HỒN Ở ĐÂU BÂY GIỜ? QUÁCH GIAO

  

 

Nhà tôi ở cạnh đình. Đây là ngôi đình cổ xây dựng từ khi tỉnh Khánh Hòa được thành lập. Trước mặt đình là một đầm rộng thông thương với con sông Cái Nha Trang. Nước mặt hồ lên xuống theo con thủy triều biển cả. Cạnh đầm có chợ. Thuyền buôn ra vào tấp nập.

 

Sự tích về đầm rất u huyền. Khi bà Thiên Y A Na giáng trần tại Khánh Hòa thì sấm chớp nổi lên làm giật mình một con cù nằm ngủ yên trong lòng đất. Nơi nằm trở thành một đầm nước sâu thẳm thông ra biển cả. Đầm được mang tên là Cù Đàm. Bên cạnh đầm có một hòn núi đá gọi tên Cù Lĩnh. Vua Gia Long lên ngôi cho xây cất trên núi một đền thờ các tướng sĩ tử trận và cho đổi danh hiệu là Tinh Trung, rồi Sinh Trung. Từ đó núi đổi tên là núi Sinh Trung. Núi và hồ là một thắng cảnh của thành phố Nha Trang được mang danh là Bạch Tượng Quyện Hồ. Thuở xưa chung quanh đầm lau sậy mọc đầy, chim én thường về làm tổ. Sáng chiều bay lượn trên mặt đầm để người đời gọi thêm tên là Đầm Én.

 

Đình trước đây có tên là đình Cù Huân. Sau khi làng Cù Huân chia làm hai là Cù Lao và Xương Huân thì đình chỉ còn lại tên đình Xương Huân. Đình được lập thành từ lâu, đến năm Đinh Mão (1807) được xây thành gạch ngói cùng với miếu Sinh Trung. Năm Tự Đức thứ 5 (1852) lại được trùng tu cùng với miếu lần nữa.

 

Quang cảnh đình vừa thơ mộng vừa êm đềm. Tuy có chợ gần bên hông song những tiếng ồn chỉ thoảng vẳng trong gió. Trước mặt đình Đầm Én trải rộng màu lục, nhấp nhô ánh vàng và thấp thoáng bóng chim én bay lượn từng không. Hai con đường trước và sau đình vẫn còn mang tên cũ cách đây đã trên 300 năm: đường Xương Huân và đường Bến Chợ.

Hằng năm vào độ mùa xuân, mùa thu đều có tế lễ.

Sáng sớm tinh mơ, đàn ông trong làng đều tụ hội tại sân đình. Trên Đầm Én thuyền lớn bé của ngư dân tụ về đông đặc. Đàn ông chèo ghe thúng vào đình. Đàn bà và trẻ con ngồi ngay ngắn dưới thuyền mặt hướng về phía đình.. Trước mũi ghe đều cắm cờ và đốt nhang. Tuy đậu không thắng hàng song rất thứ tự: ai đến trước đậu trước, lớn nhỏ không phân thứ hạng. Trước buổi lễ có tiếng cười đùa thơ ngây của con trẻ . Sau hồi chuông trống khởi lễ, khắp mọi nơi yên lặng. Giọng xướng đọc văn lễ ngân vang. Mây trời như ngừng trôi, mặt nước đầm long lanh ngấn sáng, bóng những chiếc thuyền lay động nhè nhàng trên sóng nước. Không gian ngan ngát trầm hương. Núi Sinh Trung như xanh thắm lại, vang dội tiếng trống tiếng chuông của đình làng đang đổ hồi tiếp lễ. Trong sân đình người đứng yên, lòng vời vợi theo giọng ngân của bài văn tế. Trên mặt đầm người ngồi lắng yên để lòng rung theo tiếng nước vỗ nhịp vào mạn thuyền hòa cùng tiếng trống tiếng chiêng. Tuổi thơ của tôi chỉ cảm nhận được sự thiêng liêng qua hình ảnh, qua sự trao truyền của những tâm hồn dành mọi hiến dâng cho nguồn thiêng liêng có từ trong lòng. Giữa cảnh trời đất, tấm lòng con người hòa chung với nhau, không để ngắm cảnh, không để chuyện trò mà là để cùng chung một tấm lòng hướng về nguồn cội hướng về tâm linh và hướng về sự hòa đồng cầu xin cho đất nước thanh bình bà con hạnh phúc.

 

Mặt trời lên cao thì cuộc lễ chấm dứt. Không khí trầm lắng trang nghiêm bỗng trở nên nhộn nhịp.Trên đường cái đoàn người lũ lượt ra về.Dưới đầm, lần lượt ghe thuyền nhổ neo rời bến. Có chiếc vui vẻ ra khơi với tấm lòng đầy phấn khởi. Có chiếc lặng lẽ trở về bến cũ nằm đợi chiều tối ra khơi.

 

Đình làng Xương Huân lại vắng người trong yên tĩnh. Mặt sóng Đầm Én rực rỡ ánh dương.

 

Theo thời gian đình làng Xương Huân xuống cấp từ năm 1945. Năm 1960, sân đình được xây cất trụ sở cho phong trào. Năm 1975 trụ sở biến thành kho chứa vật dụng. Mãi đến mấy năm gần đây đình mới được sơn tô trở lại và năm nay được đón bảng sắc phong đình làng văn hóa cấp tỉnh. Lễ hội lại như những năm rồi. Dân trong phường về tham dự đông đảo. Lễ nghi có phần phong phú hơn. Tuy nhiên, người tham dự trong sân đình có phần lộn xộn, tiếng đọc văn tế lễ vẫn ngân vang song thiếu đi cái âm thanh vang vọng đầy kính trọng như thuở ngày trước. Hình ảnh trầm hùng và tôn kính của thời ấu thơ vẫn còn trong tôi khác hẳn với hình ảnh bây giờ. Có lẽ thời gian đã thay đổi lòng người.Ngày xưa tôi đến với lễ hội bằng tất cả tâm hồn còn bây giờ tôi đến với tấm giấy mời cho thêm phần trang trọng.

Thời gian như nước chảy qua cầu.

Kỷ niệm chỉ còn thoáng qua trong ký ức.

 

Dù có thương tiếc thời ấu thơ tôi vẫn phải nhận lấy thực tế phũ phàng ngày hôm nay.

Ngày trước người đọc văn tế tuy ăn mặc không hoa mỹ như bây giờ song giọng đọc có một nguồn uy lực khiến lòng chúng tôi sinh ra kính phục. Tuy bài văn tế bằng Hán văn song khi chấm dứt có kèm thêm một bài viết bằng quốc ngữ. Văn tuy nôm na song cũng quyến luyến lòng tôi. Tôi còn nhớ vài câu rất từ chương:

 

Nhớ làng xưa:

 

Dân từ bốn phương về đây qui tụ

Làng Cù Huân san sát bãi lách rừng lau

Sớm khuya nương tựa cùng nhau

 Tên làng Cù Huân khởi thỉ

Nước Đầm Én lao xao nghĩa khí

Bóng Sinh Trung rạng ánh anh hùng

Đời người có thủy có chung

Làng xóm có đình có miếu…..

 

Mỗi khi nhớ đến bài văn này tôi ước ao rằng đình làng tôi nên có những bài văn tế do các văn nhân địa phương viết để vừa ca tụng thắng cảnh quê mình, các tiền nhân đã có công lập nên xã làng, vừa nhắc đến các thuần phong mỹ tục đã làm rạng rỡ quê hương. Cũng cần có những bài văn tế bằng chữ Việt để khi đọc lên nhân dân thấu hiểu rõ nội dung.

 

 Mai sau dù có đi xa quê nhà, lòng vẫn một niềm nhớ đến ngôi đình làng có rất nhiều kỷ niệm của tuổi thơ, của một thời gian gắn bó với cuộc đời và nhất là mang nặng một tấm lòng, một hồn thiêng luôn luôn hiện diện mỗi khi nhắc đến ngôi đình làng xưa.

 

 

 

QUÁCH GIAO