thuật họp mặt ngày 13-7-2003 do Lệ Hồng chép tay cũng như hình ảnh ) đưa thầy trò chúng tôi về trường xưa …..”…. Cả thầy lẫn trò đều hướng về căn nhà cũ, có thể đã đổ nát tàn hoang theo thời cuộc, nhưng sao vùi được những dấu tích cũ trong từng người. Mỗi người mỗi hoàn cảnh khác nhau, nhưng ai đã tìm về cuộc hội ngộ nầy có lẽ trong một góc nhỏ nhoi của tiềm thức vẫn còn lưu luyến một thời cắp sách, vẫn muốn tìm lại những chứng tích của riêng mình qua Thầy Cô và bè bạn….” Thế nên mới có người nhìn những tà áo trắng dưới nắng Saigon năm 1990 mà tưởng như gặp lại người xưa :

Mười mấy năm rồi chợt gặp em

Không gian xa lạ tựa như quen

Áo dài bay trắng trên đường phố

Lòng đã già nua chợt yếu mềm.

………………………………………………………….

Hởi những người yêu nhỏ của tôi

Phai nhòa trong ký ức xa xôi

Hiện về tỏa ngát trong màu trắng

Trở lại cho đời hương tinh khôi.

Qua chứng tích nầy Lệ Hồng có nhiều vai trò thật linh hoạt và xuất thần : làm MC xuyên suốt chương trình, rất hấp dẫn trong không khí trang trọng đầm ấm và rất xúc động như đưa thầy trò về trường cũ : mọi người rưng rưng nước mắt khi nghe bài hát “Mai qua trường cũ “. Tác giả bài hát nầy là Thầy Hoàng Song chồng của Phạm Thị Minh Nguyệt. Cũng MC Lệ Hồng, cô đã xóa tan không khí trầm lắng gợi nhớ thời áo trắng do chính cô cất tiếng hát “Trả Lại Em Yêu “ như một ca sĩ chuyên nghiệp.

Còn tôi ước mong ngày nào đó ngang qua trường cũ rồi sau đó viết bài cảm tưởng sau bốn thập niên xa cách nhưng khó mà viết được như lời của Lệ Hồng hoặc như Thầy Cao Đình Đãi đã nói ngày ấy –ngày 13-7-2003 :

Lệ Hồng mời Thầy Cao Đình Đãi (Giám Học) có vài lời. Thầy Đãi đã lớn tuổi vóc người nhỏ bé nhưng chẳng khác xưa là mấy, giọng nói nhẹ, chậm rãi dí dõm nhắc lại chuyện xưa : hai người bạn ra Lầu Hoàng Hạc để tiễn biệt định làm một bài thơ thì đã thấy Thôi Hộ đề thơ trên vách, bài thơ nói lên tâm sự mình rồi, thay lời bày tỏ. Đọc lời ghi của Lệ Hồng năm đó, tôi ví như người xưa đã đọc thơ của Thôi Hộ trên vách vịnh Lầu Hoàng Hạc.

Thầy Đãi nêu cảm tưởng sau 28 năm xa cách

Chuyện thứ ba : không rõ lúc nào sau 2003, một nhóm cựu giáo sư và cựu hoc sinh Trung Học Ninh Hòa đến thăm Thầy Đãi ở Cam Ranh. Cuộc hội ngộ vui mừng mà rưng nước mắt. Học trò thì thấy như lớp học tái hiện như nghe thầy bình giảng Truyện Kiều. Cựu Giáo sư hàn huyên với nhau mà tưởng đây là một buổi họp Hội Đồng Giáo Sư năm nào. Biên bản buổi hàn huyên đó như trở thành biên bản lần họp hội đồng như Giám Học XLTV Hiệu Trưởng Cx (XLTV: xử Lý Thường Vụ ; CX ; công xuất. Đó là những từ ngữ hành chánh ở Miền Nam Việt Nam trước 1975 ). Chữ ký của Thầy Giám Học thì có nhưng đóng mộc thì không. Lý do : mộc bị thất lạc vì chiến tranh (!) Qua biên bản đó tôi biết được số phone của Thầy Đãi ở Cam Ranh. Tôi phone thăm anh Đãi, anh ước mong tôi cố gắng thu xếp về thăm quê một chuyến, chưa thực hiện ngày về hội ngộ thì anh vĩnh viễn ra đi. Nhưng tiếng nói chậm rãi của anh còn đó –như còn trong phone nơi căn nhà tôi đang ở gần 10 năm nay-( Bộ phone để bàn nầy tôi vẫn dùng từ ngày chuyển nhà đến đây )

Lớp học như tái hiện, sinh hoạt trường cũ như tái hiện không phải hoài cổ vì thân phận hiện tại như thi sĩ tài hoa Trần Tế Xương bày tỏ :

Sông kia rày đã nên đồng,

Chỗ trồng ruộng lúa chỗ trồng ngô khoai,

Đêm nghe tiếng ếch bên tai,

Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò.

Vấn đề đặt ra ở đây là : Chúng tôi trưởng thành trong chiến tranh dạy học giữa thời chinh chiến, ước mong ngày thanh bình để thầy trò chúng tôi được Nhật Tân Hựu Nhật Tân mà hôm nay người ta đang hô hào Đổi Mới đó, thế mà hôm nay thanh bình đã gần 40 năm mà người ta vẫn loay hoay :

“ Thực ra không có gì cao siêu hết. Hãy sao chép nền Giáo Dục Miền Nam trước kia. Hãy suy nghĩ tại sao chép lại nền giáo dục Miền Nam trước kia. Hãy suy nghĩ tại sao Miền Nam Việt Nam trước kia không có nan đề nầy. Tại sao nền giáo dục VNCH không hề dính bệnh thành tích và tại sao sinh viên học sinh VNCH ra trường xong là vào nghề nào cũng rất nhanh nhẹn và thích ứng “

( Việt Báo Thứ tư 4-12-2013 –Thư Saigon- )

Chúng tôi chỉ tiếc bỏ nghề quá sớm, kiến thức và tư duy cùn mòn theo thời gian vì long đong lận đận trong tìm cách để sống còn hoặc tìm nơi để sống còn. Khi tàn cuộc chiến chúng tôi tin vào sách vở :” Cương quyết khi chiến đấu, hào hiệp khi đắc thắng, thiện chí khi hòa bình “ ( Đó là lời Thủ Tướng Anh Winston Churchill sau khi đồng minh thắng Đức Quốc Xã ) hoặc “ Ai làm Vua thì mình cũng làm Dân. Nhưng ai học được chữ ngờ.

Tuy nhiên sau đoạn đời đầy khắc nghiệt chúng tôi có cái may : với tuổi đời chồng chất mà vui và hạnh phúc tìm lại những kỷ niệm của ngày cũ trong sự thanh bình nơi quê hương thứ hai nầy ví như nhạc lòng năm cũ :

Khúc đâu đầm ấm chan hòa.

Ấy là Hồ Điệp hay là Trang Sinh

Điều đáng ghi nhận ở đây là tôi được sống với kỷ niệm nhân Mùa Tạ Ơn nầy : lời thăm hỏi đầy ân tình qua phone người học trò cũ hơn 50 năm trước nét chữ và hình ảnh cố nhân hơn 10 năm trước đây. Trong niềm hân hoan đó chúng tôi bước vào năm 2014 với nhiều hội ngộ mùa hè 2014 mà Ban Tổ Chức đã dự định hai năm trước đây./.

Californis, 14/01/2014

THANH TRAN