Nhớ
thời gian ở Việt Nam, Tết gần đến là gia đ́nh tôi bận bịu biết
bao nhiêu việc nhất là sau 23 tháng chạp là thời gian rầm rộ
nhất.
Vịt
tơ bán cho bạn hàng chở về lúc nào cũng hết sạch. Vịt không đủ
phải ra tận ngoài Vạn Giả, Tu Bông để thu góp những vịt họ nuôi
rẻ cho ḿnh vừa đúng lứa...Trứng vịt th́ khỏi nói ! Những chồng
giỏ nà mang đầy trứng về nhà cũng không đủ tiêu thụ… Khổ nhưng
vui lắm v́ đó là mùa thu hoạch cuối của một năm, tiền cho trước
được hồi trả, tất cả như một phần thưởng Trời ban..
Thời
gian đó Trường cho nghỉ, tôi cùng với Má, chị Mười thay phiên
nhau bán sỉ, bán lẻ, và ngồi chợ nhất là những ngày cận Tết từ
27 trở lên h́nh như chợ là nhà của ḿnh. Cả ngày lăn lóc, ăn
uống ở chợ, khi có người nhà xuống thay tôi mới về....
Hột
bán ngớt tôi đă lật đật ra Vạn Giả ngay trong buổi chiều hôm đó
nếu kịp th́ về c̣n không ở lại để mờ sáng hôm sau khoảng 4 giờ
có mặt tại chợ gặp Má ở đây để bỏ trứng vịt xuống, trong khi tôi
về nhà thay quần áo, rửa mặt cho tỉnh táo, làm vệ sinh, lấy thêm
tiền thối rồi xuống lại để phụ.
Phần
chị tôi ở nhà lo đếm hột từ các bầy gánh vê, những người làm của
nhà tôi như anh Tường, bà Quỷnh, chị Xê đă ra đi từ lúc tang
tảng. Họ đi đi, về về, suốt cả ngày v́ nhiều bầy vịt đang cho
trứng. Ai lo việc nấy. Mọi người làm theo nhịp của một guồng máy
quay nhanh trong thời gian cận Tết…
Sáng
28 Tết lúc khách chưa đông, Má tôi đă mua xong lá chuối hột đem
về, phơi cho ỉu ỉu lấy vô, nếp ngâm với một ít muối, đậu xanh
ngâm đăi vỏ. Những việc này có người làm theo chỉ dẫn của Má,
thịt ba chỉ xắt theo chiều dài ướp tiêu hành nước mắm thơm lừng
đựng trong thau nhôm sạch sẽ.
Lúc
từ chợ về bánh đă gói được phân nửa. Lá chuối được lau sạch,
những lá nguyên đẹp trải bên ngoài, lá nhỏ bên trong, hai chén
nếp được đổ dọc theo chiều dài của lá, rồi đến đậu xanh,, thịt
muối chính giữa, rồi đậu xanh và trên cùng là hai chén nếp phủ
kín. Những bàn tay khéo léo của Má và chị đă cho ra những đ̣n
bánh tét to bằng bắp vế tôi, đều đặn, có đ̣n cột thêm sợi dây
màu, tôi hỏi Má cho biết đó là bánh chay dể cúng trong ngày mồng
1. Bà nói khó nhất là lúc sắp lá sao cho đừng lộn nếp, nhưng,
với nhau. Má vừa cười vừa hát ví :
" Ngày mai đám giỗ mẹ chồng,
Gói ba đ̣n bánh tét, nếp trong, nhưn (nhân) ngoài "
Để
chỉ việc vụng về gia chánh của các nàng dâu. Má bảo lớn thêm
chút nữa Má sẽ dạy cho tôi biết gói các loại bánh để nữa khi lấy
chồng biết mà làm...Sau đó thấy Má xoay khuôn h́nh nón để làm
bánh ú, tôi làm thử, thấy cũng không khó (v́ nhỏ), cột làm dấu
phần ḿnh để thử xem kết quả ra sao ! Tối đó Má kêu anh Tường
sắp bánh vào thùng tôn (tole) thật lớn để luộc. Củi được chụm
đều, những cây củi to lúc này thật hữu dụng. Tiếng củi nổ lách
tách nghe vui tai. anh Tường có nhiệm vụ trông chừng...
Sáng
29 nhà tôi đă có bánh tét, bánh ú, màu lá xanh hấp dẫn được sắp
đầy hai cái nia. Má lấy dây cột hai đ̣n làm một, giao cho mấy
anh chị gánh hột đem đến tận nơi của những " sào dọc " cho họ ăn
Tết cộng thêm rim mức chị tôi đă làm xong từ rằm tháng chạp và
gạo nếp. Số c̣n lại để dành phần cúng cấp cho gia đ́nh.tôi.
riêng cái bánh ú nhỏ của tôi v́ được ăn trước không phải đợi nên
ngon lắm !!!
Sáng
30 chị tôi đi chợ mua đậu hủ, nấm rơm, rau cải đủ loại, dưa leo,
hành ng̣ đem về sắp rải rác trên nia có lỗ để nấu cúng và ăn dần
trong 3 ngày Tết. Thịt th́ gồm có thịt đùi, gị, sườn, hai con
gà trống, một cặp vịt tơ, xôi nếp...Má đặt thêm 6 khoanh nem nhà
bà Cảnh (nhà phía trên Cầu Gỗ và 100 chả lụa.
Phần
cây cảnh Tía tôi đă đặt sẵn cố định hàng năm, khoảng chiều 25
tháng chạp, anh Chín tôi mướn xe ba gát qua nhà ông Bảy (ba con
Bưởi học cùng lớp) chở khoảng 10 cây, vừa thược dược, cúc, tắc,
quít, vạn thọ, và cây sung bonsai. V́ là hàng đă dặt nên dù hiếm
thiếu nhà tôi vẫn có đủ.
Những
chậu hoa xinh đẹp được đặt ở nhà trên, nhà giữa và lối đi vào
nhà... tươi tốt, vàng, hồng xanh mát mắt và chứa đầy nhựa sống.
Tối 30, người làm đă múc nước đổ đầy tỉn, đầy những lu chứa nước
đàng sau, nhà cầu, nhà tắm đâu dâu cũng đầy v́ ngày Tết cử múc
nước giếng cho đến ngày mùng 3.
Nhà
cửa ngăn nắp, gọn ghẽ. Giỏ trầu cau của Má có những trái cau
xanh tươi, xấp trầu nguồn màu nhạt dịu, giún mềm cắt khúc. Ống
vôi đầy màu hồng như môi con gái hấp dẫn... Má lấy trong tủ đứng
nữ trang của chúng tôi, một số tiền để ra ngoài, một xấp ĺ x́
đỏ, quần áo, giày dép mới để sẵn đâu vào đó...
Các
chị em tôi quanh quẩn chờ giao thừa được nghe Má dạy dỗ
" Ngày Tết các con phải cẩn thận, không
nói to tiếng, không làm bể chén dĩa, không căi ḱnh với nhau,
không qua nhà người khác, phải ngoan ngoăn, nếu bị la rầy th́ cả
năm cũng bị hui theo..."
Trong
nhà đèn thắp sáng choang, b́nh hoa lay ơn màu nhung đỏ thắm kế
bên một cổ bồng toàn là quít đường sắp theo h́nh chóp vàng rực.
Một
hộp rim mức đủ loại, c̣n có thêm mức măn cầu tây, me ngào đường
và một thẩu me chua ngâm cam thảo trắng mướt...Hai chai rượu tây
đứng sau kéo theo một lố anh em họ xa xá xị, nước cam chai hiệu
con cọp mua ở tiệm Nam Ḥa.
Chúng
tôi rộn ràng đi lên đi xuống trông cho mau sáng để được mặc quần
áo mới. Chờ lâu có khi chợp mắt đi nhưng rồi nghe tiếng nói
chuyện của nhỏ Lạc Cúc, tiếng cắn hột dưa ḍn tan của chị Mười
nên lại mở mắt ra nh́n. cũng vừa lúc Tía Má, anh Chín sửa soạn
cúng đón Giao Thừa.
Trên
bàn thờ, một dĩa trái cây đơm thật khéo gồm có ngũ quả đặt ở bên
mặt, một b́nh hoa vạn thọ bên trái, bộ chân đèn đă được chà khế,
chà tro trấu phơi nắng nên sáng lộn hợp với bộ chữ ngũ mới
nghiêm trang làm sao !!! Đúng 12 giờ đêm, Giao thừa, giờ của năm
cũ ra đi để bắt đầu cho một năm mới, mùi nhang trầm hương thơm
dịu bay tỏa khắp nhà.. Pháo Từ Châu được anh Chín tôi nối dài từ
nóc nhà xuống sân cộng thêm pháo tống nổ rền vang chào đón...
Tiếng nổ ḍn tan được tin như sự may mắn của cả năm....
Mới
7 giờ sáng, xúng xính trong bộ đồ mới ba chị em tôi được Má đeo
cho hoa tai, kiềng vàng và xuyến, trong lúc đó Má bỏ số tiền đă
lấy đêm qua trả vào tủ đứng để được lộc suốt năm…Mồng 1 Tết tất
cả các con phải lên nhà trển (nhà từ đường) để mừng tuổi Ông Bà.
Anh Tám tôi (con Má lớn) ở nhà đó với Tía Má. Câu nói được tôi
học thuộc ḷng từ trong năm " Năm
mới, con cầu chúc Tía Má, anh chị được dồi dào sức khỏe, may mắn,
thịnh vượng suốt cả năm "
Xong mỗi người tôi đều nhận được bao ĺ x́ màu đỏ. Các em cũng
thứ tự làm theo. Rồi kéo nhau qua nhà anh Hai ( Bác Mừng ) sát
nhà trển, chung một hàng rào, kêu Tía tôi bằng chú. Anh không có
con nên nhận con của anh ba Mừng về nuôi và chọn một đứa làm
dưỡng tử ( để sau khi qua đời có người hương khói ).
Ngôi nhà khang trang, tuy không to bằng nhà anh Tám tôi nhưng
rất ngăn nắp, sạch sẽ. Tôi lên thắp nhang cho Ông bà nội ( v́
Tía anh Hai với Tía tôi là hai anh em, cùng đời ông nội, nên nhà
từ đường bên anh Hai phải đến thắp nhang hàng năm không được bỏ
sót ). Tôi sợ anh lắm v́ nét mặt xương và nghiêm, anh ít nói, có
khi c̣n nghiến răng rầy la lúc tôi c̣n nhỏ ( 5, 6 tuổi, lúc chưa
ở dưới phố ( lỡ hái một cái bông, một nụ hoa nhà anh tôi đă có
ấn tượng mặc dù bây giờ anh không c̣n rầy la nữa.
Nhà
anh chuyên làm xôi chè, gói bánh ít lá gai nhưng đậu xanh hay
nhưn dừa ngon lắm, nhất nh́ ở Ninh Ḥa. Những ngày c̣n bé qua
chơi, chị Hai hay cho những thẻo vụn cắt dư, có lúc ăn trúng
miếng gừng cay nồng cả cổ....Mừng tuổi bên Nội xong, tôi trở về
nhà gặp lúc Cậu Hai tôi qua chơi.. Cậu là anh cả của Má, người
nhanh nhẹn, phương phi, hồng hào, sức khỏe tốt được Má tôi mời
đạp đất hàng năm vào ngày mồng 1 v́ Bà tin Cậu là người may mắn
trong việc làm ăn. Bởi vậy có cậu đến dù sau này có ai nặng vía
lỡ đến thăm Má cũng không lo...
Mừng
tuổi Cậu xong rồi đến anh chị, cũng câu nói đó nhận thêm một số
bao ĺ x́. Tôi rủ Lạc, Cúc cùng đếm coi ai nhiều hơn. Cũng ngộ
tôi hơn chúng những 10 đồng..Má bảo ăn bánh tét chay với dưa món
rồi c̣n qua mừng tuổi bên Ngoại ở Vĩnh Phú. Ghé nhà Cậu Hai thắp
nhang, rồi qua thăm nhà d́ dượng ở gần đó xong chị em kéo nhau
về chợ ăn nem nướng ở hàng má thằng Nhung.
Tôi
kêu bà " D́ ơi,, cuốn cho ba chị em con mỗi cuốn 2 đồng, cho
rau khế nhiều vô". Chén nước chấm màu gạch sền sệt với thịt
và tôm xay nhuyễn và nếp nấu nhừ, quệt một đầu cuốn nem chả đưa
vào miệng th́ cái ngon mới đậm đà làm sao ! Từng miếng ngọt ngào
chén mắm vơi đi, cái miệng c̣n thèm kêu thêm một lần nưa sẵn
hàng nước ngọt bên cạnh 3 chai xá xị cũng được chiếu cố. Bụng đă
no, chúng tôi lững thững theo hướng rạp Thái B́nh tiến vào...
Trẻ
nhỏ đâu mà nhiều thế không biết ? B́nh thường lâu lâu có đám Hồ
Quăng mướn rạp, Tía Má có dẫn tôi đi xem, tôi cũng không thấy
nhiều như vậy ! Chúng cũng mặc quần áo mới, nhưng lại la cà bên
mấy hàng " bầu, cua, gà, cá ", có cả những người lớn" làm cái. "Tiếng
chẳn, lẻ từ những đám đông vang lên mồn một, tôi đang rời xa với
tấm vé trên tay vào cửa...
Xong
phim này họ chiếu qua phim khác. Chúng tôi đi ṿng ṿng, ghé mắt
vô đám con nít ngồi chơi, tay giữ chặt số tiền trong túi, rụt rè
đánh "cái Bầu" 1 đồng. Eo ơi! đến 3 " cái Bầu " nhảy ra. Tôi lấy
hết và nghĩ rằng vẫn c̣n Bầu đặt tiếp 1 đồng. Cứ vậy tôi ở chơi
đến lúc phim bắt đầu chiếu mới vô. Lần này coi như xem chùa v́
tôi ăn.
Bụng
đói rồi đây ba chị em lững thững về nhà ăn cơm v́ từ sáng đến
giờ chưa có hột nào trong bụng, đi đến đâu cũng chỉ dược dăi rim
mức và hột dưa !
Nhà
gần sủn, thoát cái đă tới...! Mặc dù là ngày mồng 1, ngoài các
món ăn chay nhà tôi luôn luôn có thịt kho tàu, gị hầm, để ai
đến ( hột hạt gánh về ) có cái mà ăn. Chị tôi kho thịt ngon quá
ăn với bánh tét cũng ngon mà ăn với cơm lại càng hết xảy !
Sẵn dịp ăn thêm 3 cặp nem chua, rồi uống thêm nước cam thật là
sướng cái miệng ! Ngày Tết anh Chín tôi không rầy la ba cái việc
này " Ăn ǵ cũng được nhưng quít đơm không được lấy ăn khi chưa
cúng đưa Ông Bà đi ( cúng đốt giấy ) "
Quít
tôi không thèm nên việc đó cũng không ảnh hưởng ǵ cho lắm. Tôi
chỉ thích ăn nem chả, chả lụa mà thôi. Ngoài ra tôi c̣n thích ăn
chà là, me muối cam thảo và nhất là " Hồng khô ". Hồng được đem
hấp cơm, dẻo và ngon lắm. Tôi thích cho măi đến giờ, may là ở Mỹ
hồng khô không thiếu...Tối đến nhà tôi thật vui, có bộ đua ngựa
để xem ai tới chuồng trước, c̣n có cả bộ bầu cua dể chơi với
nhau cho vui để xem thời vận đỏ đen chứ không ăn thua lớn, tôi
cũng ké với các anh chị, khi thua, khi ăn, khi nhảy qua người
này, lúc nhảy qua người khác, thấy ai đỏ th́ theo vậy mà cũng
được lời bộn !
Sáng
mồng 2 mặc dù chưa được ngày mở cửa bán hàng nhưng ai vô mua nhà
tôi cũng đều bán v́ là lộc tới nhà mà...không bán th́ phải tội
Trời. Tôi vẫn quanh quẩn bên Tía Má và các anh chị em, gia đ́nh
tụ họp thật đầm ấm trong bữa ăn tối ( trưa có thể không đủ v́ đi
thăm bạn hay đi xi nê ). Các người làm đă được Má tôi cho vềthăm
nhà từ sáng mồng 1. Họ sẽ được vui chơi bên gia đ́nh dến mồng 3.
Anh
Chín tôi đi thăm hết mọi nhà trong xóm từ sáng trong khi Má tôi
về Vĩnh Phú để thắp nhang, viếng thăm các cậu, d́ sau khi từ
Chùa Thiên Quang về. Các chị tôi ở nhà để có ai đến viếng th́
tiếp, thỉnh thoảng anh 9 về đúng lúc th́ ảnh tiếp chuyện luôn.
Phần tôi cùng các em thong thả đi ăn nem chả ở hàng chị 5 hay
hàng má con Hữu mà không bị anh tôi rầy la. Tết sướng thật -vừa
có tiền ĺ x́, vừa được tiêu thoải mái !
Bánh
trái nhiều nên bữa cơm chiều Má thường bày ra ăn :" tả pí lù "
cho nhẹ bụng, cho hết số rau đă mua v́ ngày mai ( mồng 3 ) có
chợ. Chỉ có ăn lẫu thập cẩm đồ biển vừa ngon, vừa mát trong
không khí lành lạnh hơi nóng từ nồi lẫu bốc lên, thơm dịu với
mùi nấm rơm tươi, cần ta thoang thoảng. Những xa lách, tàn ô
được mọi người gắp lấy, nhúng vào, vớt lên vẫn c̣n xanh ngần, ăn
hoài không chán. Những con tôm thẻ cong ṿng đỏ au, những biên
mai ( scallop ) trắng ngà béo ngậy, và từng khoanh mực ống đậm
đà khi đuợc thắm vào lưỡi đă khiến tôi phải nuốt ực...Cả một nửa
nia rau, một rổ bún, cũng vơi đi với nồi lẫu....
Tảng sáng mồng 3 nhà tôi dậy thật sớm lo nấu cúng đốt giấy. Hai
con gà trống được luộc thật khéo, da láng mượt, không bị rách,
chân bẽ quặp lại từ từ cho khỏi găy, đặt trên dĩa bàn to, miệng
ngậm trái ớt sừng màu đỏ tỉa hoa. Xôi vừa lửa được bới ra những
đĩa kiểu con, một nồi chè khoai sáp nấu tới nước đường dẽo quánh,
tươm mật, bới vào những chiếc chén nhỏ đặc biệt. Tất cả được bày
ra trên bàn cùng với cặp đèn bạch lạp màu đỏ thắp sáng...
Ba
chén nước trong, mùi nhang trầm hương bay quyện trong không khí
trang nghiêm. Tía Má tôi, anh Chín tôi đứng chấp tay cầu nguyện,
xin mọi sự an lành và may mắn đến với gia đ́nh. Xong, rót rượu
lễ và đốt giấy.
Những
ngày b́nh thường của gia đ́nh tôi đă bắt đầu cho năm mới.....mặc
dầu chưa hạ niêu, đó đây thiên hạ vẫn c̣n thong thả hưởng Tết
nhưng nhà tôi vẫn phải đi chở hột, chở vịt v́ số trứng đă dồn
lại từ trong năm cho đến bây giờ nên nhiều lắm, phải đem về.
Và
vịt cũng phải kêu bạn hàng bán sỉ cho đỡ tốn bắp để rồi lại c̣n
cho nuôi đợt tơ khác...
Đây là hoạt cảnh, kỷ niệm tuổi thơ của tôi bên cạnh gia đ́nh
trong những ngày trước và sau Tết hàng năm...
Tháng 12/08
L
ữ
Thanh
Cư
Tuổi Tuổi Thơ