Đặc San Xuân

    Câu chuyện thứ ba:

                     Tiếng Việt

      Chúng ta sử dụng Tiếng Việt hàng ngày nhưng ít có ai chịu khó một lần ngồi ngẫm nghĩ mình vừa nói gì hay viết gì. Tôi không phải là nhà ngôn ngữ học, thậm chí trong bài viết này tôi vẫn có thể bị mắc lỗi chính tả hay ngữ pháp. Tuy vậy, tôi trân trọng Tiếng Việt và cố gắng sử dụng nó đúng theo kiến thức mà tôi đã học được. Tôi cũng mong bạn như thế.

Chiều, tôi đi đón khách ở sân bay Tân Sơn Nhất, tình cờ nghe mẩu chuyện của hai cô bé hướng dẫn viên còn khá trẻ, nội dung như sau:

Hỏi: Hôm qua mày đi đâu?

Đáp: Vũng Tàu.

Hỏi: Đi mấy khách?

Đáp: Hai

Hỏi: Sướng thế! Tối ở khách sạn nào?

Đáp: Sami.

Hỏi: Trời! Đã ghê, tiễn chưa?

Đáp: Rồi, sáng sớm hôm nay. Boa 50 đồng.

Bên kia giọng thèm thuồng, ganh tị:’ Mày đúng số hưởng”

Đến đoạn “số hưởng” thì tôi chịu, không dám bình luận gì hơn.

Trong văn nói, người ta còn châm chước :’ lời nói gió bay’ nhưng đối với văn viết thì " bút sa, gà chết ". Tôi chẳng hiểu lý do gì mà nhiều người bạn trẻ lại dễ dàng chấp nhận và đánh mất Tiếng Việt qua cách viết vô cùng kinh dị, sai be bét chính tả lẫn ngữ pháp. Trên blog của một người trẻ, họ viết: “khO^g co" 1 diE^u` j` la` chA(c' cha(N' chj? cO' 1 dIEu` chA(C' cha(N' la` khO^g co" 1 diE^u` j` la` chA(c' cha(N' =)) “. Lúc đầu, tôi tưởng đây là một đoạn mã phần mềm vi tính, hỏi lại mới biết đó là câu: “ không có điều gì là chắc chắn chỉ có một điều chắc chắn là không có điều gì là chắc chắn”. Kỳ lạ thay, người trẻ này đã hai mươi bốn tuổi, trình độ văn hóa cũng qua lớp 12. Tôi hỏi thêm:’ Vì sao em viết như vậy?” Cô ấy trả lời:” Viết như thế cho nó teen mà đánh chữ lại nhanh”. Tôi lắc đầu:’ Hai mươi bốn tuổi mà teen gì nữa”, còn viết như vậy có nhanh hơn hay không, bạn hãy thử đi.

Ngày tôi học ở trường Cao Đẳng Sư Phạm Nha Trang, thầy Nguyễn Hữu Lễ- Trưởng Khoa môn Tiếng Anh nổi tiếng cực kì khó tính về văn viết. Thầy dạy:” Khi Tiếng Việt của một số em còn chưa ra hồn, thì nhắc chi chuyện học tiếng nước khác, cho dù Tiếng Anh là tiếng thông dụng và dễ học nhất”. Buổi học bắt đầu từ xị rượu đặt trên bàn học cuối phòng, nhấp một ly,   thầy dẫn chứng câu thơ: “Anh đi bộ đội, sao trên mũ. Bây giờ cũng dấu phẩy đó, em nào đặt cho nó ở vị trí khác trong câu mà không sai ngữ pháp?”. Cả lớp xôn xao, cãi nhau ầm ỉ, cuối cùng chỉ đặt được duy nhất một chỗ: " Anh đi bộ, đội sao trên mũ”. Thầy cười phá lên:’ Đúng! Nhưng nhìn lại ý nghĩa của câu đi. Các anh ,các chị cứ nghĩ mình giỏi văn phạm Tiếng Anh, vậy là dịch đúng ý bài luận từ Tiếng Việt sang Tiếng Anh ư? '

Thấm thía.

Đau lòng hơn, chính những người của công chúng vẫn sử dụng cẩu thả và vô tội vạ từ ghép hoặc từ mượn trong Tiếng Việt. “Tặc” tiếng Hán Việt có nghĩa: “ kẻ cướp, kẻ gian”, một số từ vốn có sẳn trong từ điển tiếng Việt như:’ hải tặc, lâm tặc, không tặc, dâm tặc”. Bây giờ không biết dựa vào cơ sở nào sáng tác thêm: “đinh tặc, tin tặc’. Chẳng lẽ mai mốt đây, những kẻ đi ăn cướp gạch gọi là :’ gạch tặc” hay trộm heo, trâu, bò ,gà nên gọi:’ heo, trâu, bò gà tặc”. Cũng không biết ở đâu :"định kiến" từ hóa:” công nghiệp hóa, xã hội hóa, gia đình hóa, văn hóa hóa”. Mặc nhiên, bản thân tôi hiểu hóa ở đây là:” xu hướng trở thành”, vậy tôi đâu có quyền gì ngăn cản thế hệ trẻ hơn viết:” mô tô hóa, ô tô hóa, nhà lầu hóa, du học hóa, ăn chơi hóa, blog hóa…”

Người xưa cực chẳng đã mới muợn từ tiếng Hán, vì lòng tự trọng dân tộc cho nên họ mới tự sáng tác tiếng Nôm cho riêng mình. Thuở nhỏ, tôi được đọc câu chuyện dân gian nhắc về anh bán cá ba phải:" Ở đây có bán cá tươi". Một người đi ngang qua góp ý:" bộ anh bán cá ươn hay sao mà phải viết chữ tươi?" Người nữa lại góp ý:" Từ đầu ngõ đã nghe mùi cá nhà anh rồi, cần gì phải viết: Ở đây có bán?". Cuối cùng, cái biển quảng cáo nhà anh ta còn mỗi chữ: "Cá". Thời nay, biển quảng cáo gây ra lắm chuyện càng cười không nổi hơn:" Ở đây châm cứu vô sâu 25 mét", “ Chuyên bán bột trẻ em”, Sữa cô gái Hà Lan” hoặc chuyện quảng cáo cho một khách sạn ở Đà Lạt, vì thiếu không gian để làm cái panô dài ngừoi ta viết trên môt panô rộng, lời quảng cáo xuống dòng vô lối:

Khách sạn Đồi Cù là

nơi dừng chân lý

tưởng là của quý

khách đến thăm.

Đọc xong, tôi ngã lăn quay.

Gìn giữ sự trong sáng Tiếng Việt có nghĩa là đừng sử dụng méo mó chúng. Khi bạn làm biến dạng Tiếng Việt, đồng nghĩa với việc bạn làm biến dạng chính mình, người Việt. Một khi không còn là người Việt nữa, hà tất gì bạn phải so sánh mình với những người nước khác. Hội nhập không có nghĩa là đồng hóa và cũng chẳng theo bất cứ lý thuyết chính trị nào. Mỗi bản thân chúng ta, hãy hội nhập có sự thông minh và căn bản chọn lựa.

Nguyễn Quang Lộc