LIÊU
TRAI CHÍ DỊ
Đàm Quang Hưng
415.
TRẦN TÍCH CỬU
Mộng lư đoàn viên sự hữu vô
Giai thành uất uất thực song du
Do
lai chí hiếu thần năng cách
Khởi vị viêm lương kế hiệu thù
415. CHỒNG HIẾU TỬ,
VỢ TIẾT PHỤ
uyện
Bi, tỉnh Giang Tô có nho sĩ Trần Tử Ngôn, có vợ họ Chử và
một trai, tên Tích Cửu, nhà rất nghèo. Tử Ngôn nổi tiếng
danh sĩ, văn hay chữ tốt ở trong vùng, nhưng hai lần đi thi
hương đều hỏng.
Trong huyện có nhà giàu Chu Báo,
có vợ họ Ngô, 2 gái đầu ḷng là Xuân Mai, Thu Cúc, và 3 trai kế là Chu Hổ,
Chu Sư và Chu Viêm.
V́ ngưỡng mộ danh tài của Tử
Ngôn, Chu Báo nhờ người đến nhà Tử Ngôn làm mối Xuân Mai cho Tích Cửu. Nhà
trai ưng thuận. Hai bên bèn làm lễ đính hôn.
Năm ấy, Tử Ngôn đi thi rồi lại
hỏng. Chán nản, Tử Ngôn bỏ vợ con với đày tớ ở Giang Tô, một ḿnh khăn gói
sang thủ phủ Tây An, tỉnh Thiểm Tây du học.
Suốt ba năm, không được tin tức
của chồng, Chử thị phải sống vất vả cơ cực với con và đày tớ. Thấy nhà Chử
thị nghèo, Chu Báo đâm ra hối hận là đă cho Xuân Mai đính hôn với Tích
Cửu.
Thấy trong huyện có cử nhân họ
Vương nhà giầu, đông đày tớ, nhiều ngựa xe, góa vợ đă lâu, Chu Báo bèn nhờ
người bắn tiếng với Vương cử nhân rằng Chu Báo muốn gả Xuân Mai cho cử
nhân làm vợ kế. Vương cử nhân bèn sắm sửa sính lễ rất hậu, đem tới hỏi
Xuân Mai. Chu Báo nhận lời.
Vương cử nhân về rồi, Chu Báo mới
nói cho Xuân Mai hay, bảo phải tuyệt hôn với Tích Cửu. Xuân Mai không
chịu, nói rằng đă đính hôn với ai th́ phải giữ lời hứa với người ấy. Chu
Báo giận lắm, bắt Xuân Mai mặc một bộ quần áo cũ, sai gia nhân đưa tới ở
hẳn tại nhà Tích Cửu, rồi đem Thu Cúc gả cho Vương cử nhân.
Biết nhà Tích Cửu nghèo, nhiều
hôm không có gạo nấu cơm, Chu Báo vẫn làm ngơ, không chu cấp ǵ cho Xuân
Mai cả.
Một hôm, cảm thấy ḿnh quá vô
t́nh đối với con, Chu Báo bèn sai bà vú đem cơm tới nhà Tích Cửu cho Xuân
Mai. Tới nơi, nghe nói Tích Cửu đi chợ, bà vú vào gặp Chử thị với Xuân Mai
ở pḥng khách. Bà vú nói với Chử thị:"Gia chủ sai lăo thân tới đây để xem
cô Xuân Mai đă chết đói chưa?" E mẹ chồng ngượng Xuân Mai cười lớn để lấp
liếm. Bà vú bèn mở lẵng, lấy cơm và thức ăn ra, bày la liệt trước mặt Chử
thị, rồi nói với Xuân Mai:"Từ hôm cô về nhà chồng, lăo thân chưa có dịp
được rót nước hầu cô! Hôm nay chủ nhân sai lăo thân đem thực phẩm tới đây
để cô dùng! Cô đừng sợ mẹ chồng ăn mất v́ bả không có mặt mũi nào ăn cơm
của nhà ta đâu!" Chử thị giận tái mặt, mắng bà vú:"Bà không có quyền nói
như thế trước mặt tôi!" Bà vú không chịu nhịn, nói:"Nghèo hèn th́ nên yên
phận nghèo hèn, chớ có đ̣i làm mẹ chồng người giầu sang!"
Tích Cửu đi chợ về. Thấy hai bên
căi nhau, Tích Cửu hỏi mẹ xem là chuyện chi. Chử thị thuật lại đầu đuôi.
Tích Cửu nổi giận, túm tóc bà vú mà vả vào mặt, rồi lôi ra khỏi cổng.
Hôm sau, Chu Báo sai gia nhân tới
nhà Tích Cửu đón Xuân Mai về, nhưng Xuân Mai không chịu về.
Hôm sau nữa, Chu Báo sai 10 gia
nhân cầm vơ khí, giong xe tới cổng nhà Tích Cửu la hét ầm ĩ, dọa rằng nếu
Chử thị không chịu khuyên Xuân Mai về ở nhà cha mẹ, th́ chúng sẽ đốt nhà.
Chử thị lo lắm, khuyên con dâu nên về. Tuy Xuân Mai không muốn, nhưng v́ e
lụy đến mẹ chồng nên đành phải ra về.
Ba hôm sau, Chu Báo lại sai gia
nhân tới đ̣i Tích Cửu phải viết giấy ưng thuận cho Xuân Mai ly hôn. Thoạt
tiên, Tích Cửu không chịu, nhưng v́ thấy mẹ lo sợ nên Tích Cửu đành phải
viết để chiều ư mẹ.
Gia nhân đem giấy ưng thuận ly
hôn về. Chu Báo liền đem vào pḥng Xuân Mai, ném vào mặt con mà nói:"Nhà
họ Trần đuổi mi về rồi đây này!" Xuân Mai khóc mà đáp:"Con có làm chi bạo
ngược đâu mà bị nhà họ Trần đuổi?
Xin cha cho con về bên ấy để hỏi
cho ra lẽ!" Chu Báo đáp:"Ta cấm mi không được đi đâu cả!"
Từ đó, ngày nào Chu
Báo cũng mắng chửi Chử thị với Tích Cửu. Thấy thế, Xuân Mai cũng chẳng dám
nói chi, chỉ quay mặt vào tường mà khóc.
Chử thị chỉ cầu mong
cho chồng sớm trở về để dọn nhà đi nơi khác.
Thế nhưng, một hôm, có
người bà con họ Chu từ Thiểm Tây về huyện Bi chơi, tới thăm Chu Báo, nói
chuyện nho sĩ Trần Tử Ngôn sang Thiểm Tây du học, đă qua đời từ 2 năm nay.
Chu Báo bèn sai gia nhân tới nói cho Chử thị biết.
Xót thương chồng vô
hạn, Chử thị gào khóc thảm thiết mà thành bệnh nặng. V́ không có tiền chữa
bệnh nên chỉ hơn một tháng sau, Chử thị qua đời.
Nghe tin Chử thị mất,
Chu Báo cấm gia nhân không được nói cho Xuân Mai hay, để Xuân Mai khỏi đ̣i
về viếng tang mẹ chồng.
Tích Cửu nghèo quá,
c̣n mấy mẫu ruộng xấu cũng phải đem bán nốt để lấy tiền mua áo quan cho
mẹ. Trong khi cử hành tang lễ, Tích Cửu cứ mong Xuân Mai tới viếng tang,
nhưng chẳng thấy Xuân Mai đâu! Tích Cửu phẫn uất lắm.
An táng mẹ xong, bỗng
Tích Cửu nhớ cha, bèn quyết định đi Thiểm Tây t́m di cốt cha đem về an
táng cạnh di thể mẹ. Thế nhưng v́ nghèo quá, không đủ tiền làm lộ phí,
Tích Cửu quyết định để đày tớ ở lại trông nhà, c̣n ḿnh th́ đi ăn xin ở
dọc đường để tới Thiểm Tây.
Khi nghe tin Tích Cửu
đă lên đường đi Tây An, Chu Báo mới nói rơ mọi chuyện cho Xuân Mai hay, để
Xuân Mai khỏi đ̣i về ở bên nhà chồng nữa.
Tới Tây
An, Tích Cửu t́m được một ngôi chùa hoang để tạm trú, ra chợ ăn xin, rồi
đi hỏi thăm tin tức về ngôi mộ của cha. Trong 9 ngày đầu, Tích Cửu đi hỏi
thăm ở khắp nơi trong thành, nhưng không ai biết Trần Tử Ngôn là ai.
Sáng ngày
thứ 10, bỗng có người tới nói với Tích Cửu:"Cách nay 2 năm, có một nho sĩ,
không biết họ tên, từ Giang Tô sang đây du học, bị bệnh nặng rồi chết ở
nhà trọ. V́ nho sĩ ấy không có thân nhân ở vùng này nên chủ nhà đem chôn
làm phước ở nghĩa trang phía đông ngoài thành Tây An, nhưng đến nay không
ai biết nấm mộ nho sĩ ấy ở chỗ nào!"
Nghe thấy
thế, Tích Cửu liền chạy ngay ra nghĩa trang phía đông ngoài thành để t́m
mộ cha. Vừa tới cổng nghĩa trang, đột nhiên Tích Cửu thấy một bọn cướp từ
trong nghĩa trang chạy ra chặn đường, đ̣i tiền nhập trang. Tích Cửu nói:
"Bản nhân không phải là người ở đây, mà là hành khất từ Giang Tô sang t́m
mộ cha, lấy tiền đâu ra mà nạp?" Chúng nổi giận, xúm lại đánh Tích Cửu té
xuống đất, lấy dây trói chặt tay chân, lấy giẻ nhét vào miệng cho hết
đường la hét, rồi lại tiếp tục đánh. Biết ḿnh kiệt lực, hơi thở thoi
thóp, Tích Cửu thầm nghĩ hôm nay ḿnh sẽ chết ở chốn này.
Thế nhưng,
đột nhiên có một tên cướp hét lên:"Ối chao!
Quân sĩ ở đâu ra mà đông thế kia?" Bọn cướp
liền ngưng đánh Tích Cửu, cùng nh́n theo tay tên cướp chỉ, rồi ḥ nhau bỏ
chạy, để Tích Cửu nằm trơ một ḿnh.
Lát sau, có một đoàn ngựa xe chở
đầy quân sĩ phóng tới cổng nghĩa trang, dừng bánh cạnh chỗ Tích Cửu nằm.
Quan tổng quản xuống xe, tới gần kẻ bị trói để xem là ai? Đột
nhiên, quan tổng quản nói:"Con ta đây mà! Sao con ta lại ở đây? Sao
bọn cướp kia lại dám trói con ta mà đánh như thế này? Các ngươi hăy đuổi
theo bọn chúng, bắt hết cho ta, đừng để tên nào chạy thoát!" Tuân lệnh
quan tổng quản, đám quân sĩ chạy đi bắt trói được cả bọn cướp.
Quan tổng quản liền ra
lệnh cho đám quân sĩ đánh mỗi tên 30 roi rồi thả cho chúng ra về. Chúng
mừng quá, rủ nhau chạy mất.
Đang nằm thoi thóp, chợt thấy có
người cúi xuống tháo giẻ nhét ở miệng ḿnh ra, Tích Cửu cố mở mắt nh́n xem
là ai th́ thấy là cha ḿnh. Tử Ngôn hỏi: "Con tới đây làm chi để bị bọn
cướp đánh?" Tích Cửu đáp:"V́ con nghe đồn cha đă qua đời từ 2 năm nay nên
tới đây để t́m di cốt! Nay con mới biết là cha c̣n sống!" Tử Ngôn nói:"Lời
đồn ta đă chết từ hai năm nay là đúng! Hiện ta đang giữ chức Thái Hành
tổng quản, nhưng là tổng quản âm phủ chứ không phải là tổng
quản dương thế!" Tích Cửu hỏi:"Cha đang làm quan âm phủ, sao hôm nay
cha lại lên đây?" Tử Ngôn đáp:"Ta lên đây để giúp con đi t́m di cốt của
ta!" Nghe cha nói, Tích Cửu ̣a lên khóc. Tử Ngôn bèn vỗ về an ủi.
Tích Cửu nói:"Chu Báo bắt con
phải viết giấy ưng thuận cho Xuân Mai ly hôn!" Tử Ngôn nói:"Mẹ con đă
thuật chuyện ấy cho ta nghe rồi! Thế nhưng con đừng lo! Hiện giờ Xuân Mai
đang ở với mẹ! Hăy theo ta xuống âm phủ mà thăm mẹ và gặp Xuân Mai!" Rồi
Tử Ngôn bảo Tích Cửu lên ngồi chung xe với ḿnh.
Đoàn xe phóng như bay.
Lát sau,
tới một dinh thự, Tử Ngôn dẫn con xuống xe.
Qua hai lần
cổng, bước vào dinh, Tích Cửu thấy mẹ ḿnh đang ngồi ở khách đường, bên
cạnh có Xuân Mai đứng hầu.
Tích Cửu
hỏi mẹ:"Xuân Mai đang ở đây với mẹ th́ chắc là Xuân Mai cũng đă chết rồi
phải không?" Chử thị lắc đầu mà đáp:"Không phải! Cha con lên dương thế đón
vợ con xuống đây ở chơi một ngày! Sáng mai, cha con sẽ đưa vợ con trở về
dương thế!" Tích Cửu nói:"Cha mẹ đều đă qua đời nên con muốn được ở luôn
dưới này với cha mẹ!" Chử thị lắc đầu mà nói:"Không được! Con đă lặn lội
tới Thiểm Tây để t́m di cốt của cha mà nay lại đ̣i ở luôn dưới này th́ lấy
ai làm người đi t́m di cốt của cha để đem về an táng cạnh di thể mẹ? Vả
lại, hiếu hạnh của con đă được đạo đạt lên Thượng Đế rồi! Thượng Đế đă
quyết định ban cho con 10,000 lạng vàng để chung hưởng phú quư với vợ con
lâu dài trên dương thế! Vậy tại sao con lại không chịu trở về dương thế?"
Nghe mẹ nói, Tích Cửu oà lên khóc. Tử Ngôn liền quát:"Nín đi!" Tích Cửu
càng gào khóc thất thanh. Giận quá, Tử Ngôn quát:"Câm ngay! Mi có chịu trở
về dương thế hay không?" Thấy thế, Tích Cửu kinh hăi quá, liền nín bặt,
rồi hỏi:"Di cốt của cha hiện ở chỗ nào?" Tử Ngôn đáp:"Bây giờ mi đă chịu
trở về dương thế th́ để ta chỉ chỗ cho. Từ cổng nghĩa trang đi thẳng vào
trong chừng 100 bước th́ tới 2 gốc cây bạch du, cây lớn bên phải, cây nhỏ
bên trái. Di cốt của ta nằm giữa hai gốc cây ấy! Ở ngôi chùa hoang mà mi
đang tạm trú, ta đă để sẵn ít tiền. Lấy tiền ấy mà làm lộ phí về quê, rồi
tới ngay nhà nhạc gia mà đ̣i vợ về cho bằng được!"
Thấy Tích
Cửu cứ bịn rịn nói lời từ biệt với mẹ và vợ, Tử Ngôn bèn giục: "Thôi! Về
ngay đi! Không phải chào từ biệt ai cả! Ta đă sai xa phu đậu xe ở cổng,
chờ đưa mi về dương thế rồi!"
Tuân lệnh cha, Tích Cửu vội chạy
ra khỏi cổng dinh th́ thấy một cỗ xe ngựa đậu ở ngoài đường, với một xa
phu lực lưỡng. Xa phu liền bảo Tích Cửu lên xe, rồi phóng xe đi. Đến rạng
đông, khi xe tới thành Tây An, xa phu bảo Tích Cửu xuống xe. Tích Cửu toan
gửi lời chào cha mẹ ḿnh th́ chợt thấy cỗ xe đă biến mất.
Buồn ngủ, Tích Cửu ṃ về ngôi
chùa hoang mọi ngày, ngồi bó gối, dựa lưng vào vách mà ngủ, chân trái gác
lên một viên đá cuội.
Lát sau, khi thức giấc, thấy trời
đă sáng, Tích Cửu đứng dậy đi kiếm nước rửa mặt. Chợt thấy viên đá dưới
chân đă biến thành bạch kim, Tích Cửu mừng quá, vội nhặt lên cất vào túi,
đem ra chợ bán.
Có tiền, Tich Cửu đi thuê xe
ngựa, mua quan tài, chở tới nghĩa trang, đào mộ cha, lấy di cốt đặt vào
quan tài, chở về quê, an táng cạnh linh cũu mẹ trong cùng một mộ huyệt.
Công việc xong xuôi, Tích Cửu hết
tiền. Nhờ được hàng xóm thương hại là người con có hiếu, nên ngày nào Tích
Cửu cũng được họ cho ăn uống no nê.
Nhớ lời cha dặn phải tới ngay nhà
nhạc gia đ̣i vợ về cho bằng được, Tích Cửu toan tới nhà Chu Báo. Thế
nhưng, nghĩ lại, thấy ḿnh cô thế, chẳng thể đ̣i vợ về được, Tích Cửu lại
thôi. Chợt nghĩ ra ḿnh có người anh cùng họ, tên Trần Thập Cửu, nổi tiếng
là kẻ vô lại ở trong làng, nói năng thô lỗ, chửi rủa tục tĩu, Tích Cửu bèn
tới nhờ Thập Cửu cùng đi với ḿnh tới nhà Chu Báo để cho ḿnh vững tâm mà
đ̣i vợ về. Thập Cửu nhận lời.
Sáng sau, hai anh em tới yêu cầu
gia nhân canh cổng nhà họ Chu cho vào gặp Chu Báo để đ̣i Xuân Mai. Gia
nhân không cho vào. Thập Cửu bèn đứng ở ngoài cổng mà chửi rủa Chu Báo cực
kỳ tục tĩu.
Nay nói chuyện ở nhà Chu Báo.
Vốn biết trong huyện có trung
hàn họ Đỗ nhà giầu, Chu Báo bèn nhờ người tới bắn tiếng với
Đỗ trung hàn rằng ḿnh muốn gả người con gái cả của ḿnh, tên Xuân
Mai, cho Đỗ trung hàn, nhưng Đỗ trung hàn cứ
chần chừ măi.
Ba hôm trước đây, Đỗ trung hàn
mới sắm sửa sính lễ, đem tới hỏi Xuân Mai. Chu Báo nhận lời, ấn định
ngày làm lễ vu quy cho Xuân Mai, rồi mới nói cho Xuân Mai hay. Xuân Mai
lăn ra khóc, quyết tuyệt thực để tự tận.
Hôm ấy, Xuân Mai lên giường nằm,
trùm chăn kín mặt, hơi thở thoi thóp. Quẫn quá, Chu Báo chẳng biết phải
làm thế nào.
Vừa lúc ấy, thấy gia nhân canh
cổng vào tŕnh rằng Tích Cửu hiện đứng ở ngoài cổng, dẫn theo người anh
họ, tên Thập Cửu, đang chửi rủa ḿnh cực kỳ tục tĩu, Chu Báo mừng lắm, vội
sai gia nhân ra cổng bảo Tích Cửu cứ về nhà trước đi, rồi sẽ có người đưa
Xuân Mai tới nhà ngay. Nghe thấy thế, hai anh em Tích Cửu mới chịu ra về,
vừa đi vừa nói chuyện. Tích Cửu tiễn Thập Cửu về tận nhà rồi mới lững
thững về nhà ḿnh. Tới nhà, Tích Cửu thấy quả nhiên đám gia nhân nhà Chu
Báo đă khiêng Xuân Mai vào pḥng khách, đặt nằm trên sập. Tới gần coi,
Tích Cửu thấy Xuân Mai mắt nhắm nghiền, hơi thở thoi thóp.
V́ sợ Tích Cửu thấy Xuân Mai bị
bệnh nặng, sẽ không chịu nhận, nên sau khi đặt Xuân Mai lên sập, đám gia
nhân nhà Chu Báo vội rủ nhau chạy về nhà.
Thấy bên nhà Tích Cửu có chuyện
lạ, hàng xóm rủ nhau sang coi.
Khi biết chuyện Chu Báo sai đám
gia nhân khiêng con gái sắp chết tới trả cho con rể, họ bèn bàn với Tích
Cửu để họ khiêng Xuân Mai trả lại cho Chu Báo, nhưng Tích Cửu không nghe.
Lát sau, Xuân Mai tắt thở. Lúc
đó, Tích Cửu mới thấy là hàng xóm bàn có lư. Sợ Chu Báo vu cáo cho ḿnh
giết vợ, Tích Cửu bèn bồng xác vợ vào đặt trong pḥng riêng, để nghe ngóng
t́nh h́nh rồi mới làm lễ mai táng.
Ba hôm sau, 3 anh em
Chu Hổ biết tin Chị Cả Xuân Mai đă chết, bèn rủ nhau cầm khí giới tới nhà
Tích Cửu, xông vào đập phá hết mọi vật dụng, đồ đạc. Sợ quá, Tích Cửu bỏ
chạy.
Biết chuyện, Thập Cửu
liền gọi 10 kẻ đàn em vô lại ở trong làng, theo ḿnh chạy tới nhà Tích
Cửu, đánh 3 anh em Chu Hổ một trận nhừ đ̣n. Ba anh em khóc lóc, bỏ chạy
như chuột.
Nghe các con chạy về
thuật chuyện, Chu Báo giận lắm, liền viết ngay một đơn kiện Tích Cửu về
tội đă giết chết con gái ḿnh và tội thuê Thập Cửu cùng 10 kẻ vô lại đánh
3 con trai ḿnh, rồi đem lên huyện đường nạp quan tể. Quan liền sai lính
đi bắt tất cả các bị cáo lên huyện đường.
Lính đến nhà bắt Tích
Cửu. Đang sửa soạn bồng xác vợ sang gửi bên nhà hàng xóm, để theo lính lên
huyện đường, bỗng Tích Cửu thấy xác vợ cục cựa, rồi mở mắt. Mừng quá, Tích
Cửu liền dẫn vợ theo lính lên huyện đường. Quan hỏi cung, Tích Cửu cứ t́nh
thực mà thưa. Quan bèn cho tất cả các bị cáo ra về, rồi sai lính đi bắt
Chu Báo về huyện đường hạ ngục về tội vu cáo. Kinh hăi quá, Chu Báo phải
nhắn 3 con trai đem tiền lên huyện đường hối lộ quan nên mới được thả về.
Được đoàn tụ, vợ chồng
Tích Cửu mừng mừng tủi tủi, càng yêu nhau hơn.
Tích Cửu hỏi vợ:"Trong
3 ngày nàng chết, nàng có biết chi không?"
Xuân Mai đáp:"Có! Khi
nghe tin cha thiếp nhận lời gả thiếp cho Đỗ trung hàn, thiếp quyết
tuyệt thực để tự tận, lên giường nằm, trùm chăn kín mặt! Ba hôm trước đây,
có 2 người tới cạnh giường thiếp, tự xưng là gia nhân nhà họ Trần, bảo
thiếp nếu muốn gặp chàng th́ phải dậy ngay mà đi theo họ! Thiếp vội vùng
dậy đi theo. Ra khỏi cổng nhà ḿnh, họ bảo thiếp ngồi lên cáng để họ
khiêng. Tới một dinh quan, vào khách đường, thiếp thấy song thân chàng
đang ở đó. Thiếp bèn đến đửng hầu cạnh mẹ, hỏi mẹ đây là đâu th́ mẹ bảo
đừng hỏi, cứ ở chơi một lát rồi cha sẽ đưa về. Sau đó, thiếp thấy cha bước
ra khỏi khách đường. Lát sau, cha trở vào, có chàng đi theo. Thấy chàng
chỉ nói chuyện với song thân, chẳng ỏ ê ǵ tới thiếp, thiếp tủi thân lắm!
Khi chàng vừa ra khỏi khách đường th́ cha cũng ra theo, rồi cha vắng mặt
luôn 2 ngày. Hôm qua cha mới trở về, nói v́ có việc, phải tới huyện Sùng
An, tỉnh Phúc Kiến để giải quyết. Sáng nay, cha sai gia nhân sửa soạn ngựa
xe, rồi cha đưa thiếp về đây! Khi mở mắt, thiếp thấy chàng bảo thiếp theo
lên huyện đường để làm chứng là chàng không giết vợ!" Nghe xong, Tích Cửu
cũng thuật lại mọi t́nh cảnh ḿnh đă trải qua cho vợ nghe. Hai vợ chồng
cùng vui mừng.
Từ đó, hai vợ chồng
được đoàn tụ, sinh sống hạnh phúc bên nhau, duy có điều là hai vợ chồng
nghèo lắm.
Tích Cửu mở lớp dạy
trẻ trong làng, vất vả mà chẳng kiếm được bao nhiêu. Tích Cửu thường nói
với vợ:"Mẹ ta nói rằng Thượng Đế đă quyết định cho ta 10,000 lạng vàng để
chung hưởng phú quư với nàng lâu dài trên dương thế, mà sao bây giờ nhà
cửa vẫn trống không? Chẳng lẽ dạy học mà kiếm được tới 10,000 lạng vàng
hay sao?" Xuân Mai cười, nói:"Chàng dạy học như thế này là vợ chồng ḿnh
đủ tiền sinh sống rồi! Thiếp không cần nhiều tiền! Nếu chàng thích nhiều
tiền th́ thử chờ thêm ít lâu nữa xem sao? Biết đâu lời Mẹ chẳng đúng?"
Một hôm, Tích Cửu đi
dạy học về. Giữa đường gặp 2 lính tiến lại gần ḿnh mà hỏi:"Có phải ngươi
là Trần Tích Cửu không?" Tích Cửu đáp:"Thưa phải!" Chẳng nói chẳng rằng,
2 lính chỉ móc túi lấy dây xích ra trói tay Tích Cửu. Tích Cửu hỏi:"Bản
nhân có tội ǵ?" Hai lính chẳng thèm đáp, cứ dẫn Tích Cửu đi. Mấy người đi
đường nh́n thấy thế, bèn loan tin đi khắp làng rất nhanh. Chẳng bao lâu,
người làng chạy tới vây kín 2 lính mà nhao nhao hỏi:"Tại sao thầy đồ hiền
lành lương thiện này lại bị bắt?" Bị dân làng vây kín, 2 lính cũng kinh
hăi, đành phải trả lời:"Có một bọn cướp, hàng ngày tới cổng nghĩa trang
phía đông ngoài thành Tây An, chặn đường thiên hạ vào nghĩa trang viếng mộ
thân nhân, để đ̣i tiền nhập trang. Vừa rồi, Hàn thái thú có sai lính đi
bắt được mấy tên trong bọn. Thái thú đă ra lệnh cho lính tra khảo
chúng để bắt nốt đồng bọn. Chúng liền khai ra rất nhiều tên khác, trong đó
có tên thầy đồ Trần Tích Cửu!"
Biết Tích
Cửu bị hàm oan, dân làng bèn góp tiền, hối lộ 2 lính để chúng không đánh
đập hành hạ Tích Cửu trong khi áp giải về quận đường. Về đến nơi, 2 lính
đưa Tích Cửu lên nạp thái thú.
Nguyên Trần Tử Ngôn,
cha Tích Cửu, có một học tṛ là Hàn công. Khi hiển đạt, Hàn công được bổ
nhậm vào chức vụ huyện tể huyện Bi, tỉnh Giang Tô. Hàn công có người con
trai học rất giỏi, đậu tiến sĩ, tức Hàn thái thú.
Thấy lính nạp Tích Cửu
lên ḿnh, nói rằng Tích Cửu là một đồng đảng của bọn cướp, thái thú bèn
tra hỏi về gia thế của Tích Cửu. Thấy Tích Cửu khai cha ḿnh là Trần Tử
Ngôn, thái thú giật ḿnh kinh ngạc, nói với bọn lính:"Thầy đồ này là con
trai danh sĩ! Thầy là một nhà nho, phong thái văn vẻ như thế này th́ làm
sao có thể là cướp được? Chúng bay hăy cởi trói cho Thầy ngay!" Chúng bèn
xúm lại cởi trói cho Tích Cửu. Thái thú bèn sai lính xuống ngục dắt tên
cướp đă khai Tích Cửu là đồng đảng lên quận đường. Thái thú hỏi tên
cướp:"Tại sao mi lại vu cáo cho thầy đồ hiền lành lương thiện này là đồng
đảng?" Sợ bị tra tấn đau, tên cướp thú thực ngay:"Bẩm đại quan, v́ Chu Báo
đă trả tiền cho tiểu nhân để vu cáo như thế!" Thái thú bèn hỏi Tích
Cửu quen biết với Chu Báo như thế nào mà bị thù ghét như thế? Tích Cửu
liền khai rằng Chu Báo chính là bố vợ ḿnh, chỉ v́ chuyện ḿnh nghèo mà
đ̣i lại con gái để gả cho người khác. V́ con gái không chịu nên Chu Báo
đâm ra thù ghét con rể. Nghe xong, thái thú giận lắm.
Sau đó, thái thú mời
Tích Cửu vào tư dinh yến ẩm và bàn luận thế sự. Khi Tích Cửu xin cáo biệt,
thái thú sai gia nhân đem 100 lạng vàng và 2 lừa ra tặng.
Trước khi chia tay,
thái thú c̣n dặn Tích Cửu rằng khi nào tới tư dinh thăm thái thú th́ nhớ
đem theo văn chương tân tác của ḿnh để hai người cùng bàn luận.
Thấy chồng được thái
thú thả cho về và được tặng vàng với lừa, Xuân Mai mừng quá. Dân làng biết
chuyện, đều mừng cho Tích Cửu.
Hôm sau, thái thú viết
văn thư tŕnh lên thượng quan để tuyên dương hiếu hạnh của Tích Cửu. Thế
là từ quan tổng quản trở xuống, vị nào cũng sai gia nhân đem quà
đến tặng Tích Cửu.
Mặt khác, thái thú lại
sai lính đi bắt Chu Báo về quận đường hạ ngục.
Hôm sau, mẹ Xuân Mai
là Ngô thị tới thăm con. Trông thấy con, Ngô thị nằm lăn xuống đất mà
khóc. Kinh hăi quá, Xuân Mai hỏi tại sao mẹ khóc th́ mới biết chuyện Chu
Báo đă bị lính bắt về quận đường hạ ngục.
Nghe chuyện, Xuân Mai
cũng khóc theo, nói rằng việc cha bị bắt hạ ngục là lỗi ở ḿnh. Xuân Mai
lại hứa với mẹ rằng nếu không xin được thái thú thả cha ra th́ ḿnh sẽ tự
tử. Kinh hăi quá, Tích Cửu đành phải lên quận đường xin thái thú cho Chu
Báo được ra về.
Thái thú bèn cho gọi
Chu Báo lên mà nói:"V́ con rể ngươi là Trần Tích Cửu xin ta cho ngươi được
phóng thích nên ta mới cứu xét. Tuy nhiên, ta chỉ chấp thuận cho ngươi
được ra về nếu ngươi chịu đem 100 hộc thóc tới cho Trần Tích Cửu!" Chu Báo
vâng dạ, xin tuân hành lệnh. Thái thú bèn ra lệnh cho lính phóng thích Chu
Báo.
Về nhà, Chu Báo liền
sai đám gia nhân đong 100 hộc thóc lép, chở tới nhà Tích Cửu. Thấy thóc
lép như chấu, chỉ có ít gạo ở trong, Tích Cửu nói với vợ: "Nàng đă thấy
chưa? Cha nàng cứ lấy bụng tiểu nhân mà đo ḷng quân tử! Ông tưởng ta
nghèo, tự nhiên được 100 hộc thóc th́ tốt xấu ǵ mà chẳng phải nhận? V́
thế ông mới sai đám gia nhân chở 100 hộc thóc lép tới cho ta! Nhưng ông đă
lầm! Ta đâu có nhận!" Rồi Tích Cửu ra nói với đám gia nhân nhà Chu
Báo:"Nhờ các ngươi chở 100 hộc thóc này về trả lại chủ nhân, nói rằng ta
cám ơn chủ nhân và xin khước từ!" Đám gia nhân đành chở thóc về.
Tuy Tích Cửu mới được
vàng với lừa của thái thú cho, nhưng nhà cửa vẫn c̣n sập sệ, dột nát khắp
nơi. Nghe đồn Tích Cửu mới được 100 lạng vàng với 2 lừa, một đêm, có 2 tên
trộm lẻn vào nhà Tích Cửu.
Đày tớ nhà Tích Cửu
rất tỉnh ngủ. Thấy trộm vào nhà, đày tớ hô hoán ầm lên. Hàng xóm vội ùa
sang bắt trộm giùm.
Hai tên trộm vội bỏ
chạy, nhưng vẫn kéo được 2 lừa chạy theo.
Nửa năm sau.
Một đêm, Tích Cửu đang
ngồi đọc sách ở trong nhà th́ nghe thấy tiếng đập cổng. Tích Cửu lên tiếng
hỏi:"Ai?" nhưng không có tiếng trả lời.
Tích Cửu bèn gọi đày
tớ dậy thắp đèn, rồi thầy tṛ đem đèn ra cổng coi xem là ai? Ra tới cổng
đúng lúc 2 cánh cổng bị bật tung, thầy tṛ chẳng thấy người nào mà chỉ
thấy có 2 lừa chạy thẳng vào chuồng ở nhà ḿnh, mỗi con chở trên lưng một
túi da lớn.
Tích Cửu bèn bảo đày
tớ đóng cổng lại rồi theo ḿnh vào chuồng coi.
Nhận ra 2 lừa ấy đúng
là 2 lừa thái thú đă tặng ḿnh, Tích Cửu bèn bảo đày tớ theo ḿnh tới vuốt
ve lừa.
Thấy được người tới
vuốt ve, 2 lừa thở ph́ pḥ, hí ầm lên.
Tích Cửu bảo đày tớ mở
túi ra coi. Thấy trong túi toàn là vàng, thầy tṛ cùng lấy làm lạ.
Tích Cửu bèn bảo đày
tớ phụ ḿnh khiêng 2 túi vàng lên nhà trên.
Lấy cân ra cân, thấy
mỗi túi chứa đúng 5,000 lạng, Tích Cửu mới tin lời mẹ nói rằng Thượng Đế
đă quyết định ban cho ḿnh 10,000 lạng vàng để chung hưởng phú quư với vợ
lâu dài trên dương thế! Tuy nhiên, Tích Cửu vẫn chưa đoán được 10,000 lạng
vàng ấy ở đâu ra?
Năm sau.
Một hôm, Tích Cửu nghe
đồn như sau:
Năm ngoái, một đêm có
2 tên cướp dắt 2 lừa vào nhà Chu Báo, trói Chu Báo lại mà đánh để khảo
của, bắt phải khai chỗ giấu vàng. V́ thế, chúng cướp được 2 túi da lớn
chứa đầy vàng, buộc lên lưng 2 lừa, chở đi.
Nghe nói có 2 tên cướp
vừa vào cướp nhà Chu Báo, đội lính tuần bèn đuổi theo. Thấy ḿnh sắp bị
lính đuổi kịp, 2 tên cướp liền buông cương, thả lừa ra, lấy roi quất vào
lừa cho lừa chạy lồng lên, rồi bỏ chạy lấy thân.
Đến hôm đó, Tích Cửu
mới hiểu rằng v́ quen đường cũ, 2 lừa đă chạy về chuồng ở nhà ḿnh và vàng
của ḿnh bây giờ chính là vàng của Chu Báo ngày trước.
Trước khi được thái
thú ra lệnh phóng thích, Chu Báo đă bị ngục quan sai lính tra tấn để lấy
cung, nên bây giờ hăy c̣n mang nhiều thương tích khảo đả.
Thế rồi,
mới được thả về chừng nửa năm th́ Chu Báo lại bị cướp vào nhà, trói đánh
để khảo của nên bị bệnh.
Năm sau, bệnh mỗi ngày
một nặng, rồi Chu Báo qua đời. Xuân Mai bèn về nhà dự tang lễ cha.
Một đêm, Xuân Mai nằm
mộng thấy cha về, tay bị trói, nói:"Những điều ta làm hồi sinh thời, bây
giờ ta có hối th́ cũng chẳng kịp! Hiện nay, dưới âm phủ, ta đang mang án,
lúc nào tay cũng bị trói! Nay chỉ có bố chồng con mới có thể cứu ta khỏi
cái án ấy mà thôi! Vậy con hăy nói với chồng viết một lá thư cho thân phụ
y, đem tới đền Thái Hành mà cúng rồi đốt để thân phụ y giúp đỡ ta!"
Tỉnh giấc, Xuân Mai kinh hăi, cứ khóc nức nở.
Thấy vợ nức nở, Tích
Cửu hỏi:"Tại sao nàng khóc?" Xuân Mai bèn thuật lại đầu đuôi giấc mộng gặp
cha.
Nghe xong, Tích Cửu
nói:"Ta vẫn muốn tới đền Thái Hành cúng lễ đă từ lâu, nhưng chưa
có dịp. Nay nhân có chuyện này th́ ta phải đến đó cúng lễ ngay!"
Rồi Tích Cửu sai đày
tớ đem lễ vật tới đền Thái Hành cho ḿnh cúng lễ, đốt thư ḿnh đă
viết cho cha.
Từ khi Chu Báo mất, vợ
Chu Báo, tức Ngô thị và 3 con trai Chu Báo, tức 3 anh em Chu Hổ, Chu Sư và
Chu Viêm, càng ngày càng thêm nghèo khó.
Thấy con rể thứ là
Vương cử nhân, đang làm huyện doăn, Ngô thị bèn dẫn 3 con trai tới
nhà Vương cử nhân để xin nhờ vả.
Thế nhưng, chỉ được ít
lâu, Vương cử nhân lại bị thuyên chuyển đi tận Liêu Ninh v́ tội tham
nhũng, nên Ngô thị với 3 con không c̣n nơi để xin nhờ vả nữa.
Lúc đó, Xuân Mai mới
xin chồng đứng ra chu cấp cho mẹ ḿnh và 3 em trai.
Nể lời vợ, Tích Cửu
bèn chu cấp cho cả 4 người.
Trở
về Trang d_bb ĐHKH
