Mục
Đồng
Ấn Độ trong năm có rất nhiều ngày lễ, mà đặc biệt nhất là 2 ngày lễ lớn:
Diwali và Holi. Chữ
Diwali
nguyên tiếng Phạn là Dīpāvalī, chiết tự gồm 2 từ: “Dīpa” nghĩa là ngọn đèn,
ánh sáng và “āvalī” nghĩa đen là một dăy, luồng…; gộp chung thành tên gọi
của một lễ hội ánh sáng. Ngày lễ này diễn ra khoảng tháng 10, 11 dương
lịch.
Holi
có từ nguyên là "Holākā" bắt nguồn từ tên gọi của người phụ nữ, Holikā.
Đây là một lễ hội mùa xuân, được tổ chức kéo dài khoảng mười ngày (nhưng
nay chỉ c̣n 3, 4 ngày) trước ngày trăng tṛn của tháng Phālguna (nhằm vào
khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 Dương lịch).
Lịch Ấn tính rất khác với Dương lịch và lịch Tàu của Việt Nam ta. Nghe nói,
chỉ riêng tại Ấn Độ đă có 3 hệ thống lịch khác nhau.
Điệu Múa Shiva-Parvita
LỊCH SỬ CỦA HOLI
Holi là một lễ hội cổ của Ấn Độ, được diễn tả rất tỉ mỉ trong các kinh
điển tôn giáo, như kinh Purvamimamsa của đạo Jaina và kinh Kathaka-Grhya.
Các sử gia cũng tin rằng lễ Holi được xuất phát từ tộc người Aryan, nhưng
số đông khác th́ cho là từ vùng Tây Ấn Độ.
Người ta cho rằng, Holi tồn tại vài thế kỷ trước khi Chúa ra đời. Tuy
nhiên, ư nghĩa thật sự của lễ hội th́ đă được dần dần thay đổi nhiều năm
sau đó. Trước đó, nó là một nghi thức thực hành đặc biệt dành cho những
người phụ nữ đă lập gia đ́nh v́ mục đích cầu hạnh phúc và sức khỏe cho gia
đ́nh họ. Ngày nay, nghi thức này vẫn c̣n đang được thực hành, nhưng vào
ngày Raka. Ngày đó, các phụ nữ có chồng mỗi người thắp 1 ngọn đèn, hướng
về mặt trăng tà cúng lễ và cầu nguyện.
CÁC HUYỀN THOẠI VỀ HOLI
Holi xuất phát từ nhiều huyền thoại khác nhau. Ở đây, chỉ xin kể sơ lược
một vài chi tiết:
1. Huyền thoại Holikā và Prahlad
Trước hết, Holi là một ngày kỷ niệm mang tính chất biểu tượng theo một
truyền thuyết từ thần thoại Hồi Giáo. Một vài nơi ở Ấn Độ, đặc biệt là
Bengal và Orissa, lễ Holi được tổ chức vào cùng với ngày sinh nhật của
thánh Chaitanya Mahaprabhu (1486-1533). Tuy nhiên, nghĩa đen của từ ở
Holi ở đây là sự đốt. Và huyền thoại này giải thích cho ư nghĩa
đó:
Câu chuyện kể tập trung xung quanh ông vua độc ác và ngạo mạn
Hiranyakashyap, người đă chiến thắng tất cả các vương triều trên trái đất.
Ông muốn tất cả thần dân trong vương quốc chỉ cung kính và lễ cúng một
ḿnh ông, nhưng người gây thất vọng nhất cho ông lại là con trai ḿnh,
Prahlad, khi Prahlad trở thành đệ tử mộ đạo của Thánh Nārayana (Vishnu) và
từ chối cúng dường cha.
Hiranyakashyap vô cùng từng tức giận con trai. Ông nhiều lần cố giết nó
cho hả giận, nhưng mỗi lần như thế ông đều thất bại, v́ người ta tin là do
thánh Vishnu đă che chở cho Prahlad khỏi chết. Lần cuối cùng, với sự tham
gia của người em gái xảo quyệt của nhà vua - nàng Holikā - vua
Hiaranyakashyap ra lệnh cho nàng mang hoàng tử trong vạt áo của ḿnh đi
vào ngọn lửa đỏ đang hừng hực cháy. Holikā có một khả năng đặc biệt là
nàng có thể đi vào trong lửa mà không hề bị tổn thương. Tuy nhiên, nàng
không ngờ rằng, đặc ân ấy chỉ có được khi nàng đi vào lửa một ḿnh thôi.
Kết quả là nàng đă trả giá cho lời đề nghị quái gở của ḿnh, hoàng tử
Prahlada vẫn vô sự giữa hồng hoả v́ ḷng tín ngưỡng cực thuần của chàng,
trong khi người cô th́ bị đốt cho đến chết.
Như vậy, Holi có tên bắt nguồn từ Holikā, và lễ hội này đánh dấu sự chiến
thắng của cái thiện trước cái ác cũng như tôn vinh ḷng mộ đạo. Theo như
huyền thoại miêu tả, bất kỳ ai dù mạnh tới đâu cũng không thể hăm hại được
người có ḷng mộ đạo chân thành. Và, ai dám hành hạ người mộ đạo sẽ bị
trừng phạt thành tro. Để tưởng niệm sự kiện thần thoại này, trong đêm
trước ngày lễ, người ta đốt lên những đống lửa rác khổng lồ. Một vài nơi,
đặc biệt là ở Bắc Ấn, người ta làm h́nh nộm của Holikā rồi sau đó đem đốt
trong ngọn lửa lớn. Thậm chí, họ c̣n ném các loại phân thú vật vào lửa và
la hét những lời tục tĩu như thể trút vào Holikā. Sau đó, khắp mọi nơi,
người ta nghe những tiếng la hét: “Holi-hai! Holi-hai!”.
Huyền thoại của thánh Krishna cũng được gắn liền vào đây với việc bôi màu
lẫn nhau. Chính Ngài là người khởi xướng truyền thống đó v́ Ngài đă quệt
một ít màu vào những người được Ngài yêu mến, như Radha và các đệ tử khác.
Dần dần, tṛ chơi này đă lan rộng trong quần chúng và trở thành phong tục.
Truyền thống đốt “Holikā” cũng được thực hành rất sùng kính ở Gujarat và
Orissa. Ở đây, người ta tỏ ḷng thành kính của ḿnh lên đức Agni (tức
là thần lửa,
agni
nghĩa đen tiếng Phạn là lửa)
bằng việc dâng cúng đậu và thân cây sau mùa gặt với tất cả sự khiêm tốn.
Hơn nữa, vào ngày cuối của Holi, người ta lấy một ít lửa từ các đống lửa
lớn kia đem về nhà. Bởi họ tin rằng, loại lửa quư ấy sẽ giúp nhà cửa họ
trừ được các chướng khí và thân thể được tránh khỏi các bệnh tật. Một vài
nơi có truyền thống lau quét nhà cửa, thu tóm tất cả các thứ dơ bẩn xung
quanh nhà đem đi đốt. Các thứ vi khuẩn sanh bệnh nhờ đó mà cũng bị tiêu
diệt hết, và điều kiện môi trường sống ở các địa phương được tân tiến hơn.
2. Huyền thoại Shiva và Kāmadeva
Huyền thoại kể rằng, khi Sati, vợ của thánh Shiva, lao ḿnh vào lửa v́ sự
ô nhục của cha nàng đối với Shiva. Thánh Shiva trở nên vô cùng buồn bă.
Ngài đă từ bỏ mọi công việc của trần gian và đi sâu và trầm tư. Trong khi
đó, con gái của thần núi, Parvati, th́ đang bắt đầu tím cách cưới Shiva
làm chồng.
Từ khi Shiva ít quan tâm đến sự rắc rối của đời thường, trần gian bắt đầu
sản sinh ra nhiều vấn đề khiến tất cả các vị thần đều lo âu và sợ hăi. Chư
thần yêu cầu Kāmadeva (thần ái t́nh và dục vọng) hăy mang Shiva trở lại vị
trí ban đầu. Kāmadeva biết ḿnh sẽ bị đau khổ v́ hậu quả khôn lường của
việc làm ấy, nhưng ông đă chấp nhận bắn mũi tên của ḿnh vào người Shiva
v́ lợi ích của trần gian.
Như kế hoạch, Kāma đă bắn mũi tên ái t́nh vào người Shiva trong khi Ngài
đang tập trung tư tưởng. Việc này khiến Shiva giận dữ cực độ, ngài đă mở
con mắt thứ 3 thiêu cháy Kāmadeva thành tro. Tuy nhiên, mũi tên của
Kāmadeva đă có ảnh hưởng dục vọng, và thánh Shiva đă cưới nàng Parvati.
Một thời gian ngắn sau đó, Rati - vợ của Kāmadeva - biện hộ với thánh
Shiva đó là kế hoạch của chư thần, và cầu xin thánh hăy vui ḷng hồi sinh
cho Kāmadeva. Thánh Shiva chính là hiện thân của ḷng thương yêu, nên ngài
đă chấp nhận điều cầu xin đó. Như vậy, việc này đă tạo nên một kết cuộc
hạnh phúc cho tất cả.
Người ta tin rằng, thánh Shiva đă đốt Kāmadeva trong ngày Holi. Dân tộc
vùng cao Nam Ấn thường cúng bái thần t́nh yêu Kāmadeva v́ sự hy sinh cao
cả của ông trong ngày Holi.
Kāmadeva được vẽ với cái cây cung mía, dây cung là một đường dài của đàn
ong đang bay, và đầu cán tên là t́nh cảm nồng nàn đâm vào trái tim. Vị
thần này được cúng hoa xoài là loại ông rất thích, cùng với gỗ đàn hương
để làm giảm bớt sự đau đớn của trận cháy tiền định.
Ở Tamil Nadu, lễ Holi con được biết với ba cái tên khác là Kamavilas,
Kaman Pandigai và Kama-Dahanam
ĐỐt lửa đêm trư1ơc HOLI
3. Huyền thoại Nữ yêu quái Dhundhi.
Người ta kể rằng, có một nữ yêu quái tên là Dhundhi ở vương quốc Prithu
(hay Raghu). Kẻ nữ quái vật này thường xuyên phá phách nhất là các trẻ em,
những người thường mang lại cho nó những sự buồn chán.
Dhundhi được ban đặc ân từ thánh Shiva, là bà sẽ không bao giờ bị giết bởi
thần hay người, cũng như không bị đau khổ do nóng, lạnh hay do mưa gió…
Quyền năng này đă khiến cho bà luôn bất bại, nhưng dù sao bà vẫn có một
điểm yếu. Bà cũng bị Shiva nguyền rủa là sẽ bị nguy hiểm bởi các chàng
trai làm chuyện điên điên khùng khùng.
Trước sự quấy nhiễu của nữ yêu, vua nước Raghu đă tham khảo ư kiến các tu
sĩ. Họ tâu lên vua một giải pháp là vào ngày 15 tháng Phalguna, mùa lạnh
chấm dứt và bắt đầu mùa hè, các cậu bé với những miếng gỗ trong tay, đi ra
khỏi nhà, thu lượm một đống gỗ với cỏ rác, nhét bên trong đó những câu
thần chú rồi đốt lên, đi quanh đống lửa 3 ṿng, vỗ tay ca hát, nói cười.
Với những tiếng ồn ào, ca hát và la hét của họ, nữ yêu quái sẽ chết.
Truyền thuyết kể vào ngày Holi, những cậu con trai trong làng đă phô diễn
sức mạnh của họ và đánh đuổi Dhundhi bằng cuộc chiến của sự la hét, lăng
mạ, và những tṛ đùa tinh nghịch.
Đây là lư do để các chàng trai trẻ được phép dùng những từ ngữ thô tục
trong ngày Holi mà không bị ai quở phạt. Trẻ em cũng được vui vẻ trong
việc đốt Holikā.
4. Một nữ yêu quái khác - Pūtana
Tuy nhiên, một truyền thuyết khác kể rằng, có một nữ yêu quái tên là
Pūtana. Quỷ Kansa là chú của Thánh Krishna đă nhờ Pūtana giết hài nhi
Krishna bằng cách cho ngài uống sữa có bỏ độc.
Pūtana tự hoá trang thành một phụ nữ ngoan đạo ăn vận đơn giản, trà trộn
vào nuôi hài nhi Krishna với bầu sữa độc của ḿnh. Tuy nhiên, Thánh
Krishna đă bú hết máu cho đến khi người đàn bà này chết, v́ Thánh đă biết
rơ ẩn sau h́nh dáng ngoan đạo kia là một con yêu quái.
Vào đêm trước lễ Holi, có một việc làm truyền thống là đốt h́nh nộm của
Pūtana - nữ yêu quái xuưt chút nữa đă giết hại Thánh Krishna. Truyền thống
này biểu trưng cho chiến thắng của sự Thánh thiện trước sức mạnh yêu ma.
Nó cũng được diễn ra vào cuối mùa đông và trong bong tối - điển h́nh cho
Pūtana.
HOLI NGÀY NAY
Ngày lễ hoành tráng này cũng được tổ chức gắn liền với t́nh yêu bất diệt
của Thánh Krishna và Radha, và do đó, Holi kéo dài hơn 16 ngày ở Vrindavan
cũng như Mathura - hai thành phố mà thánh Krishna có mối quan hệ sâu sắc.
Bên cạnh tṛ vui thông thường với bột màu và nước, Holi được đánh dấu bởi
những đám rước linh đ́nh cùng kết hợp với các bài hát dân ca, vũ điệu
truyền thống với cảm giác chung của những sức sống mănh liệt.
Ngày nay, Holi là một cơ hội để người Ấn Độ trút bỏ sự ức chế và cho tất
cả mọi giai cấp khác nhau một ngày mùa xuân với một niềm vui lớn. Thanh
thiếu niên được suốt ngày tán tỉnh, quậy phá ngoài đường, người lớn th́ mở
rộng ṿng tay thanh b́nh. Mọi người cùng nhau săn đuổi những người khác,
tung văi những thứ bột màu sặc sỡ và nước lẫn nhau.
Lễ hội được bắt đầu vào đêm trăng tṛn. Những đống lửa lớn được đốt lên ở
các góc đường để làm sạch không khí của tâm hồn tội lỗi và những rung cảm
trần tục. Và để biểu tượng cho sự huỷ diệt của Holikā yếu hèn, lễ hội lấy
tên là Holi. Sáng hôm sau, đường sá đầy người chạy nhảy, la hét, cười nói
và tung nước. Thêm vào không khí tự do nhốn nháo ấy là những b́nh phun
nước, bong bong nhỏ bơm đầy nước, và các phương tiện ǵ có thể phun nước
được.
Cho đến trưa (khoảng 12 đến 13 giờ), sự điên cuồng được chấm dứt, nh́n ai
cũng nhuộm đầy màu sắc và ḿnh mẫy ướt đẫm. Mọi người cùng tiến xuống các
ḍng sông hay là bồn tắm để tắm gội. Sau đó, họ nghỉ ngơi suốt ngày và
chia sẻ nhau thưởng thức bánh kẹo. Vào buổi chiều, một sự im lặng mang vẻ
kiệt sức và bằng ḷng phủ trùm khắp Ấn Độ. Holi được tiến hành khắp miền
Bắc, nó cũng được tổ chức với niềm vui và sự thích thú đặc biệt ở Mathura,
Vrindavan, Nandgaon, và Barsnar - những thành phố ngày xưa từng là nơi cư
trú của thánh Krishna.
…
?
˜
{
™
@ …
Được chứng kiến tận mắt mới thấy được ḷng tin nhiệt thành vào tôn giáo
của người dân Ấn Độ, cũng như sự đam mê của họ khi thưởng thức một món
nghệ thuật ǵ đó. Chỉ cần nh́n một em bé Ấn mới biết đi biết nói thôi, mà
mở nhạc lên, bảo “nacca” (tức là múa), th́ nó sẽ vung tay, uốn ḿnh, lắc
mông… trông rất vui và dễ thương lắm. Ḿnh là người nước ngoài, không có
cùng niềm tin tôn giáo với họ, chưa hiểu nhiều về truyền thống văn hoá của
họ, nhưng trong không khí vui nhộn ấy, cũng không thể không vui lây. Nếu
ḿnh ở đây mà không muốn ướt ḿnh và giặt giũ quần áo khó khăn th́ chỉ có
cách là ngồi yên trong pḥng, đóng cửa thật chặt cho đến 1 giờ chiều. C̣n
đă ra ngoài rồi, th́ dù ban đầu không thích nhưng thế nào cuối cùng cũng
tung, ném, phun, quẹt… nước màu, bột màu với mọi người xung quanh thôi.
Bởi v́, quan niệm của họ là cả người cho màu và người nhận màu đều có niềm
hạnh phúc.
Mục
Đồng
Ghi lại sau ngày Holi
|
