Thơ & Truyện Nguyễn Văn Nghệ            |             www.ninh-hoa.com

NGUYỄN VĂN NGHỆ

Người làng Phong Ấp, xã Ninh Binh, Ninh Hòa.

Tốt nghiệp K.19 Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa Học Huế

 

 

Hiện cư ngụ tại UK


 

 

 

 

 

 

 

 

NÚI XÍCH THỔ ( ĐẤT ĐỎ)
Ở ĐÂU?


Nguyễn Văn Nghệ
 

  

 

        Địa danh Đất Đỏ đã được nhắc đến trong một bài vè : “ mây Hòn Hèo/ heo Đất Đỏ/ mưa Đồng Cọ/ gió Tu Hoa/ cọp Ổ Gà/ ma Đồng Lớn”. Núi Đất Đỏ có tên chữ là Xích Thổ.

      Các sách ghi chép về núi Xích Thổ.

    Nhiều người biết đến núi Xích Thổ (Đất Đỏ) qua tác phẩm Xứ Trầm Hương và tác phẩm ấy đã ghi chép về núi Xích Thổ: “ Là vùng núi đất đỏ ở phía Tây núi Ổ Gà. Núi thấp nhưng rừng rậm và nhiều cây to, nên có nhiều sơn thú. Trong Đại Nam nhất thống chí chép rằng có cả tê giác. Nhưng không mấy ai trông thấy. Chỉ thấy nhiều nhất là heo rừng. Heo rừng Đất Đỏ đã nhiều, thịt lại ngon hơn đâu cả. cho nên nổi tiếng là “heo Đất Đỏ”(1)

    Sách Đại Nam nhất thống chí do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn đã ghi chép về núi Xích Thổ (Đất Đỏ): “Ở phía tây bắc huyện Tân Định 24 dặm. Miền này đất đỏ, núi rừng trùng điệp, có nhiều loại: hổ, báo, tê, tượng, lên chỗ cao có thể trông thấy giữa mặt biển. Phía tây bắc liên tiếp núi Tam Phong, phía nam liên tiếp làng mọi Dẫn- Chế- Trang, phía đông giáp đồn Bình Nguyên”(2)

     Định vị núi Xích Thổ trên thực địa.

     Trước đây sông Dinh – Ninh Hòa là ranh giới giữa hai huyện Quảng Phước và Tân Định , bờ bắc sông Dinh là huyện Quảng Phước, bờ nam sông Dinh trở về phía tây là huyện Tân Định . Nếu căn cứ vào Xứ Trầm Hương thì núi Xích Thổ (Đất Đỏ) nằm về phía tây núi Phú Như (Ổ Gà), mà núi Phú Như lại thuộc huyện Quảng Phước. Như vậy núi Xích Thổ cũng thuộc huyện Quảng Phước. Trong khi đó Đại Nam nhất thống chí khẳng định núi Xích Thổ “ Ở phía tây bắc huyện Tân Định 24 dặm”. Vùng tây bắc huyện Tân Định thuộc tổng Thân Thượng. Núi Xích Thổ ở cách huyện Tân Định 24 dặm tức khoảng 10 cây số.

   Các yếu tố để giúp chúng ta định vị  núi Xích Thổ : “ Lên chỗ cao có thể trông thấy giữa mặt biển”; “phía tây bắc liên tiếp núi Tam Phong”; “phía nam liên tiếp làng mọi Dẫn- Chế- Trang”; “phía đông tiếp giáp đồn Bình Nguyên”. Phía đông núi Xích Thổ tiếp giáp đồn Bình Nguyên. Vậy đồn Bình Nguyên ở đâu?

     Theo Đại Nam nhất thống chí thì đồn Bình Nguyên “ Ở địa phận thôn Dục Mỹ, về phía tây bắc huyện Tân Định, không biết đắp đời nào. Trước kia có tên là bảo Kỳ Vĩ, năm Minh Mạng nguyên niên(1820) đổi lại tên này và đặt viên Thủ ngự lãnh quân đinh đóng giữ để chế ngự các man lèo Đồng Hương, Đồng Nẩy”(3).

    Gần đây, tôi được một người quen cho xem mảnh bản đồ tổng Thân Thượng, huyện Tân Định được vẽ dưới thời vua Đồng Khánh (1886-1888) trong bản đồ có dãy núi được ghi hai chữ Xích Thổ bằng chữ Hán và núi Xích Thổ nằm phía tây thôn Dục Mỹ. Vậy núi Xích Thổ thuộc địa bàn thôn Dục Mỹ chứ không phải ở phía tây núi Phú Như  như ghi chép trong Xứ Trầm Hương. Núi Xích Thổ nằm ở vị trí như Đại Nam nhất thống chí ghi chép mới liên tiếp với núi Tam Phong về phía tây bắc.

     Núi Phú Như (Ổ Gà)

   Tác phẩm Xứ Trầm Hương ghi chép về núi Phú Như: “Tục danh là núi Ổ gà. Núi nằm về phía bắc Quận lỵ cách chừng 3 cây số, tại thôn Phú Nghĩa, phía tây đèo Bánh Ít tức đèo Hà Thanh, giữa đường Quốc lộ số 1 ở phía đông và đường Hỏa xa ở phía tây. Phía nam núi lại có con đường liên xã số 10 chạy từ Quốc lộ lên đường Hỏa xa. Núi không cao nhưng rậm rạp, nên cọp rất nhiều”(4).

    Đại Nam nhất thống chí ghi về núi Phú Như: “ Ở phía tây bắc huyện Quảng Phước 64 dặm, thuộc địa phận xã Phú Như, tục danh núi Ổ Gà. Cây cối sầm uất có nhiều cọp, người đi qua phải kiêng dè, nên tục có câu: “cọp Ổ Gà”. Nay càng ngày càng được khai khẩn rộng rãi, dần dần trừ được nạn cọp”(5)

   Xứ Trầm Hương ghi núi Phú Như cách Quận lỵ Ninh Hòa chừng 3 cây số về phía bắc. Đại Nam nhất thống chí ghi núi Phú Như ở phía tây bắc huyện Quảng Phước 64 dặm ,tức khoảng 30 cây số đường chim bay. Hai tác phẩm ghi chép cự ly khác nhau. Vậy núi Phú Như ở đâu?

    Bản đồ tổng Phước Khiêm và tổng Phước Hà Nội  thuộc huyện Quảng Phước vẽ thời vua Đồng Khánh (1886-1888) xác định núi Phú Như nằm ở phía tây thôn Hà Thanh giống như Xứ Trầm Hương đã ghi chép. Núi Phú Như trong bản đồ Đồng Khánh không phải ở tây bắc huyện Quảng Phước mà ở phía nam huyện Quảng Phước. Đại Nam nhất thống chí ghi là núi Phú Như ở tây bắc huyện Quảng Phước 64 dặm và xếp núi Phú Như kế sau núi Tô Hà (trước có tên là Hoa Sơn)

    Trong Khánh Hòa toàn đồ phần phía bắc tỉnh Khánh Hòa được vẽ sau năm 1832 có vẽ dãy núi và ghi ba chữ “Phú Như sơn” bằng chữ Hán(6). Trong Khánh Hòa toàn đồ núi Phú Như nằm phía tây dịch trạm Hòa Lãng (Dịch trạm thuộc xã Trung Dõng, tổng Phước Tường, huyện Quảng Phước). Phía bắc của núi Phú Như  là núi Hoa Sơn. Núi Phú Như được Đại Nam nhất thống chí ghi chép chính là núi Phú Như được vẽ trong Khánh Hòa toàn đồ, chứ không phải núi Phú Như được ghi chép trong xứ Trầm Hương. Bởi vì vị trí núi Phú Như trong Khánh Hòa toàn đồ ở phía tây bắc huyện Quảng Phước 64 dặm .

    Như vậy lâu nay chúng ta lại đinh ninh “cọp Ổ Gà, heo Đất Đỏ” thuộc phía tây đèo Bánh Ít là hoàn toàn không giống như Đại Nam nhất thống chí ghi chép.

 

 

     Chú thích:

  1,4 -  Quách Tấn, Xứ Trầm Hương, Nxb Hội Văn học Nghệ thuật Khánh Hòa, trg 62; 60.

  2,3,5 – Văn hóa tùng thư, Đại Nam nhất thống chí quyển 10&11 Tỉnh Phú Yên & Khánh Hòa, Nxb Nha Văn hóa- Bộ Văn hóa giáo dục Việt Nam Cộng Hòa, 1964, trg 78; 99; 76

  6 – Nguyễn Đình Đầu, Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn- Khánh Hòa, Nxb TP.HCM, trg 49 

 

 

 

 

 


 
Nguyễn Văn Nghệ

 

10/2015

 

 

 

 

 

 

 

 

Thơ & Truyện Nguyễn Văn Nghệ           |             www.ninh-hoa.com