ói
đến tết, mùa xuân người ta thường nhắc đến hoa. Hoa là biểu tượng của
hương sắc, của cái đẹp mà người đời yêu thích. Có một người Ninh Ḥa "duyên
nợ" với hoa mà một tờ báo nọ ở VN đặt cho danh hiệu: "Tiến Sĩ hoa". Đó là
tiến sĩ Dương Tấn Nhựt , anh vừa được trang trọng ghi tên vào danh sách
những ngườI có ảnh hưởng đến lịch sử 100 năm của Đại học Kagawa Shikoku.
Một tự hào của người Ninh Ḥa chúng ta.
Dương Tấn Nhựt sinh năm 1967, người xóm Rượu, tốt
nghiệp Tiểu học G̣ Lăng, Trung học Nguyễn Trăi Ninh Ḥa, Đại học tổng hợp
Đà Lạt. và lấy bằng tiến sĩ ngành Công Nghệ Sinh Học ở tuổi 35, tại Đại
học Kagawa Nhật Bản. Về nước 2002, hiện là Phân Viện Phó Phân viện Sinh
Học Dà Lạt. Sau đây là trích lược một số bài báo đă đăng tải những thành
quả và những công tŕnh nghiên cứu của TS Nhựt .
Dương Tấn Nhựt - Cái tên quen thuộc của khoa học quốc tế
Có thể nói không ngoa rằng, Tiến sĩ Dương Tấn Nhựt là
niềm tự hào của khoa học Việt Nam. Chỉ cần lên các mạng Yahoo, Goodle, gơ
tên anh là sẽ thấy hàng chục công tŕnh khoa học của anh được giới thiệu ở
đây. Ở tuổi 35, những điều anh làm được không chỉ là mơ ước của nhiều nhà
khoa học trong nước mà cả quốc tế. Năm 1996, khi c̣n học dở chương t́nh
thạc sĩ tại Việt Nam, Tấn Nhựt được mời sang nghiên cứu cho một chương
tŕnh tại trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Nhật Bản, đồng thời nhận luôn
học bổng của Trường đại học Kagawa. Tại đây, anh bắt đầu thực hiện hàng
loạt công tŕnh khoa học gây tiếng vang trên thế giới. Đặc biệt, đề tài "Nghiên
cứu sự tác động của ánh sáng đơn sắc màu lên sự sinh trưởng phát triển và
quang hợp của thực vật bên trong và ngoài ống nghiệm (In vitro và Ex
vitro)" (dưới sự hướng dẫn của giáo sư nổi tiếng Nhật Bản Michio Tanaka)
của anh là một hướng nghiên cứu rất mới. Việc t́m kiếm và ứng dụng ánh
sáng đơn sắc màu đỏ và xanh trong nghiên cứu về động vật, thực vật hiện
nay là một trong những quan tâm của nhiều nhà khoa học Mỹ và Nhật Bản.
Riêng trong lĩnh vực này, anh đă công bố được 8 công tŕnh khoa học trên
các tạp chí quốc tế chuyên ngành. Nghiên cứu này đă mở ra những triển vọng
mới trong việc đưa ánh sáng màu trong nuôi cấy tế bào động vật và người.
Phục vụ trong y học. Thử nghiệm nuôi cây trong vũ trụ... Hiện nhiều công
ty của Nhật đă ứng dụng kết quả này để sản xuất một số loại rau.
Tháng 3/2002, Tấn Nhựt bảo vệ thành công luận án tiến
sĩ và trở về nước. Hiện anh đang làm việc tại Phân viện Sinh học Đà Lạt.
Đến nay, tiến sĩ Nhựt đă có gần 25 công tŕnh khoa học được đăng tải trên
các tạp chí khoa học uy tín thế giới đặc biệt công tŕnh "Chương tŕnh hóa
quá tŕnh phát sinh h́nh thoi của cây hoa huệ tây bằng nuôi cấy lớp mỏng
tế bào" đă được Tạp chí quốc tế Agricell của Mỹ hai lần bầu chọn là công
tŕnh khoa học xuất sắc của năm 2001 số ra tháng tư và tháng tám). Anh đă
được nhà xuất bản Kluwer Academic Publishers, một trong những nhà xuất bản
có uy tín hàng đầu thế giới trong lĩnh vực khoa học, mời chủ biên cuốn
sách "Plant thin ccll layer culture system: regeneration and
transrormation applications"" (Hệ thống nuôi cấy lớp mỏng tế bào: Sự tái
sinh và ứng dụng trong chuyển ghen thực vật"). Cuốn sách dày 517 trang,
cùng viết với Tiến sĩ Bùi Văn Lệ. Giáo sư K. Trần Thanh Vân (Pháp) và giáo
sư T. Thorpe (Canada), hiện đă hoàn tất và chuẩn bị xuất bản. Năm 2001,
Tấn Nhựt c̣n được mời tham dự hội nghị quốc tế về công nghệ sinh học ở Đài
Loan với tư cách là Chairman (chủ tŕ) một nhánh của hội nghị. Với những
thành tựu đó, năm 2001, anh là một trong 8 nhà khoa học trẻ trên thế giới
được trao giải thưởng Nhà khoa học trẻ xuất sắc tại Australia./.
Cho hoa lại là hoa
…Cuộc hành tŕnh hoa của anh bắt
đầu từ hoa lyly. Loài hoa có nguồn
gốc phương Tây này vốn không
được trân trọng sau mấy mươi năm
đă biến dị, trở nên quê mùa, xấu xí
Nh́n màu trắng của lyly mọc dại
ngoài tường rào thật tội nghiệp. Và
từ đó, 15 công tŕnh nghiên cứu
quanh loài hoa này ra đời trong suốt
hơn 10 năm trời lao động.
Nghiên cứu "Lyly: quá tŕnh h́nh
thành củ giả trên đoạn thân" đă
đánh dấu mốc trong giới khoa học về
cái tên Dương Tấn Nhựt. Đến giờ,
mỗi khi có công tŕnh nào liên quan đến loài hoa trắng này, ban biên tập
tạp chí Tế Bào Thực Vật (Plant Cell Reports) uy tín nhất của Mỹ
lại chuyển cho anh thẩm định...
Nhân giống vô tính thành công lan hài đỏ quí hiếm nhất
Việt Nam
…Sau nhiều năm nghiên
cứu, Phân viện sinh học Đà Lạt đă công bố kết quả trên cho Tuổi Trẻ vào
sáng qua 16-8. Các nhà khoa học đă lấy một mẫu ở đoạn phát hoa trên cuống
hoa của cây lan hài đỏ t́m kiếm từ rừng hoang ở vùng Bác Ái, tỉnh Ninh
Thuận để cho vào ống nghiệm.
Bằng hóa chất và kỹ thuật sinh học, đặc biệt là kỹ thuật gây vết thương
trên cây con trong ống nghiệm, các nhà khoa học đă cho cây lan hài đỏ sinh
trưởng vô tính rồi đưa ra ngoài thành công. Không chỉ sống được ở môi
trường tự nhiên, sau gần hai năm hàng trăm cây từ ống nghiệm này đă sống
mạnh mẽ trong một vườn khảo nghiệm của phân viện dưới tán rừng thông và
trổ hoa khá lộng lẫy,ấntượng.
Nhà sinh học uy tín ở Đà Lạt, tiến sĩ Dương Tấn Nhựt, nói thành công trên
cứu lan hài đỏ quí hiếm này thoát khỏi nguy cơ tuyệt diệt ở VN, mở ra cơ
hội nuôi trồng qui mô xuất khẩu ra bên ngoài, và đặc biệt nhất là "đ̣i lại
tên!" sau gần 90 năm người Pháp "cầm nhầm"…
Một "kỳ hoa dị thảo" bị đánh cắp
Lan Hài đỏ là một trong số những
loài lan đặc hữu của Việt Nam. Đúng như tên gọi của nó, loài hoa này có
những cánh hoa như những chiếc hài nhung gấm nhỏ nhắn của các thiếu nữ
thời xưa. Hoa có vẻ đẹp trang nhă, quư phái, đặc biệt là có hương thơm nên
được rất nhiều người ưa chuộng.
Tuy nhiên, như một người đẹp khó tính, Lan Hài đỏ có
đặc tính sinh trưởng và phát triển chậm, nảy mầm trong tự nhiên với tỷ lệ
rất thấp (2 đến 5%). T́nh trạng khai thác tài nguyên rừng không theo quy
hoạch như nhiều năm qua hiện vẫn c̣n tiếp diễn và đă khiến Lan Hài đỏ cùng
với một số loài khác có nguy cơ tuyệt chủng. Ngay từ đầu những năm 90 của
thế kỷ trước, Lan Hài đỏ Việt Nam đă được cả thế giới biết đến. Nhà khoa
học chuyên nhân giống bằng công nghệ tế bào người Tiệp Khắc Peter Schwott
đă tới Việt Nam và nghiên cứu loài hoa lan này trong ṿng 6, 7 năm. Kết
quả là ông đă t́m ra xuất xứ của nó nằm trong khu vực giáp ranh giữa Lâm
Đồng và Ninh Sơn (Khánh Ḥa).
Peter Schwott đă nghiên cứu nhân giống lan này bằng
phương pháp vô tính, nhưng cuối cùng th́ ông lại thành công bằng phương
pháp gieo hạt trong ống nghiệm, một phương pháp hữu tính. Ngoài ra, Phân
viện sinh học Đà Lạt đă thí nghiệm thành công phương pháp nhân giống bằng
cách gây vết thương kết hợp với nuôi cấy lỏng - một phương pháp rất mới mẻ.
Trong khi Lan Hài đỏ c̣n chưa được nhân giống rộng răi
ở trong nước th́ nó đă có mặt trên khắp thế giới, đặc biệt nhiều ở Mỹ,
châu Âu và Nhật Bản, nhưng nguồn gốc xuất xứ th́ không phải ở Việt Nam. Do
có tŕnh độ khoa học công nghệ cao nên các nước này đă áp dụng rất nhanh phương
pháp nhân giống trong ống nghiệm để thu được cây con nảy mầm trong điều
kiện vô trùng với số lượng lớn, chất lượng khá đồng đều, phục vụ cho mục
đích thương mại.
Tiến sĩ Dương Tấn Nhựt, Phó viện trưởng Viện sinh học
Đà lạt cho biết, vấn đề đáng tiếc xảy ra từ nhiều năm trước. Loài hoa này
từng được người dân Việt Nam, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số thu
lượm trong rừng và bán ra thị trường rất nhiều (tính bằng kg) cho nhiều
người, trong đó có các thương nhân người nước ngoài. Và những người này đă
mang giống lan quư về nước họ gieo trồng.
Dư luận trong nước và nhiều nguồn tin trong giới khoa
học c̣n cho rằng, 7 cây Lan Hài đỏ đầu tiên đă bị bọn buôn lậu quốc tế
đánh cắp và bí mật đưa theo đường biển thoát sang bên kia đại dương. Hải
quan Mỹ đă phát hiện và tịch thu toàn bộ số lan này ngay tại cửa khẩu nước
Mỹ. Số lan đó được đưa về trạm cứu hộ thuộc vườn bách thảo Mỹ.
Đến thời điểm đó Hoa Kỳ vẫn tôn trọng những điều khoản
của Công ước Cites quy định là tiếp nhận, chăm sóc và duy tŕ sự sống cho
các loài động thực vật bị buôn bán trái phép. Thế nhưng, không biết bằng
cách nào, gần đây một pḥng thí nghiệm tư nhân của Hoa Kỳ đă có mẫu thuần
chủng Lan Hài đỏ Việt Nam để cấy mô, nhân giống thoải mái phục vụ cho mục
đích kinh doanh.
Có thể nói, từ việc bị mất bản quyền với Lan Hài đỏ,
vấn đề bảo vệ và giữ ǵn các nguồn gen và các giống cây quư hiếm ở Việt
Nam đă trở thành một vấn đề rất đáng được quan tâm. Trong thời gian tới,
Việt Nam, cần phải đăng kư những loài thực vật quư hiếm có nguồn gốc cụ
thể để thế giới biết đến và từ đó mới có thể bảo vệ và giữ được bản quyền
cho mỗi loài thực vật.
Một số loài cần phải nhanh chóng được đăng kư bảo vệ là
thông đỏ ở Lâm Đồng, một số loài lan, địa lan, một số cây thuốc cổ truyền
quư hiếm. Có như vậy mới tránh được câu chuyện "kỳ hoa dị thảo" bị đánh
cắp./.
Hoa hồng nở trong ống nghiệm
Ngày 7-5, Phân viện Sinh học Đà Lạt cho biết pḥng thí
nghiệm của viện này đă thành công trong một công tŕnh khá thú vị: cho hoa
hồng trổ bông trong ống nghiệm.
Thú vị hơn, sản phẩm khoa học trí tuệ và lăng mạn trên
được thực hiện bởi một sinh viên thực tập của Trường ĐH Khoa học tự nhiên
(ĐH Quốc gia): Nguyễn Hồng Vũ, dưới sự hướng dẫn của tiến sĩ trẻ Dương Tấn
Nhựt (37 tuổi). Hiện có ít nhất 40 ống nghiệm với những cây hồng vô tính
đang sinh trưởng tốt và lần lượt trổ bông.
Vũ cho biết đă lấy mẫu từ những cành hoa hồng đỏ của
Công ty hoa DaLat Hasfarm bán ở chợ Đà Lạt. Sau khi tạo phôi lên cây trong
ống nghiệm, Vũ đă tiếp tục cấy chuyền thêm bảy lần nữa trong ṿng trên 370
ngày. Vũ cùng những người nghiên cứu ở viện đă nghiên cứu, phân tích, tính
toán và kiểm soát chi li được đặc tính sinh trưởng, điều kiện hóa, lư của
hoa hồng trong môi trường ống nghiệm, và "dẫn dắt" cây trổ bông nhờ vào
chất điều ḥa sinh trưởng ở từng thời kỳ với liều lượng hợp lư.
Tiến sĩ Nhựt nói thành công trên mở ra khả năng giúp
các nhà khoa học chủ động nghiên cứu cơ chế trổ bông của cây, điều khiển
được quá tŕnh sinh trưởng của hoa, và nhất là ứng dụng vào nuôi cấy đơn
bội, xây dựng chủng loài, lai tạo giống mới.
Thủy canh với hộp đựng mứt
Là mô h́nh hoàn toàn mới và VN là nơi đầu tiên trên thế
giới làm điều này do tiến sĩ Dương Tấn Nhựt, phân viện phó Phân viện Sinh
học Đà Lạt, và các cộng sự vừa nghiên cứu và thực hiện thành công (TS Nhựt
đă gửi đăng kư bản quyền tại Mỹ).
Mô h́nh được thiết kế bằng hộp nhựa đựng mứt (700 đồng/hộp),
sử dụng tim đèn để hút nước và chất dinh dưỡng lên thành nhiều tầng. Thí
nghiệm trên cây khoai tây cho thấy khả năng tiết kiệm năng lượng và sinh
khối sống rất cao.
Theo tiến sĩ Nhựt, cách làm này cho phép tạo ra những
mẫu mô quan trọng của thực vật mà không cần trồng nguyên cây; tăng năng
suất các loại cây trồng ưa nước và thoáng khí.
Được biết, mô h́nh đă hoàn chỉnh và có thể được sản
xuất đại trà.
Nghiên cứu thành công mô sẹo thông đỏ Lâm Đồng
Sinh viên Nguyễn Thị Thanh Hiền (Trường ĐH Khoa học tự
nhiên - ĐH Quốc gia) đă nghiên cứu thành công đề tài "Khảo sát sự tạo
thành mô sẹo, sự h́nh thành chồi và tái sinh trong ống nghiệm cây thông đỏ
Lâm Đồng (Taxus wallichiana) - một loại dược liệu quư của tỉnh
Lâm Đồng”.
Đề tài được sự hướng dẫn của tiến sĩ Dương Tấn Nhựt và
thạc sĩ Đinh Văn Khiêm (Phân viện Sinh học Đà Lạt), đă bước đầu thu được
mô sẹo của cây thông đỏ thông qua các thí nghiệm tạo mô sẹo từ đốt thân,
thân non, lá thông đỏ trên các loại môi trường khác nhau.
Đồng thời, việc tiến hành khảo sát khả năng tạo chồi đă
thu được một số lượng chồi đáng kể, tái sinh cây trong ống nghiệm. Những
kết quả bước đầu này là tiền đề cho việc nhân nhanh nguồn cây, thúc đẩy
nghiên cứu các đặc tính sinh học nhằm cải tiến kỹ thuật di truyền, cải tạo
giống, nâng cao hàm lượng hoạt chất chống ung thư trong mô sẹo thông đỏ.
Đề tài này lấy mẫu ban đầu từ cây giâm cành thuộc đề
tài thực hiện từ những năm 1992 -1993 của tiến sĩ Dương Tấn Nhựt, tiến sĩ
Lê Thị Xuân cùng các cộng sự Pḥng công nghệ sinh học thực vật thuộc Phân
viện Sinh học Đà Lạt. Hiện nay, bằng công nghệ nuôi cấy tế bào thông đỏ,
các hăng dược đă sản xuất loại thuốc có tên Genexol là loại thuốc chữa
bệnh ung thư hiệu quả.
Sắp phát hành sách kỷ lục Lâm Đồng
Trong dịp lễ hội sắc hoa Đà Lạt vào cuối tháng 12/2004,
Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam (VietBooks) sẽ cho ra mắt cuốn Những kỷ
lục tỉnh Lâm Đồng. Đơn vị này đă đề cử 28 kỷ lục và đề nghị Sở Văn
hoá Thông tin tỉnh thẩm định.
…“Trong số 28 kỷ lục đề xuất, duy nhất có tiến sĩ Dương
Tấn Nhựt, hiện là Viện phó Phân viện Sinh học Đà Lạt, người Việt Nam đầu
tiên thực hiện phương pháp thuỷ canh trong ống nghiệm. Trung tuần tháng 9
vừa qua, vị tiến sĩ 37 tuổi vốn có trên 40 công tŕnh nghiên cứu khoa học
cấp quốc tế này chính thức công bố nhân giống thành công lan hài đỏ bằng
phương pháp vô tính. Đây là bước đột phá trong công cuộc t́m lại tên cho
các loài hoa của Đà Lạt."…
DƯƠNG TẤN LONG
sưu tầm