Đặc San Xuân

Gia đình tôi di tản vào Sài Gòn đầu tháng 03 năm 1975.

Lúc đó thành phố Buôn mê Thuộc vừa thất thủ. Vì đi sớm, nên mỗi người trong gia đình không mang theo gì nhiều, ngoài vài bộ quần áo và tư trang, cùng những giấy tờ cần thiết. Ở Sài Gòn được gần hai tháng thì ngày 30 tháng 04 năm 1975, đất nước thống nhất. Lúc đầu, bố mẹ tôi tính không về lại Dục Mỹ (DM), vì nghe đồn nhà cửa ở ngoài này bị bom đạn tàn phá hư hại gần hết. Đồ đạc bị người ta cướp phá, chỉ còn lại xác nhà không. Nhưng rồi ông bà nghĩ lại, dầu sao DM cũng là quê hương thứ hai, sau khi gia đình tôi rời bỏ Hà Nội để vào Nam năm 1954. , TTHL LS và trường PB

Tới DM khi anh em tôi còn nhỏ xíu. Nhà cửa còn thưa thớt, hoang vắng. Xung quanh chỉ toàn rừng với rừng. Lúc đó chưa có ba quân trường là Trung tâm Huấn luyện Biệt Động Quân (TTHL BĐQ), Trung tâm Huấn luyện Lam Sơn (TTHL LS) và Trường Pháo Binh (PB) như sau này. Đơn vị chủ lực đóng tại DM là sư đoàn khinh chiến 15 (Tiền thân của sư đoàn 23 sau này). Đã là quê hương thứ hai thì bỏ đi sao đành! Vì thế vợ chồng con cái lục tục kéo về. Gia đình tôi trở về DM vào tháng 06 năm 1975.

Tôi không thể tưởng tượng nổi DM lại hoang tàn, đổ nát đến thế! Từng dãy nhà, dãy phố bị bom đạn cày nát tan hoang. Chỉ có hai con đường số 1 và số 2 là còn nguyên vẹn. Những con đường số 3, số 4 và số 5 đều bị hư hại nặng nề. Ngày đó, huấn khu DM được xây dựng thành 5 con đường chính chạy song song. Chúng được đặt tên của những vị anh hùng dân tộc như: Nguyễn Huệ, Lê Lợi, Huỳnh Thúc Kháng…Nhưng người dân vẫn gọi chúng là đường số 1, số 2, số 3…vì nghe gần gũi và thân quen hơn. Nhà tôi ở đường số 3, mang tên vị anh hùng kháng chiến Huỳnh Thúc Kháng. Ngày nào hai dãy phố còn tưng bừng nhộn nhịp thì bây giờ chỉ còn là những đống gạch vụn, đổ nát, điêu tàn. Tôi đếm những ngôi nhà còn lại, không quá mười đầu ngón tay.

Tôi xúc động không nói nên lời. Bước vô nhà, hầu như đồ đạc không còn gì. Căn nhà lầu hai tầng, ngày thường đầy ắp đồ đạc, đầy đủ tiện nghi, thì bây giờ trống trơn. Trong những ngày hoảng loạn, một số gia đình chạy vào SG lánh nạn, một số chạy về miền quê. Thừa cơ hội đục nước béo cò, một số kẻ thiếu lương tâm đã cạy phá, cướp bóc đồ đạc của những gia đình bỏ chạy trước đó..Nhà cửa không người trông coi, xung quanh cũng không còn ai ở lại, nên số người đó đã tha hồ cướp phá, hôi của, dù rằng trước khi đi, bố mẹ tôi đã cẩn thận khoá lại bằng hai, ba lớp khoá...Nhưng trong chiến tranh, vài ba ổ khoá có ăn nhằm gì trước những kẻ cố tình phá hoại! Chúng dọn sạch. Chúng mang đi tất cả những gì có thể mang đi được. Chỉ đến khi chính quyền cách mạng tiếp quản, trật tự, an ninh mới được vãn hồi.

Nhà tôi chẳng còn gì. Đến nỗi, một cái bát ăn cơm cũng không còn. Bố mẹ tôi phải sắm lại tất cả. Dĩ nhiên chỉ là những thứ thật cần thiết như nồi niêu, soong chảo, chén bát, mùng mền, chăn chiếu. Rất may mấy cái giường to quá, bọn chúng khiêng không nổi, đành bỏ lại. Thành ra, gia đình tôi còn có chỗ ngả lưng.

Tôi biết bố mẹ tôi rất đau buồn. Tài sản làm lụng trong bao nhiêu năm, giờ mất sạch. Mái tầng lầu bị bật tung bởi bom đạn. Những bức tường bị nứt nẻ, xiêu xiêu. Vợ chồng con cái đành phải dồn xuống tầng trệt hết. Dù chật chội, nhưng cũng ráng thu xếp sinh hoạt ở chung. Cũng may căn nhà không đổ xụp, vẫn còn có chỗ cho chúng tôi chui ra chui vào. Nhìn quanh những căn nhà cấu trúc yếu ớt, giờ chỉ còn là những đống gạch vụn. Quang cảnh thật tiêu điều, ảm đạm.

Những ngày đầu, đất nước còn gặp nhiều khó khăn. Nhà nước có chương trình vận động, khuyến khích người dân nên khai hoang làm rẫy hoặc đi kinh tế mới để tăng gia sản xuất lương thực. Gia đình tôi cũng như mọi gia đình khác hưởng ứng phong trào đó. Nhưng vì già yếu và các em tôi còn nhỏ, nên bố mẹ tôi đành sang lại những mảnh vườn hoặc nương rẫy đã có sẵn hoa màu ở gần để tiện bề canh tác, đi lại. Trước năm 1975, DM là một huấn khu. Tất cả mọi sinh hoạt, buôn bán, làm ăn đều phục vụ cho ba quân trường lớn: TTHL BĐQ, TTHL LS và trường PB. Bây giờ, ba quân trường đó không còn nữa nên mọi sinh hoạt buôn bán đều dẹp bỏ. Người dân lâm vào cảnh kinh tế bế tắc. Ai cũng lo lắng. Ai cũng đổ xô đi khai hoang hoặc sang lại nương rẫy. Một số người xuống núi Đeo, vào Suối Trầu. Một số người ra Hòn Khô. Nhưng đa số lên hướng cây số 21. Vì hướng này nhiều rừng, đất hoang rộng vô kể. Với những nhà có nhiều lao động giỏi, họ tranh thủ khai hoang rồi sang nhượng lại. Với những nhà không có lao động chính, họ bỏ tiền ra mua lại. Gia đình tôi ở vào diện thứ hai.

Bố mẹ tôi sang nhượng lại của gia đình bác H một khu vườn trái cây rộng khoảng 4 sào, nằm đối diện với chùa Mỹ Sơn. (Đây là quyết định sai lầm của bố mẹ tôi). Khu vườn có nhiều cây ăn trái. Trong vườn có khoảng 5,6 cây ổi hồng đào, khoảng chục cây chanh đầy những quả và mười mấy cây cam, cây nào cũng sai trĩu quả và khoảng 7, 8 cây mít. Tất cả đều đang ra trái và đang cho thu hoạch.

Các bạn thử nghĩ, đất nước vừa mới thống nhất, người dân còn nhiều khó khăn. Cái lo chính là cơm gạo. Họ đâu dư tiền để mua trái cây. Cho nên, trái cây chín nhiều mà bán không được bao nhiêu tiền. Đúng ra bố mẹ tôi nên sang lại một nương rẫy rộng lớn để có thể trồng các loại hoa màu như khoai mì, khoai lang, bắp, đậu, các loại rau để cải thiện bữa ăn và đời sống, thì bố mẹ tôi (vì không có kinh nghiệm) lại sang vườn trái cây. Kết quả là hiệu quả kinh tế không có. Gia đình tôi lâm vào hoàn cảnh khó khăn.

Lần đầu tiên trong đời, Tết đến tôi không còn nghe tiếng pháo nổ đì đùng, tiếng chúc tụng chào nhau rôm rả. Khung cảnh sáng mùng một Tết im vắng lạ. Cả nhà tôi lớn bé, không ai còn nôn nao, háo hức diện quần áo mới, nhất là lũ trẻ để mong được vào lạy bố mẹ và được đón nhận những tờ giấy bạc lì xì mới tinh của ngày đầu năm. Không cây mai, cành đào. Không có bánh chưng xanh, dĩa dưa hành và những câu đối đỏ mà năm nào bố tôi cũng dán trên vách. Cái Tết đầu tiên trong đời sao mà buồn thảm quá!

Tôi nhớ rất rõ sáng mùng một Tết, tôi và thằng út (15 tuổi), hai anh em vác hai cái cuốc vào vườn làm cỏ. Thật ra vườn đâu có cỏ. (Vì anh em tôi đã làm sạch từ trước Tết rồi). Chẳng qua ở nhà buồn quá, không biết làm gì, anh em tôi rủ nhau vào vườn hái ít trái cây đầu năm và thăm vườn cho vui. Tới vườn, tôi và thằng út trèo lên cây ổi. Đang mùa ổi chín, những trái ổi to bằng nắm tay, chín căng, da bóng láng. Cắn một miếng, ôi hương vị thơm lừng và ngọt lịm. Ổi hồng đào mà. Hai anh em ăn no bụng (ăn no trừ cơm luôn). Sau đó anh em tôi hái một ít cam và ít trái ổi về cho bố mẹ, để bày cúng trên bàn thờ gia tiên. Gọi là có ít trái cây, lòng thành của con cháu dâng lên ông bà trong ba ngày Tết. Nhìn bố mẹ tôi sửa soạn dĩa trái cây và mấy ly nước lạnh trên bàn thờ mà tôi rơi nước mắt. Ngày Tết mà bàn thờ không có nổi một dĩa mứt, một cái bánh chưng. Chỉ có vài quả cam, quả ổi hái trong vườn. Mâm cơm dọn cúng gia tiên không có nổi một dĩa thịt, một bát canh..Chỉ là vài dĩa dưa muối, một dĩa cá kho và một dĩa rau muống xào..Mâm cơm cúng đầu năm sao mà sơ sài quá!

Tôi nghe tiếng thở dài của bố tôi, và thấy mẹ tôi khẽ lau thầm nước mắt. Đứa em út dựa vào vai tôi. Hai anh em tôi không còn háo hức, nôn nao như những cái Tết năm nào.

Tôi không bao giờ quên cái Tết năm ấy.

XUÂN NÀY TÔI NHỚ MÃI!

Trần Như Phương

Ninh Hòa, 12-2009