Đặc San Xuân

TRÒ CHƠI DÂN GIAN NINH HÒA

Nguyễn Thục

Điều thú vị nhất là những trò chơi của tuổi thơ không biết có từ bao giờ, chúng tôi chỉ biết quấn quít xung quanh xóm làng tới mùa nào chơi theo mùa đó.

Nay tôi nhớ lại những Trò chơi Dân gian Ninh Hòa thật là vui vui viết ra đây để gợi đồng hương nhớ lại tuổi thơ đã qua mà những trò chơi này cũng mai một theo thời gian tiến bộ của xã hội và sự thay đổi của xóm làng.

1.- CỐI XAY BẰNG HỘT XOÀI

Muốn làm hoàn chỉnh một cối xay bằng hột xoài, thật đơn giản, các bạn hãy chọn và lượm những hột xoài ăn xong, nhất là hột xoài “cà lăm” và hột xoài “tượng” vì hai loại này dầy cơm nên hột no tròn thân phình ra chứ xoài “thanh ca” thì hột dẹp nên không thích hợp làm cối xay. Có hột xoài trong tay, đem rửa sạch, phơi thật khô, điều thú vị nữa là rình rập cha mẹ không chú ý đến mình để lấy trộm những chiếc đũa nằm gọn trong sóng bát và cầm theo con dao phayđể thực hiện cho bằng được cái cối xay theo ý muốn.

Đầu tiên ta làm:

            a./ Phần cối: làm bằng hột xoài tượng vì hột to, để ngửa đóng cây đinh vào chính giữa hột xoài, vạt bỏ phần trên ra, lấy đũa luồn vào trong móc ruột ra hết, thế là ta hoàn tất được phần cối.

            b./ Phần nắp: lấy chiếc đũa chặt cho vừa tầm cối xay, vuốt đầu đũa cho thật nhọn, để hột xoài cà lăm nằm ngửa lấy đinh đóng tạm chính giữa cho thật đều, để từ đó có lỗ sẵn ta đóng chiếc đũa vào, cầm cục gạch mà đóng, đừng đóng mạnh quá lũng lỗ phía trên không đẹp mắt.

            c./ Phần cột dây: dây kéo là điều quan trọng nhất vừa chắc vừa bền không đứt bất tử, thường thì lấy trộm chỉ se nhiều lần cho chắc, hoặc tìm được sợi dây nhợ may miệng bao xi-măng, hay sợi dây ny-long trong ruột sợi dây dù thì sung sướng biết mấy bởi vì kéo không bao giờ đứt, nhét sợi dây vào lỗ cái cối xay, phần trong cột chính giữa trục hột xoài cà lăm, phần còn lại cột vào một khúc đũa nhỏ để có thể nắm kéo.

Những điều kiện nêu trên đã xong, thế là ta có một cái cối xay thật là hoàn mỹ, điểm một chút vôi ăn trầu lên nắp cối, tay cầm cối tay kia kéo sợi dây chỉ, giựt nhè nhẹ để cho trục nắp xoay, kỹ thuật giựt sợi chỉ rất công phu, không cần xoay trục hột xoài trước cho sợi chỉ quấn tròn trong trục rồi kéo, kéo chạy như bay. Cùi xoài xoay tròn như chong chóng, xoay trả, trả xoay theo lực kéo của mình, nghe tiếng gió kêu vi vu, vù vù.., nhìn hột xoài quay tròn mà thích thú, thấy chấm vôi đỏ quay tít mù nhìn vui mắt. Cả xóm mỗi đứa một cái thi nhau mà kéo cọ sát vào nhau mà đá lộn, cái nào văng ra khỏi cối thì thua, còn chơi nghịch hơn nữa lấy gạo, lá cây, hạt dẹp bỏ vào mà xay văng ra tứ tung vui cười khôn xiết.

Đó là trò chơi của quê nhà xóm Rượu, mà thời chúng tôi cùng trương lứa vui chơi thỏa thích.

2.- ỐNG THỤT

Bốp…..bốp…..bốp…, tiếng nổ chát chúa phát ra từ ống thụt cầm tay của chúng tôi thật là vui nhộn, đó là cuộc vui chơi chia phe nhóm từng tốp mà bắn lộn.

Nhất là những đêm trăng sáng với gió mát hiu hiu, chúng tôi đi chân đất, mặc quần đùi chạy nhảy, trốn bắt lanh lẹ như con sóc. Muốn thực hiện được một ống thụt để chơi, trong xóm tôi có nhà ông bảy em ruột bà nội tôi có trồng nhiều bụi trảy trên cồn đất chia cắt con mương dài và cái đìa nuôi cá, con mương dẫn nước chảy dài xuống tận Đồng Lăng.

Buổi trưa hè nóng nực, chờ ông bảy ngủ trưa, chúng tôi canh chừng cầm dao lội nước qua đìa, nước sâu tới háng, qua bên cồn đất lựa nhánh trảy nào suông và già được nhiều mắc chặt đem về chia nhau làm ống thụt.

Có nhánh trảy trong tay, cưa ra làm nhiều ống dài khoảng hai tấc hoặc hơn và ống cầm tay dài khoảng 5 phân, chỉ có cưa thôi, không chặt được vì ống trảy rỗng dễ bị bể. Kế tiếp lấy tre vuốt một cây dài xỏ lọt vào trong ống trảy dài, một đầu cấm chặt vô ống cầm tay có mắt giữ lại, rồi sau đó ta chặt cái lỏi tre khi đẩy vô khớp, ống dài cụt khoảng ba ly, để nhét viên đạn đầu tiên giữ lại ở trên đầu ống. Như vậy ta hoàn chỉnh một ống thụt ngon lành rồi bắt đầu chia phe bắn lộn.

Đạn lấp vào ống thụt chỉ bằng giấy học trò nhúng nước cho ướt xé ra vo tròn bỏ vào miệng nhai cho mềm, rồi sau đó nhét vào đầu lỗ ống thụt, lấy cán cầm tay đánh cho nén chặt đẩy về phía trước, và cứ thế viên đạn thứ hai lấp vào, cần cán dài để thụt với sức nén của viên đạn ẩm ướt cứ tống mạnh vào hơi nén sẽ đẩy viên đạn ra, cứ thế mà bắn lộn, đứng gần bắn trúng cũng đau và đỏ da. Ở những làng quê chơi ống thụt sướng hơn nhiểu vì có thể hái những trái cây “bồ lời” làm đạn bắn nổ to và chát chúa hơn.

Nghĩ lại những trò chơi đơn giản nhưng thật vui sẽ mãi mãi ghi lại trong ký ức tôi một thời ấu thơ vô tư và hạnh phúc.

Nguyễn Thục
01.09