|

Mục
Lục
Trang
B́a
Ban
Biên Tập
Lá
Thư Xuân
Lê Văn
Ngô
Đọc
Lá Thư Xuân
Cô Hà
Sớ
Táo Xứ Ninh
Phan Song
Câu
Đối Mừng Xuân
Tư
Nguyên
& Lê Văn Ngô
Chúc
TẾT
NINH-H̉A.COM
Thi Thi
Thơ
Xuân
"Xuân
Hợp
Quần"
Lương
Lệ Huyền Chiêu
"Xuân
Hợp
Quần"
Lê
Thị Đào
Ḷng
Người Rộng Mở
Như Xuân
Vinh
Hồ
Mừng
Xuân Con Rồng
Rồng
Vinh
Hồ
Chúc
Xuân
Xuân
Đă
Về
Lư
Hổ
Đón
Xuân
Nguyên
Kim
Xuân
Quê
Hương
Kiều
Lam
Đường
Tu
Nguyên
Ngộ
(Lê
Văn
Ngô)
Xuân
Nhâm
Th́n
Hy
Vọng
Tư Nguyên
(Bùi
Ngoạn
Lạc)
'Xuân
Hợp
Quần"
Nguyên
Phong
(TN
Chánh)
"Xuân
Hợp
Quần"
Thi
Thi
Xuân
Cảm
Lê
Bá
Thiên
"Xuân
Hợp
Quần"
Nguyễn
Thị Thanh
Trí
T́nh
Khúc
Mùa
Xuân
Tiểu
Vũ Vi
Xuân Qua
Hồi Ức Mùa
Xuân
Vân
Anh
Tết Của Người
Lớn
Lữ
Kiến
Đồng
Hoài
Niệm
Xuân
Và
Tết
Trương
Khắc
Nhượng
Tết Đầu Tiên
Tại Cao
Nguyên Pleiku
Lê
Phú
Thọ
Năm
Mới
Kể
Chuyện
Cũ
Có
Một Mùa Xuân
Như Thế
Đỗ
Thị
Hương
B́nh
Chuyện
Nhà
Chuyện
Nước
Lan
Đinh
Chuyện
Kể Đầu Năm
Phạm
Thanh
Khâm
Chuyện Cũ Năm
Qua...
Phi-Ṛm
Những
Chuyến
Đi
Vô
Vọng
Lê
Phú
Thọ
Chuyện
T́nh
Cuối Năm
Bùi
Thanh
Xuân
Hội
Quán
Quảng
Đông
Chúc
Tết 2012
Huỳnh
Hớn Trang
Hoa
Mai
Ngày
Tết
Hoa
Mai
Linh Hồn Của
Mùa Xuân
Hoàng
Bích
Hà
Hoa
Ngày Tết
Nguyễn
Tường
Hoài
Chợ
Hoa
Ngày Tết
Vơ
Hoàng
Nam
Ba
Mươi
Ba
Đóa
Hoa
Mai
Phan
Song
Chuyện
Vui
Xem/Đọc
3
Ngày
Tết
Xóm
Sợ Vợ
Nguyễn
Hiền
Vạn
Vật Đều Có
Số - T́m
Người Bảo
Vệ
Lư
Hổ
Nụ
Hôn Đầu
Thanh
Mai
Ḿnh
Ơi !
Lê
Thị
Hoài
Niệm
Chuyện
Vui
Ngày
Tết
Hà
Thị
Thu
Thủy
Cắm
Hoa
Trang
Trí
Nghệ
Thuật
Cắm
Hoa
Lê
Thị
Lộc
Tranh
Nghệ Thuật
Tranh
Ảnh
Nghệ
Thuật
Phi
-
Ṛm
Thơ
Vui
Năm
Con Rồng
Rồng
Đến
Tú
Trinh
XUÂN
Ca
Hát
Nhạc Xuân Và Quê
Hương
HT Thu
Thủy,
Lan
Đinh
LL
Huyền
Chiêu,
Lư
Hổ,
LT Hoài
Niệm,
LL Minh
Trí
Slide
Show/YouTube
Phạm
Thúc
Tâm
Mai Hữu
Thọ
Phương
Ngữ
Ninh
Ḥa
Một
Số
Từ
Biến
Âm:
DẢNH
Nguyễn
Văn
Thành
Tôn
Giáo
Câu
Chuyện Đầu Năm
Lê
Thị
Mỹ Châu
Di-
Lặc Mang Xuân
Đến
Với Người
!
Mục
Đồng
Chúng
Con
Về Đây
Đinh
Thị
Lan
Christchurch
Vẫn Măi Trong
Tim !
Bạch
Liên
Tử
Vi
Vài
Mẩu Chuyện Về
Tiên Tri
Liên
Khôi
Chương
Tử
Vi Năm Nhâm
Th́n 2012
Phạm
Kế
Viêm
Du
Lịch
Vương
Quốc Thái Lan:
Một
Chuyến Đi
Kỳ Thú
Nguyễn
Thị
Thanh
Trí
Năm
Th́n
Nói
Chuyện
Rồng
Tản
Mạn Về
Tết
Nhâm
Th́n
Nguyễn
Văn Thành
d_bb
Đ.H.K.H
Vài
Phát Biểu Ở
Một Thời
Điểm Qua
Tô
Đồng
Liêu Trai Chí
Dị-468
Đàm
Quang
Hưng
Thanh
Phong
Thi
Tập-105
Vũ
Tiến Phái
Tôn Giả Mục-Kiền-Liên
Nguyễn
Văn Phú
Tư
Duy Trong Thơ
Nguyễn
Khuyến
Lê
Phụng
Đường
Vào KINH DỊCH
Nguyễn
Hữu
Quang
Con
Đường
Chứng
Ngộ-34
Trần Cao
Tần
Lời
Mẹ
Hỏi -
Trở
Về
Trần Cao
Tần
Ngắm Sao
Nguyễn
Đức Tường
Tử
Vi Năm Nhâm
Th́n 2012
Phạm
Kế
Viêm
Sưu
Tầm
Các
Bộ Tranh Dân
Gian
Nổi Tiếng
Vinh
Hồ
Tết
Xứ Người Xem
H́nh
Ảnh Cũ
Vinh
Hồ
Sinh
Mệnh Con Người
Hà
Thị
Thu
Thủy
Chuyện
Vượt
Biên
Chuyện
Người
Tị
Nạn-19
Lư Hổ
Pulau
Bidong,
Một Trời Kỷ
Niệm
Bạch
Liên
Phép
Nhiệm
Mầu
Lê
Phú
Thọ
Văn
Hóa
Ẩm
Thực
Gị
Thủ
Sườn
Heo Sốt Me
Chua
Mẹo
Vặt Vào Bếp
Lan
Diệp
Rơm
Rạ Quê Nhà
Kem
Flan (Bánh Flan)
Lê Thị
Đào
Món
Canh Légume
Việt
Hải
Mùi
Củ Kiệu
Cao Minh
Hưng
Tôm
Rang Muối Tiêu:
Video
Tôm Sốt
Sữa: Video
Lư Hổ
Chuẩn
Bị Nấu Bánh
Bạch Liên
Những
Đặc Sản Hồn
Quê
ViệtNam
Vào Tết Nhâm
Th́n
Nguyên
Phong
Sức
Khỏe
Bệnh
Viêm
Kết
Mạc
BS
Lê
Ánh
Bệnh
Tay
Chân
Miệng
BS Nguyễn
Vĩ
Liệt
Biên
Khảo
Kinh
Tế
Việt
Nam
Tổng
Kết T́nh
H́nh
Kinh
Tế
Của
Việt
Nam
Năm 2011
Nguyễn
Văn Thành
Hoa
Kỳ/Thế
Giới
Tổng
Kết T́nh
H́nh
Kinh
Tế
Của
Mỹ
Quốc Năm 2011
Nguyễn
Văn Thành
Kinh
Nghiệm
Sống
Món
Mới
Kiều
Lam
Biển
Có
Linh
Hồn
Không?
Bạch
Liên
Vạn
Vật
Bạch
Liên
Đạo
Nghĩa
Vợ
Chồng
Vơ
Hoàng
Nam
Phân
Biệt
Lê
Văn
Ngô
Viết
về
Ninh
Ḥa
Những
Điều
Lư Thú Về
Ninh-Ḥa
Trần
Minh
Hiền
Đám
Cưới
Đầu
Xuân
Phan
Nho
Những
Ngày
Ở
Đồng
Quê
Lê
Phú
Thọ
Viết
về
ninh-hoa.com
Duyên
Nào Tôi Đến
Với
Ninh-ḤaDOTCom
Trâm
Anh
Đầu
Năm...Khai
Máy
Topa
Panning
Kỷ
Niệm
Về
Trường:
Trần
B́nh Trọng
Ninh Ḥa
Hạ
Trong
Thơ
Mới
Nguyễn Thị
Đào
Năm
Học
1974-1975
Trần
Hà Thanh
Lời
Ngỏ
Bùi Thanh
Xuân
Bán
Công
Hồi
Tưởng
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Vạn
Ninh
Lời
Chúc
Xuân
Ngọc Ánh
Nắng
Xuân
Tuyết
Xuân
Huỳnh Thị
Hà
Miên Trường Xuân
Thịnh
Vượng
Lam Kha
Xuân
Mới
Nguyên Kim
Vọng
Cổ:
Mừng
TẾT
Nguyễn Thị Kính
Dọc
Đường
Hồ Thoại
Mỹ
Chúc
Tết
Vui
Xuân -
Đón
Tết
Lâm Ngọc
Xuân
Tuổi
Thơ
Thanh Nhàn
Tâm
Sự
Đầu
Xuân
Hồ Thị
Thanh Nhàn
Lời
Chúc
Đầu
Xuân
Tưởng
Mùa
Xuân
Hà Tấn
Sỹ
Chúc
Mừng
Năm
Mới
Nguyễn
Thị
Thí
C̣n
Lại
Trong
Em...
Thúy
Vũ
VT/NTH
Chuyện
Các
Anh
Và
Tôi
Người Xứ
Vạn
Các
Trường
Khác
Họp
Mặt
Đầu
Xuân
Lê Thị
Ngọc Hà
Lụt
Trong
Văn
Chương
Mùa
Lụt
Quê
Tôi
Trần
Như
Phương
Vè Băo Lụt
Năm Nhâm
Th́n 1904
Nguyễn
Văn
Sâm
Văn
Học
Nghệ
Thuật
Đời Sao Buồn
Chi Mấy
Cố Nhân
Ơi
Lương
Lệ
Huyền
Chiêu
Rượu Trong Ca
Dao
Tục Ngữ
Hoàng
Bích
Hà
Thơ
Tứ Tuyệtt
Vinh
Hồ
T́nh Sử Lạc
Long Quân Và
Âu Cơ
Vinh
Hồ
Truyền Thuyết Trọng
Thủy-
Mỹ Châu
Và Bài Thơ
UTLâm
Vinh
Hồ
Nhớ Sao Là
Nhớ Xuân Xưa
Nhất
Chi Mai
Dịch
Thơ
Lư
Bạch: Nghĩ
Cổ
Dương
Anh
Sơn
Thanh Hiên Thi
Tập:
Bài Số:
45-46
Dương
Anh
Sơn
Một Lần Gặp
Lại
Mùa Yêu Thương
Kim
Thành
Chùm Thơ Đường
Luật
Người
Xứ
Vạn
Duyên
Dáng Mùa Xuân
Tiểu
Vũ
Vi
Thơ
Mùa
Xuân
Quê
Cũ
Vân
Anh
Nỗi
Niềm
Xuân
Dương
Công
Khánh
Hương
Xuân
Nguyễn
Thị
Bảy
Chúc
Xuân
Trần
Thị
Chất
Như
Mây
Bay
Đi
Lương
Lệ Huyền Chiêu
Xuân
Cao
Nguyên
Du
Xuân
Nguyễn
Thị
Cúc
Hoa
Xuân
Cười
Ta
Vẫn
Hẹn
Hương
Đài
Mưa
Nguồn
An
Lạc
Mục
Đồng
Bài
Thơ
Con
Cóc
Nguyễn
Hiền
Mùa
Xuân
Quê
Hương
Tường
Hoài
Em
Về Cùng Xuân
Mời
Xuân Lên Ngôi
Nguyễn
Văn
Hóa
Chùm
Thơ Họa
Vinh
Hồ
Màu
Xuân
Trà
Kim
Huy
Nói
Sao Vừa
Quỳnh
Hương
Ngày
Xuân
T́nh
Xuân
Hoàng
Công
Khiêm
Rực
Rỡ
Sắc Xuân
Lê
Thị
Lộc
Ngô
Đồng
Nhất
Chi
Mai
Sang
Mùa
Mùa
Xuân Mưa
Nguyễn
Thị
Khánh
Minh
Nhớ
Khúc
Ninh
Ḥa
NGH(NH)
Chùm
Thơ
Xuân
Nguyễn
Hoàng
Phi
Nḥa-Quê
MẸ
Ngàn
Thương
Mh
HoaiLinhphuong
Hương
Sắc
Mùa
Xuân
Bích
Phượng
Hẹn
Xuân
Đón
Xuân
Nguyễn
Quân
Mơ
Và Nhớ
Lê
Văn
Quốc
Gom
Nhặt
Những
Mùi
Hương
Quốc
Sinh
Dấu
Xưa
Sương
Khói
Dương
Anh
Sơn
Xuân
T́nh
Kim
Thành
Bâng Khuâng Chiều
Cuối
Năm
Vơ
Ngọc
Thành
Nhớ
Tết
Quê Tôi
Lê
Hùng
Thân
Xuân
T́nh Thương
Thi
Thi
Dáng
Xuân
Lời
Xuân
Hoài
Thu
Mùa
Xuân
Xa
Xứ
Ngô
Trưởng
Tiến
Xuân
Nguyện
Nguyễn
Tính
Văn
Một
Chiều
Cuối
Năm
Nhớ
Về
Các
Bạn
Nguyễn
Vũ
Trâm
Anh
Cát
Tiên
Khuất
Đẩu
Xuân
Này
Chị
Không
Về
Lê
Thị
Ngọc
Hà
Mùa
Xuân
Anh
Yêu
Em
Việt
Hải
Con
Dốc
Nguyễn
Hiền
Thầy
Bói
Trần
Minh
Hiền
Bếp
Lửa
Gia
Đ́nh
Lư
Hổ
Xuân
Vắng
Mẹ...
Hoàng
Lan
Bên
Dốc
Đời
Nh́n
Lại
Những
Xuân
Qua
Hải
Lộc
Gởi
Cô Bạn Nhỏ
Xóm
Rượu
Phan
Kiều
Oanh
Làm
Con Th́ Phải
Là Con
Phan
Song
Bóng
Dáng Một Mùa
Xuân
Lâm
Minh
Tài
Người
Trễ
Hẹn Mùa
Xuân
Nguyễn
Hữu
Tài
Ḍng
Đời
Thi
Thi
Ba
Má
Tôi
Phạm
Thị
Thục
Đầu
Năm
Đón
Giao
Thừa,
Đi
Lễ
Chùa
Hái
Lộc
Đầu
Xuân
Trí
Bửu
Nguyễn
Thừa
Một
Chút Ưu Tư
Nguyễn
Tính
Một Mùa Xuân
An B́nh
Đang Về...
Nguyễn
Đôn
Huế
Trang
Thư từ,
bài vở, h́nh ảnh hoặc
ư kiến xây dựng, xin liên lạc:

diem27thuy@yahoo.com

|
PHƯƠNG NGỮ NINH H̉A
Nguyễn Văn Thành
MỘT SỐ TỪ BIẾN ÂM
Bài Bổ Túc Số 2: DẢNH
“…..Tui phải cắn cái đuôi kéo anh d́a hang tức th́.
Một chú ôm trứng nằm, dảnh cái râu lên trời, chú kia nhô
cái mồm cắn cái đuôi kéo dài….ḥ...dô ta…ḥ dô ta…Nào đi lên….úi
sứt cái đuôi.”
Bốn chữ “úi sứt cái đuôi” làm tôi thắc cừ.
Lâu lắm rồi tôi mới nghe lại được bài đồng dao mà tôi đă học từ
thời TH Trần B́nh Trọng, Ninh Ḥa năm 1960.
- Chu,
hát hay dữ dằn !
Té ra là giọng hát của con gái tôi nhân dịp về Minnesota thăm gia
đ́nh vào mùa Lễ Tạ Ơn vừa qua. Con vẫn hát rặt giọng Ninh Ḥa, dù
sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Lấy chồng đă hơn 2 năm nay, xa ba xa nhà tưởng đă
quên bẵng bài hát mà ba đă dạy con bằng giọng nguyên chất Ninh Ḥa
từ lúc sơ sinh.
Lúc con ra cửa theo chồng, ba đă không cầm được nước mắt dặn con
rằng:
- Con ráng lo thân, chăm sóc chồng, ở sao cho phải đạo làm con dâu
đối với gia đ́nh chồng. Ba không c̣n ở bên cạnh con để “binh
dực” con nữa.
Đó là câu chuyện ngắn ngẫu nhiên đă gợi ư tôi viết bài bổ túc số 2
cho Phương ngữ Ninh Ḥa.
Ngôn ngữ được phát triển và biến đổi theo thời gian, tùy thuộc vào
nếp sống, sự sinh hoạt, thông tin hay giao tiếp hằng ngày, và vị
trí địa lư. Ninh Ḥa, một quận lỵ miền Trung nằm về hướng Bắc và
cách Nha Trang chừng 32 km theo Quốc lộ 1 và khoảng chừng 14 km về
phía đông của địa danh Dục Mỹ theo Quốc lộ 21 (trước năm 1975).
Trong phạm vi những bài Bổ túc cho loạt bài Phương ngữ Ninh Ḥa,
tác giả chỉ xét về phần âm biến đổi (phát âm) phát nguồn từ âm
chính (âm chuẩn) để giúp cho độc giả hiểu thêm khi họ không thường
xuyên tiếp xúc với người Ninh Ḥa hoặc khi có dịp ghé thăm vùng
đất này. Cùng một âm chuẩn nhưng người Ninh Ḥa phát âm
2 âm khác nhau.
Thí dụ:
tối
(từ chuẩn)
→
tới
(biến âm)
→
tấu
(biến âm)
rồi
(từ chuẩn)
→
rời
(biến âm)
→
rầu
(biến âm)
với
(từ chuẩn)
→
dới
(biến âm)
→
dứ
(biến âm)
hồi
(từ chuẩn)
→
hời
(biến âm)
→
hầu
(biến âm)
....
Dựa vào câu chuyện ngắn ở trên tác giả xin dẫn giải vài từ tận
cùng bằng “ênh” có âm biến đổi được ghi trong bảng sau đây:
Âm Chính
(Âm tiết) |
Phát Âm
(Âm Biến Đổi) |
Thí dụ |
bênh |
binh |
binh dực (bênh vực) |
chênh |
chinh |
chinh (chênh) một bên (lệch, không đồng đều) |
kênh |
kinh |
con kinh (kênh) dẫn nước vào ruộng |
lênh |
linh |
linh láng (lênh láng) |
lệnh |
lịnh |
ra lịnh (lệnh), lịnh lạc (lệnh) |
mênh |
minh |
rộng minh mông |
tênh |
tanh, tinh |
buồn tanh (tinh) |
thênh |
thinh |
thinh thang (thênh) |
vểnh |
dảnh, dỉnh |
dảnh râu, dảnh cẳng |
xềnh |
x́nh |
x́nh xàng (xềnh xoàng) |
|
|
|
Một số khá lớn âm tiết có cùng cách phát âm nhưng không tận cùng
bằng phụ âm “h” nên không biến âm. Chẳng hạn như:
“bên” không biến âm thành “bin” nhưng “bênh” được biến âm thành
“binh”. Tuy nhiên “Tập tễnh” không cải âm thành “tập tĩnh”.
Đặc biệt sự biến âm lại tạo ra từ mới khi phát âm lại đồng âm với
từ chuẩn nhưng có nghĩa khác nhau. Chẳng hạn:
vểnh
(từ chuẩn)
→
dỉnh
(từ biến âm lần nhất)
→
dảnh
( từ biến âm lần hai)
vểnh râu
→
dỉnh râu
→
dảnh râu
vểnh: Ch́a ra và cong lên: vểnh tai vểnh râu.
dảnh:
từ dùng để chỉ từng đơn vị cây mạ khi bắt đầu cấy lúa.
dĩnh:
thông minh (cách phát âm Ninh Ḥa không phân biệt được giữa dấu
hỏi (dỉnh) và dấu ngă (dĩnh)).
Trong trường hợp này, sự cải âm lại biến thành một nghĩa khác trầm
trọng hơn, có khi được hiểu là chết, thí dụ “dảnh râu” hay “dảnh
cẳng”, “dảnh tay”, “dảnh chưn”, “chết dảnh cẳng”, “nằm dảnh cẳng”…
Sau đây, tác giả ghi lại thêm một
câu chuyện bao gồm những biến âm trên để độc giả hiểu thêm và phân
biệt được ư nghĩa khi nghe người Ninh Ḥa nói.
CÂU CHUYỆN:
Buổi trưa hè, Thầy Bảy đi t́m thằng Tửng chăn ḅ để dặn ḍ công
việc buổi chiều cho nó làm, ngó quanh ngó quẩn ông hông thấy nó
đâu? ông hét lớn tiếng:
-“Quơ Tửng, Tửng quơi. Mày ở đâu dị hửng?”.
Ông la tiếp:
- “Tấu qua, mày nói chiện cho hung, thức cho phia, lục cum nguội,
ăn cho dữ
mà mày c̣n đi mèo dứ con Thơm nào ở xóm quài hả mậy?
Rồi mày c̣n đi dứ lệ ai mà phia rầu không d́a?
Bà vợ nghe ông hét lớn tiếng mà không thấy động tịnh ǵ. Bà bèn ra
đồng t́m thằng Tửng. Thấy nó nằm ngủ ngon lành dưới một ṿm tranh
khô, bà khều nó la lớn:
-“ Quơi trời quơi cái thằng dịch dật này, ổng kiếm mày dữ dằn mà
mày nằm dảnh râu, dảnh cẳng ngủ ở đây, ngon hở dị mậy”.
Thằng Tửng giật ḿnh tỉnh giấc và giải thích :
-“Hầu phia con d́a không có ch́a phá dô cửa
-”Dạ, dạ, con đi d́a ngay”, nó chạy thấu mạng
u một hơi d́a
nhà.
Thấy thằng Tửng ở mướn chăn ḅ nên Thầy Bảy xuống giọng tội nghiệp
cho cuộc đời nó. Ông gọi nó lên nhà trên:
-“Tửng mày, ngầu dứ đẩu, tao nói chiện dứ mày. Hổm rày tao muốn gởi mày lên thị trấn làm diệc có
tương lai hơn”.
Tửng mặt mày hăm hở lên phố nh́n phố thị với nhiều xe cộ qua lại,
người người đông đúc ḷng vui hết sức.
Nhưng cũng chỉ được vài bữa th́ Tửng lại nhớ quê nhà, nhớ con
Thơm. Về lại quê t́m Thơm để than thở:
-” Tao tưởng ở thị trấn tao phái và dui lắm, nhưng buồn tanh mày
à. Ở lâu tao nhớ mày lắm, tao muốn d́a”.
Nói xong nó chùng mặt xuống, con Thơm nói với nó:
-” Th́ mày chỉ làm ít hum rầu d́a mà! “
- “Thơm quơi, ưng tao đi…tao muốn cứ mày làm dợ chứ để xóm làng dị
nghị nói tao dứ mày mèo mỡ cả điêm”. Cuộc sống của tao mà thiếu
mày tao chịu không có nẩu.
-“Dị hửng !”
Thơm sung sướng v́ t́nh yêu dâng tràn ngập, không nói nên lời và
gục đầu vào ngực Tửng thổn thức.
-“Tửng, tao yêu mày lắm, hứa là đừng bao giờ bỏ tao nghe!
Đưa tay đây, tao với mày quéo tay thề,
-"Tay nào ?
- "Đưa ùn tay nào cũng được !
Trăng khuya vắt ngang cành tre soi sáng đôi t́nh nhân. Vầng nguyệt
làm chứng cho t́nh yêu chân thật của Tửng và Thơm. Cả hai ôm chặt
lấy nhau, quéo tay nhau nguyện thề.

NGUYỄN VĂN THÀNH
|


Trang XUÂN 2012- Văn Học Nghệ Thuật
Và Quê Hương
|
|