Đặc San Xuân

Mùa xuân ở nước Việt ta, nhất là vào dịp Tết Nguyên Đán, là lúc muôn hoa rộ nở, hồng tía khoe tươi. Giống như hoa mai vàng ở miền Trung và miền Nam, hoa đào mầu hồng thắm ở miền Bắc nổi bật giữa các loài hoa và được chưng bày khắp mọi nhà, nó tạo cho ngày Tết một màu sắc, một phong vị đặc biệt, và nghiễm nhiên trở thành loại hoa Tết chính thống của dân tộc.

Tục lệ chơi hoa đào ngày Tết ở xứ Bắc đã có từ lâu đời, vì chẳng những hoa đào có màu hồng rực rỡ là mầu “hỉ tín”, rất phù hợp với không khí vui tươi, tràn trề hy vọng của những ngày đầu năm mới, mà người xưa còn tin là cây đào trị được ma quỉ. Tích xưa kể rằng, dưới gốc cây đào già nơi núi Độ Sóc có hai vị Thần Trà và Thần Lũy cư ngụ, họ giữ trọng trách cai quản đàn quỉ, quỉ nào làm hại dân gian thì ra tay trừng phạt. Mỗi khi Tết đến, lợi dụng cơ hội các vị Hành Khiển trông nom việc dưới thế phải lên chầu trời để trình tấu mọi việc thế gian, bọn quỉ liền ra quấy phá. Do đó, vào dịp này người ta thường trưng một cành đào trong nhà, để bọn quỉ tưởng là địa phận hai vị Thần Trà, Thần Lũy trấn giữ, sợ không dám bén mảng.

Ở ven đô Hà Nội, phía tây bắc Hồ Tây là làng Nhật Tân, nổi tiếng về nghề trồng bích đào và đào phai.

Trước năm 1954, tám mươi phần trăm dân làng ở đây chuyên nghề trồng đào, họ khai khẩn đến gần trăm mẫu đất, trồng hàng vạn cây đào mới đủ cung ứng nhu cầu thị hiếu chơi hoa đào vào dịp Tết của dân Hà thành.

Loại bích đào hoa to, mỗi cụm chỉ độ dăm bông, mỗi bông có 12 hay 14 cánh nhưng cũng có loại 32 cánh (loại bông kép), loại này ít trồng vì không mấy được ưa chuộng. Cánh hoa bích đào dầy, màu hồng thắm, xếp thành nhiều lớp ; nhị vàng tua tủa; lá có hình mũi mác, mầu xanh biếc, cành thì vươn thẳng. Bích đào là loại hoa đẹp nhất, hiếm quí vì khó trồng và phải có thổ ngơi thích hợp.

Bích đào và đào phai (đào ăn quả) xưa lấy giống từ Trung Quốc. Theo các nhà khảo cổ học về cây cỏ, thì người Trung Hoa biết trồng đào ít nhất từ bốn ngàn năm. Đào từ Trung Quốc truyền vào Trung Á (Asie Centrale), vào Ba Tư (Perse tức Iran). Một thế kỷ trước công nguyên, ông Alexandre Le Grand mang giống đào từ xứ Perse vào Rome và mãi đến thế kỷ XVII, cây đào mới được du nhập vào Mỹ Châu. Các nhà thực vật học đầu tiên tưởng Perse là quê hương của đào, nên đặt cho nó cái tên khoa học là Prunus persica. Sau người ta biết là nhầm nhưng đã quen gọi lâu đời nên vẫn để nguyên tên đó, thay vì phải đổi là Prunus sinensis, họ Rosacées.

Ở Việt Nam ta từ thời xa xưa đã biết trồng đào phai để ăn quả, loại này cánh hoa mỏng, thưa, màu hồng nhạt, còn lá thì màu xanh nõn. Đào phai dễ trồng và sức sống của nó rất mạnh. Thị trấn Sa Pa thuộc vùng Hoàng Liên Sơn là xứ sở của đào phai. Dân làng Nhật Tân mua cây đào phai còn non về trồng, một năm sau cây đủ mạnh, họ sử dụng làm gốc ghép. Trước tháng 11, họ cắt một nhánh bích đào ghép vào gốc cây đào phai, chờ đến Tết là họ có một cành đào bích tươi tốt đem bán. Mỗi năm mỗi gốc đào phai chỉ dùng ghép được một cành bích đào, thế nên gốc đào phai có bao nhiêu mấu là cây đó bấy nhiêu tuổi.

Quê hương của bích đào và đào phai là Trung Quốc, nhưng quê hương của hoa anh đào lại là nước Nhật Bản. Người Nhật gọi hoa Anh Đào là “Quốc Hoa”, tức là loài hoa đại diện cho dân tộc của họ. Nước Nhật còn được mệnh danh là “Xứ Hoa Anh Đào”, vì hoa anh đào được trồng khắp nơi trên dải đất Phù Tang, nhất là ở những vùng đồi núi hẻo lánh, nơi có những ngôi chùa cổ kính. Nhìn từ xa, người ta chỉ thấy mái chùa ẩn hiện thấp thoáng dưới những lùm đào cổ thụ um tùm. Mỗi độ xuân về, hoa nở hồng ngát cả môt phương trời, tạo cho chốn thiền môn một vẻ thanh tịnh, nhuốm đầy đạo vị.

Năm 1912, Nhật Bản gửi tặng Hoa Kỳ 3.000 cây anh đào, gồm nhiều loại khác nhau,

nhưng hai loại chính là Yoshimo và Kwanzan. Những cây này phần lớn được đem trồng dọc hai bên bờ sông Potomac, tại thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Kể từ năm 1934, nhà cầm quyền nơi đây cũng bắt chước dân Nhật mở Hội Hoa Anh Ðào. Nhưng thay vì đi dạo ngắm hoa, ngồi thiền trà hay ca hát dưới hoa thì ở Mỹ người ta tổ chức các cuộc diễn hành, thi xe hoa và có các ban nhạc từ các tiểu bang khắp nước gửi về tham dự.

Hoa đào mỗi năm nở sớm hay muộn tùy theo thời tiết, người ta phải đoán trước để định ngày lễ hội cho đúng dịp hoa nở. Năm nào chẳng may gặp những trận mưa đá hay mưa tuyết bất thường làm hoa tàn tạ sớm, thì đám người dự hội chỉ còn nước ngắm cảnh cành trơ, với những cánh hoa tan tác bên đường.

Đầu thế kỷ XX, Nhật Bản cũng đã gửi tặng nước Pháp nhiều cây anh đào.

Số cây anh đào trồng tại Jardin des Plantes, tuy chỉ vài chục cây nhưng có đủ loại, từ loại cánh hoa đơn đến cánh hoa kép, có hương hay không hương, mầu trắng phớt hồng đến hồng đậm rồi tới đỏ thẫm.

Riêng tại vườn đào trong Parc de Sceaux, hiện đếm được 147 cây, những cây cổ thụ trồng từ đầu thế kỷ nay còn lại độ một phần ba, những cây chết được thay thế ngay bằng những cây mới nên tới mùa hoa, vườn hoa anh đào bao giờ cũng xum xuê. Tất cả những cây đào trồng ở đây đều thuộc loại anh đào, cây cao chừng 4, 5 mét, có hoa mọc thành chùm, cánh hoa mỏng như lụa , màu phấn hồng ngọt ngào. Tới mùa, hoa nở chi chít, ngọn lả xuống tận mặt đất, trông như những lẵng hoa thiên nhiên khổng lồ, đặt trên nền thảm cỏ non xanh mướt. Ngồi từ dưới gốc cây nhìn lên thấy cả một trời hoa lồng lộng, nhìn ra tứ phía, một màu hồng bát ngát bao phủ khắp không gian. Đúng là cảnh Thiên Ðàng hạ giới!

Kiếp hoa đào thật mỏng manh, từ lúc hoa nở đến lúc hoa tàn chỉ trong khoảng năm sáu ngày ngắn ngủi, cả mùa hoa cũng chỉ kéo dài được ba tuần. Từ đầu tháng tư dương lịch, những đoá hoa khai mùa bắt đầu nở đến hết tuần thứ ba là những cánh hoa cuối mùa rụng hết. Nhưng dù ở thời điểm nào, vườn đào vẫn có một vẻ hấp dẫn riêng. Tươi mát, mơn mởn khi những nụ hoa đầu tiên vừa chúm chím môi cười, sau bao ngày im lìm trong băng giá. Tưng bừng, rực rỡ khi cả ngàn hoa rộ nở. Man mác, nên thơ khi những cánh hoa rơi bay tơi tả khắp không gian, rồi trải thảm trên nền cỏ biếc.

Hoa đào quả là một ân sủng của Thượng Đế ban cho loài người… Vườn đào quả là một Thiên Đường mà chúng ta có thể tới được dễ dàng ngay trong cuộc sống hiện tại. Ít nhất cảnh đẹp tinh khiết, tươi thắm của vườn đào cũng làm cho ta mát mắt, tâm trí thư giãn; ngoài ra nó còn nuôi dưỡng tâm hồn trong sáng, tươi trẻ của chúng ta, và biết đâu còn gợi cho chúng ta nhiều cảm hứng thi tứ, trên văn đàn , nhờ đó mà nảy sinh thêm biết bao kỳ hoa dị thảo ?

Nhắc đến mùa hoa đào, tôi không thể quên được một giai thoại kỳ thú liên quan tới Vườn đào Parc de Sceaux thuở nào.

Trong một buổi họp mặt đầu xuân năm Canh Ngọ của Hội Gia Long Paris. Ngọc Dung đến bên tôi thủ thỉ :

- Cô ơi, Cô có biết vườn hoa đào Parc de Sceaux không ?

Thấy tôi lắc đầu, Dung nói tiếp :

- Vườn đào ở Parc de Sceaux đẹp lắm. Em chắc chắn Cô sẽ thích. Một cảnh thần tiên Cô ạ. Để ít ngày nữa, vườn đào trổ bông em sẽ báo cho Cô hay. Cô nhớ đi nhé.

- Nhất định rồi. Dung đã nói "Một cảnh thần tiên" thì thế nào Cô cũng phải đi !

Hai thầy trò tôi rất tâm đắc và đoán được những sở thích của nhau. Biết cô giáo mình là dân rất yêu hoa đào, và chỉ ưa những gì thơ mộng. Dung vừa được biết vườn đào Parc de Sceaux năm ngoái ; nay mùa hoa đào lại sắp tới mới vội thông báo cho tôi.

Từ đó tôi có ý đợi chờ. Rồi một ngày cuối tháng ba, Ngọc Dung gọi giây nói, hớn hở báo tin vườn đào đã bắt đầu đơm bông và không quên nhắc lại :

- Đẹp lắm, một cảnh thần tiên cô ạ.

Chiều hôm đó, nhằm thứ hai đầu tuần, không có giờ dạy, nhà tôi đã vui vẻ lái xe đưa tôi đi ngay. Xe rời Paris, trực chỉ Porte d’Orléans, tiến vào quốc lộ Nationale 20, rồi hướng về tỉnh Antony. Tới Croix de Bercy thì rẽ tay mặt, thẳng hướng Châtenay Malabry mà chạy, chẳng bao lâu đã tới Parc De Sceaux. Xe chúng tôi chạy bám sát bên hông hàng rào. Vừa qua khu Piscine đã thấy cổng vào công viên. Mừng quá , chúng tôi tìm chỗ đậu xe rồi vui vẻ bước tới. Nhưng lạ chưa, đi loanh quanh mãi, hết rẽ tay phải lại quẹo tay trái, vườn đào vẫn biệt mù tăm, có chăng, giữa những khu vườn xanh, thỉnh thoảng thấy dăm bẩy cây đào cổ thụ, bắt đầu nở hoa. Đẹp thì cũng đẹp, nhưng :

- Không lẽ chỉ có thế ?

- Thì còn gì nữa. Tại các bà cứ hay tưởng tượng. Dăm bẩy cây đào đã cho là cảnh thần tiên !

Nhà tôi nói thế, nhưng tôi vẫn chưa chịu, còn cố dò hỏi thêm mấy người khách đang nhàn du trong khu vườn này. Thấy ai cũng ngơ ngác lắc đầu, tôi đành tiu nghỉu theo nhà tôi ra về.

Mấy hôm sau, tôi lại rủ rê được vợ chồng cô em đưa đi. Mặc dầu chúng tôi đã vào cổng phía đối diện với khu vườn lần trước, nhưng rồi cũng lại thất vọng không thấy vườn đào đâu cả.

Tới chiều thứ bẩy, các con tôi được nghỉ học. Tôi bèn thuyềt phục ba cô con gái :

- Chị Dung đã bảo vườn đào Parc de Sceaux đẹp như cảnh thần tiên, thì mẹ tin chắc phải đẹp thế nào chị mới nói vậy ? Thôi bốn mẹ con mình chiều nay đi tìm một lần nữa xem sao.

Các cô con gái muốn chiều mẹ nên hò nhau lấy máy ảnh, sửa soạn lên đường.

Trước khi ra xe, tôi không quên gọi phone hỏi Dung đường đi, nước bước. Dung xin lỗi rối rít là đã quên không chỉ lối vào vườn đào cho tôi. Hai lần trước không tới được, chỉ vì các ông ỷ y tin rằng, cứ đến Parc de Sceaux là sẽ tìm thấy vườn đào dễ dàng. Hay đâu, đây là một công viên lớn bậc nhất vùng Paris, chiếm lĩnh một khoảng đất rộng mênh mông tới cả trăm ngàn mét vuông, bao quanh bởi các đại lộ. - Mặt tiền Parc de Sceaux nằm trên đại lộ Coysevox và đại lộ Puget ( song song với quốc lộ Nationale 20), có cổng vào danh dự vĩ đại, ngày xưa dành riêng cho các ông hoàng, bà chúa và những bậc thượng lưu quí tộc trong xã hội; họ đi xe song mã, tứ mã tới vào những ngày Đại lễ, được tổ chức trong lâu đài, hay vào những ngày Hội Thưởng Hoa, tại các khu vườn thượng uyển nơi đây. Mặt phía trái là đại lộ Président Franklin Roosevelt ; mặt phía phải là quốc lộ Nationale 186, mặt sau là đại lộ Sully Prud' Homme.- Những ông già, bà cả hay những bà mẹ trẻ dẫn con nhỏ vào chơi, người ở vùng nào thường chỉ biết khu vườn vùng đó; bởi thế, hỏi thăm vườn đào, chẳng mấy ai hay biết. Lần này thì chắc lắm rồi. Đúng như Dung chỉ, khi xe đi từ Paris tới quốc lộ Nationale186 thì bắt vào đại lộ Général De Gaulle, rồi cứ thế tiến thẳng tới đầu đường mới rẽ tay mặt vào đại lộ Sully Prud’Homme. Đi chừng 300 thước nữa tới bên hông trường kỹ sư Ecole Centrale, từ đó nhìn sang sẽ thấy cái cổng sắt rất lớn dẫn vào parc, và cũng là lối dẫn vào vườn đào.

Cổng sắt lớn nằm trên một con lộ thẳng tắp, rộng thênh thang, có ba hàng cây cao vút, cành lá xanh mướt, xum xuê, che rợp cả khu phố. Suốt hai dọc lề đường, xe đậu kín mít. Chúng tôi phải cho xe chạy mấy vòng mới tìm được chỗ đậu. Nơi cổng ra vào, người đâu mà đông thế ! Sau mới vỡ lẽ, bấy gìờ người ta đang túa ra cổng, vì sắp hết giờ vào vườn. Bởi không biết nên bốn mẹ con tôi cứ ung dung tiến bước. Qua khỏi lâu đài kiến trúc hình tròn, có tên Pavillon de Hanovre, chúng tôi đi theo hướng Grand Canal tới khu cỏ rộng Plaine De Chatenay; vừa rẽ trái độ mươi thước, tim tôi bỗng nhảy lên, đập thình thịch trong lồng ngực, khi mắt chợt nhìn thấy những lùm hoa đào mầu hồng thấp thoáng sau các hàng cây trước mặt. Tiến sâu vào vườn , tôi ngợp đi vì xúc động, bởi trước mắt hiển hiện cả một vùng trời hoa đào đang từng bừng khoe sắc thắm.

Giây phút bàng hoàng ngây ngất qua đi, tôi định thần ngắm cảnh vật xung quanh. Nền trời thật trong xanh, nắng chiều lướt thướt trên những tàn cây trĩu hoa, hay ngả bóng trên nền cỏ non xanh biếc. Tôi vội bỏ giầy, dúi vào một gốc cây, đi chân trần, cùng lũ con, chạy ôm hết thân cây đào này đến cây đào khác; có lúc lại nằm lăn trên thảm cỏ, êm như nhung, mát như lụa, ngắm nhìn từng từng lớp lớp những tàn đào hồng thắm đang rung rinh trước gió. Xa xa đây đó vẫn thấp thoáng bóng đôi ba người đang ngồi dưới gốc đào đọc sách. Mẹ con tôi yên trí tiếp tục vui chơi. Trong khi tôi ngồi say sưa ngắm cảnh thì các con tôi lăng xăng chạy tới chạy lui chụp hình. Chẳng mấy chốc nắng đã tàn, nhìn quanh chẳng còn một ai, mẹ con ơi ới gọi nhau về.

Cũng hơi lạ khi thấy đường ra sao vắng thế, chúng tôi mới hốt hoảng chạy mau ra cổng, thì hỡi ơi , hai cánh cổng sắt vĩ đại đã khóa kín từ bao giờ !

Còn may là gần cổng ra vào cũng thấy có mươi mười lăm người khách nhàn du ra muộn, đang rơi vào hoàn cảnh nhớn nhác như chúng tôi. Kịp nhìn lên bảng yết thị, mới hay, giờ đóng cổng công viên mùa đông, từ 15 tháng 10 tới 31 tháng 3 là 19 giờ. Giờ đóng cổng mùa hè, từ 01 tháng 4 đến 15 tháng 10 là 21 giờ. Xui thế, hôm nay đúng ngày 31 tháng 3, phải chi trễ lại một ngày, sang mồng 1 tháng tư, cổng vườn đóng muộn thì đâu nên nỗi !

Có mấy cậu thanh niên tính đường trèo rào, nhẩy ra. Nhưng trèo được lên bờ tường thì dễ, còn làm sao vượt qua được bức hàng rào ngất ngưởng, với những cây song sắt vừa cao, vừa nhọn hoắt hướng thẳng lên trời, mới là khó, chẳng may trượt chân ngã xuống, thì không vỡ sọ cũng gẫy giò, nên cuối cùng, các cậu đành nhảy xuống thôi. Sau họ đề nghị, quí bà quí cô cứ đứng chờ ở đây, họ sẽ đi tìm người gác vườn, năn nỉ họ mở cổng cho ra. Vừa thoáng chốc đã thấy họ trở lại báo tin vui, phía hàng rào nơi kia đang sửa, được che bằng mấy tấm tôn, có thể phá mà ra. Cả đám mừng quýnh, líu ríu chạy theo họ. Ra được bên ngoài thì trời đã tối đen như mực, chúng tôi vội vã tìm xe ra về.

Trời khuya, đường vắng, xe chạy bon bon, vậy mà về đến nhà đã mười giờ đêm.Vừa bấm chuông, nhà tôi và đứa con trai lớn chạy bổ ra, mừng quýnh :

- May quá, chỉ mươi phút nữa mà không thấy mẹ con về là ở nhà sẽ gọi tới bóp cảnh sát, để xem có bị tai nạn gì không ?

Và ổng không quên thòng một câu trách móc :

- Đàn bà con gái đi đâu thì phải lo mà về sớm, ai lại đi thăm vườn đào, đẹp đến thế nào mà quên cả giờ giấc, khuya khoắt thế này mới mò về, làm ở nhà lo sốt vó !

Bốn mẹ con tôi đưa mắt nhìn nhau rồi rũ ra cười. Các cô được dịp tranh nhau kể chuyện vui vừa qua cho bố và anh nghe. Cũng đêm hôm ấy, bài thơ Về Động Đào Hoa đã được hình thành, để ghi lại một kỷ niệm đẹp trong cuộc đời chúng tôi.

Về Động Đào Hoa

Chiều xuân, nắng trải vàng tơ

Thẩn thơ bướm lạc bên bờ suối hoa

Hương rừng quện gió bay xa

Dìu em… về Động Đào Hoa ngút ngàn !

Hồng tươi… lồng lộng không gian

Ngất ngây Lưu Nguyễn... bàng hoàng hồn thơ !

Thiên Thai… sáo lả cung chờ...

Em về… thả suối vần thơ tạ từ…

Nhân gian xa tít...xa mù…

Nhân gian…xa tít…xa mù…

Parc de Sceaux

Mùa Hoa Đào xuân Canh Ngọ

Từ đó tới nay đã bao nhiêu năm trôi qua, cứ tới mùa hoa đào chúng tôi lại rủ nhau đi thăm vườn cũ , không phải một lần mà nhiều lần; từ khi những búp đào đầu tiên hé nở tới khi cả vườn hoa mãn khai. Ngay lúc hoa tàn, chúng tôi vẫn thích trở lại, để được ngắm cảnh những cánh hoa rơi trước mỗi cơn gió thổi, như muôn nghìn đàn bướm bay lượn khắp không gian, đẹp quá chừng chừng ! Những cánh hoa rơi đậu cả trên xống áo chúng tôi, trước khi trải thảm hồng trên khắp lối đi hay trên nền cỏ non xanh biếc.

Tôi đã không ngừng cổ động các bạn thân sơ, cũng như quí vị đồng hương tới thăm vườn đào Parc de Sceaux, qua hai buổi thuyết trình về Hoa Đào, một do Câu Lạc Bộ Văn Hóa VN Paris tổ chức, và một do hội Dược Sĩ Người Việt Hải Ngoại đảm trách, nhân Ngày Đại Hội Thế giới Y-Nha-Dược họp tại Thủ Đô Ánh Sáng Pháp quốc.

Những bạn từ xa đến chơi đúng vào mùa đào nở, chúng tôi đều mời đi thăm vườn. Đã lâu lắm, không còn nhớ từ bao giờ, các bạn tôi, mỗi khi nhắc tới vườn đào Parc de Sceaux, đã có thói quen, gọi một cách thân mật là ‘‘Vườn đào của Nhung’’ !

Phạm Thị Nhung