Người Ninh Hòa

Tôi còn nhớ trời Sàigòn sáng sớm hôm đó mát hơn mọi ngày, có lẽ nhờ trận mưa lớn tối hôm trước. Trời không nắng, gió nhẹ, tôi quyết định đi bộ đến trường. Con đường Võ Tánh vẫn còn ướt nước mưa, vài cửa tiệm đã mở cửa bắt đầu cho một ngày mới. Chia nhau một ổ bánh mì "mới ra lò", thằng bạn và tôi vừa nhai bánh vừa đi dọc theo con đường để đến trường.

Khi băng ngang rạp hát Quốc Thanh tôi nghe có tiếng gọi phía sau. Tiếng gọi làm tôi ngạc nhiên. Ngạc nhiên đến độ sửng sốt, vì giữa cái thành phố xa lạ này, ai lại biết được cái tên "cúng cơm" của mình. "Mừng... mày.. đi học hả ?". Tôi nhìn lại. Trước rạp hát, ngồi tựa mình vào khung cửa sắt là một người ăn mày, mình trần trùng trục. Hắn chỉ mặc một cái quần ngắn, mà màu sắc thì không thể nào phân biệt được vì nó quá cũ. Trên vai mang cái "ra-dô" đang phát ra giọng hát của nghệ sĩ cải lươngThành Được. Hắn vẫy tay, bàn tay có những ngón đã cụt vì bệnh phong cùi. Hắn cười, cái cười như mếu trên khuôn mặt tàn tật...
Đó là thằng Mãn, một Người Ninh-Hòa.

Tôi hỏi hắn:
- Ông làm gì ở đây?
Với giọng nói cà lăm hắn trả lời:
- Cái... mà... cái.mà.. tao chờ..cái mà ...Thành Được ra...ra....để xin hình.
Tôi cười, hắn nói:
- Cái mà ..ngày mai...cái mà ..tao zìa Ninh Quà...cái.mà.. mày có..có.. nhắn gì ...Zìa nhà không?
Tôi nói “không” rồi quay đi.
Thằng bạn hỏi nhỏ bên tai:
- Mày quen ổng hả?
- Ừ, tao biết ông ta lâu lắm rồi.

Khi lên sáu, lên bảy tôi đã biết thằng Mãn. Như mọi trẻ con ở Ninh hòa, tôi cũng nhìn thằng Mãn với cặp mắt e dè, sợ sệt bởi hắn mang bệnh cùi. Chân hắn cong, dáng đi xiêu quẹo, mặt hắn sần sùi. Cái tên thằng Mãn cùi ở Ninh Hòa không ai mà không biết. Nhưng có một điều mà không ai ngờ là người Ninh-Hòa này có một sự liên hệ nào đó với ba tôi.

Thuở còn cơ hàn, gia đình tôi ở xóm cầu Gỗ, phía trước hàng hiên nhà, cạnh cửa sổ, không biết từ lúc nào đã trở thành nơi tạm trú qua đêm của thằng Mãn. Cứ mỗi buổi chiều thì thằng Mãn trở về nơi đó, trở về để kiếm một bữa cơm chiều. Thường thì một tô cơm trắng, một vài con cá kho và một thùng nước giếng mà ba tôi sai người đưa cho hắn. Tối đến, hắn nằm lăn ra trên mảnh chiếu rách trải phía dưới cửa sổ. Sự thật cho đến bây giờ tôi vẫn không hiểu được sự mầu nhiệm nào đã khiến cho ba tôi và hắn hiểu nhau. Có nhiều khi tôi không ngủ được vì lời đối thoại của họ. Một người ở bên trong và một người bên ngoài cửa sổ. Thằng Mãn và ba tôi, cả hai nói chuyện hằng giờ, lời nói một bên chậm rãi từ tốn, một bên thì cà lăm lập bập và lúc nào cũng thề thốt:
"DM..cái mà ..cái mà...tui nói thiệt đó anh Ba à !!.. cái mà... cái mà...tui mà nói láo thì.. cái mà..tui lấy....tui lấy má tui đó...".

Sự hiện diện của hắn ở trước sân nhà tôi lúc đó, và cả những năm tháng sau này vẫn làm tôi e dè ái ngại. Nhưng đối với ba tôi thì thằng Mãn là một người quen, cũng như những người quen khác của ông. Có lần tôi tỏ ý không bằng lòng về sự hiện diện của thằng Mãn trên sân nhà, tôi liền bị cái nhìn nghiêm khắc của ba tôi. Ông nói:

"Làm người phải có sự độ lượng, không nên khinh khi người tàn tật và nghèo hèn hơn mình, không ai muốn mình như vậy, đó là số trời đã định".

Qua chiếc cửa sổ, qua câu chuyện trao đổi giữa hai người tôi được biết thằng Mãn hay đi "làm ăn" xa. Từ bên ngoài của chiếc cửa sổ vọng vào, có lần tôi nghe thằng Mãn nói:
- Anh... Ba,cái mà.. cái mà..ngày mai tui... đi lên... Đà Lạt để xin...cái mà...chắc mấy ngày mới zìa.
Tôi nghe tiếng ba tôi trả lời hắn:
- Ời..để tao ziết một cái thư, mày đem lên Chùa Phật Đường ở trên đó đưa cho thầy Tám...tối lại mày có thể zìa Chùa ngủ.

Vài hôm sau tôi thấy thằng Mãn trở về, ôm theo một chậu bông Đà Lạt và nói với ba tôi :
- Cái mà.. cái mà..thầy Tám....gởi.. cho anh đó.

Dần dần rồi tôi cũng quen đi sụ hiện diện của hắn ở trước nhà. Lúc 11 tuổi, gia đình tôi dời đến con đường chính của phố Ninh Hòa, và cũng kể từ đó, tôi ít thấy thằng Mãn. Ba tôi nói: "Nó đi xin ở Sài Gòn ..thỉnh thoảng mới Zìa". Một đôi khi tôi thấy thằng Mãn trở về, không hiểu hắn trở về vì nhớ quê hương của mình hay chỉ vì mệt mỏi cần một nơi để nghỉ chân. Những lần gặp sau này tôi nhận thấy có sự thay đổi ở hắn. Hắn có vẻ già đi, bệnh cùi đã tàn phá trầm trọng trên thân thể hắn. Mặt hắn nhăn nheo, chân hắn lở lói, bàn tay hắn không còn dấu vết của những ngón tay. Nhưng có một sự khác lạ ở hắn làm tôi chú ý. Hình như hắn đã "giàu" ra. Hắn có tiền !.Trên cổ hắn đeo lủng lẳng môt sợi giây chuyền vàng, mà sức nặng của sợi giây chuyền, tôi đoán cũng phải vài lượng vàng! Tay hắn đeo một chiếc còng cũng bằng vàng!! Việc gì đã xảy ra trong cuộc đời ăn mày của hắn ? hắn trúng số? Tôi không nghĩ vậy, vì không có gì để chứng minh điều này. Nhưng qua lời kể của ba tôi và những người lớn tuổi trong quận Ninh Hòa, thì thằng Mãn có tiền là nhờ vào lòng phấn đấu, kiên trì và cần kiệm của hắn. Những đồng bạc xin được của những người qua đường đã được hắn cất giữ một cách an toàn bí mật, hắn có mục đích của hắn. Có lẽ, mục đính đó là sự thoát ly ra khỏi cảnh nghèo đói, ra khỏi sự khinh bỉ ruồng bỏ của xã hội.

Trong những năm lưu lạc trên xứ người, trong những đêm dài không ngủ, tôi nhớ tới Ninh Hòa, tôi nhớ tới ba tôi, và cũng có đôi lần tôi nhớ đến người Ninh-Hòa này. Một sự xếp đặt kỳ diệu nào của tạo hóa, hay chỉ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên? Vì khi ba tôi đạt được ước nguyện của ông, thành đạt trong nghề nghiệp của mình, thì người ăn xin này cũng trở nên một kẻ có tiền !!

Tôi đã đi qua nhiều thành phố. Tôi đã ở lại nhiều nơi chốn. Người ăn xin đầy dẫy trong cái xã hội kiếm tiền này. Nhưng đã có mấy người ăn mày trở nên giàu có, trở nên một chủ nợ, trở nên một chủ xe đò. Trong thâm tâm, tôi khâm phục họ. Tôi khâm phục ba tôi, người đã tạo dựng cơ nghiệp từ bàn tay trắng, với ông sự giàu sang chỉ là một phương tiện, không phải là cứu cánh. Tôi khâm phục thằng Mãn, người ăn mày hèn mọn, thiếu trí tuệ, thiếu sự hiểu biết căn bản của con người, và ngay cả thân xác của hắn cũng là một sự thiếu hụt. Nhưng giòng máu nào đã luân chuyển trong thân xác hắn. Trái tim nào đã đập trong lồng ngực hắn. Ý chí nào đã nung nấu trong tim gan hắn, cho hắn một phấn đấu kỳ lạ, cho hắn một thành công mà đối với nhiều người, đó chỉ là giấc mơ.

Phải chăng đó là giòng máu của Người Ninh-Hòa, một giòng máu không bao giờ chịu khuất phục dưới bất cứ một khó khăn nào. Một giòng máu đã đưa những anh học trò nghèo xơ nghèo xác, cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc. Nhưng vẫn nhoi người lên trong khó khăn, khắc phục mọi trở ngại, để ngước mặt nhìn đời, nhìn tha nhân trong tiếng cười vinh quang.....

Trong những lúc trà dư tửu hậu, trong những khi đàm đạo với bạn bè, một đôi lần tôi đã nhắc đến thằng Mãn. Tôi nhắc đến sự thành công kỳ lạ hiếm có của người ăn xin này. Tôi nhắc đến những anh học trò đói khổ và sự thành đạt của họ. Và cũng thêm một lý do trong trăm ngàn lý do khác để tôi được hãnh diện đứng trước mọi người và tự giới thiệu: tôi là người Ninh-Hòa.


Germantown MD 5/17/04
AnhMinh