Đặc San Xuân

Riêng Tặng các Em học sinh

Trung học Vạn Ninh- Khánh Hòa ( 1962-1966 )

Đặng Tuyết Như

     Tôi còn nhớ mãi ngày hôm ấy sáu tháng giêng năm Ất Sửu ( 1985 ), tôi được phỏng vấn để đi Mỹ.

     Những ngày quan trọng trong đời tôi, tôi chỉ nhớ ngày âm lịch mà thôi. Nếu hôm ấy là ngày mồng năm chắc tôi đã lo lắm.

     Nhà tôi và hai cháu trai vượt biên năm 1981 và được định cư ở Mỹ. Đọc đến đây chắc có vị thắc mắc: Chồng vượt biên 1981, không phải là người Hoa, vợ được đoàn tụ 1985? Khó tin! Tôi xin thưa: tôi nói thật. Tôi không hề mất tiền chạy chọt. Đừng nghĩ oan cho “Đảng”. Luật lệ của loài người thường có kẽ hở. Phép lạ đến với con người là kẽ hở đó chăng?

     Hôm ấy tôi dậy từ ba giờ sáng để sửa soạn ra đường Phan đình Phùng, nơi đây có xe của “nhà nước” đưa chúng tôi đến Thủ Đức để phỏng vấn. Đồ ăn thức uống tôi đã lo từ hôm trước. Nghe đồn rằng có khi đến mười hai giờ khuya mới về đến nhà. Do đó, tôi mang theo năm ổ bánh mì nhỏ, nửa ký giò lụa cắt khúc, một chai xì dầu nhỏ, một hộp dầu cù là, một củ gừng lớn, ít viên thuốc cảm, thuốc đi cầu, vài cây tăm, một bình thủy nước, một cái khăn mặt. Tôi mặc áo bà ba, quần đen, áo cánh nâu lúc khởi hành. Tôi cũng không quên gói thêm một áo dài. Tôi không muốn người ngoại quốc coi thường người Việt Nam cả về hình thức lẫn nội dung.

     Bốn giờ sáng, một đứa cháu trai tôi đưa Mẹ con tôi ra bến xe đường Phan đình Phùng. Tôi đưa cho cháu tôi một trăm đồng tiền Việt Nam để “ lì xì ‘’ cho Bác tài xế và cũng là để giành chỗ ngồi trên. Xe hơi nhỏ phải đi nhiều chuyến. Chuyến chót sẽ về tới Saigon lúc mười hai giơ khuya đấy quí vị ạ. Thằng cháu tôi lanh tay quá, nó “ mở hàng” cho bác tài xế trước tiên. Thế là ba Mẹ con tôi ngồi ngay hàng ghế đầu. Tôi là người thứ mười trong danh sách phỏng vấn. Trước tôi toàn là người Tàu. Số là người Tàu có tài ngoại giao và gia đình nào cũng đông.

     Họ “bao” tắc-xi đi riêng nên họ đến nơi phỏng vấn sớm lắm. Trước khi được gặp phái đoàn Mỹ, tôi phải qua hai chặng thẩm vấn. Đã lâu và không có gì đáng lưu ý, nên tôi không còn nhớ những gì xảy ra ở hai chặng này.

     Chúng tôi ngồi trên sân cỏ, chờ đợi gặp ‘‘ Ông Mỹ ”. Để được may mắn tôi xin niệm Phật quán thế âm và cầu xin cả tứ thân phụ mẫu chúng tôi nữa. Tôi đang chí thành cầu nguyện thì “ Bịch ’’! Cái gì vậy?

Tôi quay lại thì ra một bà cụ ngã ngữa vào lưng tôi.

     - Cụ trúng gió hả? Tôi hỏi cụ.

     - “ Không ”, “ qua ” lủi, hồi hôm “ qua ” trúng thực rồi nhịn ăn. Sớm mới lên bến xe gấp quá, không kịp ăn gì ! Cụ đáp.

     - Cụ ăn tạm ổ bánh mì chả lụa nhé.

     - Ừa.

Tôi đưa cho bà cụ một ổ bánh mì.

     Bà cụ cắn bánh mì nhai ngấu nghiến, sợ bà cụ nghẹn, tôi nói trớ : Chưa đến lượt cụ đâu, đừng vội vàng, cụ còn vào sau mẹ con cháu cơ. Chúng tôi đang trò chuyện, bỗng có lệnh của phái đoàn phỏng vấn:

     - Đã đến giờ giải lao, mời bà con nghỉ. Nửa giờ nữa chúng ta tiếp tục.

     Ba mẹ con tôi mang bánh mì ra ăn. Tôi không cảm thấy đói nhưng cố nhét vào bụng mẫu bánh mì và miếng giò. Các con tôi ăn ngon lành, chúng rất vui vì đang nghĩ rằng chúng sắp gặp lại bố và hai anh chúng. Tuổi thơ thật hồn nhiên.

Tôi dùng bữa trưa có mười lăm phút. Tôi đã sẵn sàng trong bộ y phục Việt Nam: một áo dài màu đỏ đậm điểm hoa chanh màu trắng,một quần xoa đen.

     Một gia đình người Tàu vừa được phòng vấn xong,sao họ chưa về? Tôi đến gợi chuyện:

     - Sao Ông không về?

     - “ Ngộ còn phải “ zô nữa ”.

     - Sao vậy Ông? Tôi ngạc nhiên hỏi.

     - Cái Ông Việt Nam hỏi, “ ngộ đáp ’’ ngộ sanh ở bên Tàu cơ.

Rồi cái Ông Mỹ nói:

     - Sao nơi sanh trong giấy khai sinh của Ông lại là Sài Gòn? Thế là Ông Mỹ bảo:

        - Ngộ ra ngoài suy nghĩ hai tiếng nữa rồi “ Zô ’’lại. Tôi cố nín cười về câu chuyện của Ông Tàu.

     - “ Đặng thị Thơm ’’. Tôi giật nẩy mình, đã đến lượt ba mẹ con tôi. Tôi vội vàng lấy túi đựng đồ ăn cùng ví đựng giấy tờ đi theo người vừa gọi tên tôi.

Chúng tôi ngồi trên một ghế dài ngay ngoài cửa phòng phỏng vấn để đợi đến lượt mình.

        Trong phòng, đó là một gia đình gồm hai vợ chồng và ba cô con gái. Tôi lắng tai nghe xem họ nói gì, nhưng chỉ nghe tiếng Ông Mỹ.

     “Ông nói tiếng Anh không giỏi bằng tôi đâu, Ông nói tiếng Việt đi ”. Nghe vậy, tôi mừng quá nhủ thầm: ‘‘ rất hạp ý ta ’’. Vì phát âm học Việt Nam của Thầy, Giáo sư Cha Lê văn Lý ở đại học Văn khoa Sàigòn ( 1962-1963 ) tôi còn thuộc.

Tôi sẽ xử dụng tiếng Mẹ đẻ của tôi ngon lành và sẽ được gặp lại chồng tôi và các con tôi. Ba mẹ con tôi đã sẵn sàng cho cuộc phỏng vấn.

     - Chào Bà, mời Bà ngồi. Ông Mỹ nói.

     - Dạ thưa chào Ông. Tôi và hai cháu gái ngồi xuống. Ông Việt Nam ngồi xem hồ sơ. Ông Mỹ phỏng vấn tôi.

     - Bà được mấy cháu?

     - Thưa bốn cháu ạ.

     - Chồng bà đến Mỹ 1981?       - Thưa phải.

     - Ba cha con đi một chuyến? - Dạ.

Tôi nghĩ thầm Ông Mỹ này rành tiếng Việt quá.

     - Bà là cô giáo, tên Đặng thị Thơm?

     -Thưa vâng. Ông ta cười và tiếp: Bà có bà con với ông Đặng Xuân Khu không?

     -Thưa không, ông Đặng Xuân Khu người tỉnh Nam Định, tôi người tỉnh Bắc Ninh, cùng họ nhưng không có bà con.

Người Bắc Ninh phải tên Dứa chứ sao lại tên Thơm? Ông Mỹ nói.

     Ông Mỹ này thật đa sự, để phô trương tài dùng ngoại ngữ như người bản xứ, ông còn sửa cả cái tên cúng cơm của tôi. Điều này có lẽ đã chạm tự ái vong linh của mẹ tôi, mẹ tôi đã run rủi giúp tôi câu trả lời:

     -Thưa, ở đây, Thơm là tiếng tĩnh từ chứ không phải danh từ ạ, vì tôi thường nghe mẹ tôi ru em tôi rằng:

     “ Nếu là hoa, xin hãy khoan là trái

     Hoa hương nồng (Thơm) mà trái lắm khi chua.”

     Có lẽ ông thích trái nên ông cho tôi tên là Dứa, còn mẹ tôi yêu hoa nên đặt tên tôi là Thơm ạ.

     Ông ta mỉm cười rồi tiếp:

     - Anh, chị, em nhà chồng bà đi hết năm 1975, sao ông bà không đi? Chà, câu hỏi kẹt quá. Thấy tôi ngần ngừ, ông ta ôn tồn nói: ”Bà cứ suy nghĩ kỹ rồi trả lời, có người tôi cho nghĩ cả tiếng đồng hồ đấy. Chẳng nhẽ nói, vì chúng tôi còn tha thiết với quê hương? Chẳng nhẽ nói, vì chúng tôi chạy không kịp? Cả hai lý do này đều không thuận lợi cho tôi. Chợt tôi nhớ đến câu chửi của cậu em tôi khi hắn đi “học tập” về: ”tiên sư tụi nó, bảo ông giữ nhiệm sở để ông đi trễ, còn tụi nó chạy trước!”

Thế là tôi có câu trả lời:

     -Thưa ông chúng tôi là những người làm giáo dục, chúng tôi luôn chấp hành nghiêm chỉnh kỷ luật. Tháng tư 1975, thượng cấp ra lệnh cho chúng tôi không được rời nhiệm sở. Đến khi chúng tôi trông ra thì… như các ông đã thấy…

     Ông Mỹ cười lớn, không biết ông đang chế riễu ai, vì sau khi cười, Ông khen tôi: ”bà dùng chữ “thượng cấp” hay lắm”. Ông ta tiếp: ”Tại sao ông đi mà tại sao bà không đi?” Câu này còn khó trả lời hơn câu trước. Nếu không có ông Việt Nam ngồi bên cạnh thì tôi đáp ngay: ”Chồng tôi vượt biên, nếu chẳng may bị bắt thì còn có tôi đi thăm nuôi và chuộc anh ấy ra.”

Tôi tìm kế hoãn binh bằng cách lập lại câu hỏi của ông Mỹ nhưng cố tình làm sai câu hỏi đi rồi trả lời để có lợi cho tôi:

     -Dạ, thưa ông hỏi rằng: Tại sao chồng tôi đi và tại sao tôi không đi? Không hiểu sao ông Mỹ gật đầu, thì là tôi đáp liền:

     -Tại sao chồng tôi đi. Chính tôi cũng đã hỏi anh ấy và tôi còn nhớ rõ câu trả lời trong lá thơ đầu tiên là: ‘‘ Tại sao anh đi? Câu chuyện còn dài, khi nào diện đối diện anh sẽ trả lời em. Cứ nghĩ rằng lúc nào anh cũng yêu em và các con”. Ông giúp tôi chóng gặp anh ấy rồi tôi sẽ trả lời ông. Còn tôi không đi vì tôi sợ cướp Thái Lan lắm. Ông Mỹ lại cười.

     Phân tích kỹ, tôi đã trả lời sai câu hỏi của người phỏng vấn. Không biết có phải ông Mỹ đã nói tiếng Việt không giỏi bằng tôi hay là vì lòng nhân đạo ông ta đã không dồn tôi đến đường cùng. Chỉ có trời biết! Tôi đang lo sợ chờ đợi câu hỏi kế tiếp thì ông Mỹ nói: ‘‘ Xong rồi, bà ”. Tôi mừng quá xá.

        Ông Mỹ ra ngoài lan can, đứng nhìn trời và hát bài ‘‘ Lý ngựa ô”. Tôi không biết tên ông ta, có người nói rằng tên ông là Thomas. Hôm đó, mẹ con tôi về nhà mới có bảy giờ tối. Chúng tôi vui mừng như đi hội về.

     Và tôi còn nhớ rõ câu chuyện phỏng vấn ấy. Hôm nay, lại ngày Xuân sau một phần tư thế kỷ, tôi ghi lại để quí vị đọc chơi.

Xuân Canh Dần 2010

Đặng Thị Tuyết Như