Phần 2:

Ngày cuối cùng của đợt công tác, của đợt báo cáo, giảng bài....Tôi bây giờ đã gần gũi với các bạn Ninh Hòa lắm rồi....Các bạn đến bên tôi hỏi bao nhiêu là chuyện, áo quần giày dép, chuyên môn...và hỏi luôn: Chồng con "mấy đứa ?" Tôi cười: thôi...già lắm rồi....

Cuối buổi trưa, tôi mời các anh chị có thắc mắc gì về Tiếng Việt thay sách, kể cả các môn khác.....biết đến đâu tôi giải đáp đến đó, còn nếu không biết, xin khất, xin ý kiến chỉ đạo của Sở Giáo dục - Đào tạo Khánh Hòa. Có bạn ngại ngùng, chỉ quẩn quanh các câu hỏi chương trình khó quá làm sao dạy, không có đồ dùng dạy học sao dạy.....Thì mình cứ dạy hết những kiến thức căn bản rồi từ từ nâng lên. Cho học sinh làm việc hết sức nhưng không quá sức. Còn đồ dùng dạy học, ta cứ tận dụng những gì ta có và những gì Sở Giáo dục phát....Nói chung, dạy học là cả một khoa học và là nghệ thuật, ta dạy như thế nào cho học sinh hiểu là được...Trước mặt ta: Tài liệu sách giáo khoa, chất lượng học sinh, cái đầu của giáo viên....và ta hãy bắt đầu đi từ chất lượng học sinh, để từng bước nâng học sinh lên, chiếm lĩnh tri thức nhân loại. Chứ không phải giảng dạy hay vì hôm nay có Hiệu trưởng, Hiệu phó hay Thanh tra Phòng giáo dục về dự giờ. Có những giáo viên giảng bài cho học sinh biết trước, giờ dạy như một pha biểu diễn mà học sinh biết hết, đưa tay rào rào, có khi giáo viên chưa hỏi đã đưa tay trả lời trước câu hỏi của thầy. Người dự giờ tinh ý làbiết ngay.

Có anh bạn của tôi nói: Trời ơi...việc gì phải hành hạ làm khổ nhau, dự giờ hết tiết làm gì...chỉ cần dự 5, 10 phút đầu...là biết ngay giáo viên dạy như thế nào...cách diễn giảng, đặt vấn đề, ăn nói, cách đứng ở góc nào trên lớp....là biết ngay kết quả, cần gì dự hết tiết...như nồi chè, nếm một muỗng là biết ngon dở liền.....

Là Chuyên viên chỉ đạo chuyên môn, tôi chỉ cười cười...và phải làm theo qui định của cấp trên. Ta dạy như thế nào học sinh hiểu, tiến bộ...không vì ai, không vì cấp trên nào....

Giáo viên cười: Nói như chị thì thoải mái quá rồi...và trong lúc vui, tôi nghe tiếng hỏi: Ủa..mà sao thấy chị giống trên Ti Vi quá ???...Tôi mắc cở đỏ bừng mặt vì sung sướng, có dịp " khoe " mình một chút và vẫn có dịp nói về quan điểm thay sách...

A....Hồi đó, à là năm ngoái, có đoàn truyền hình Trung ương VTV1 làm phóng sự về tình hình thay sách Khánh Hòa. Sở Giáo dục đưa về Diên Khánh và Phòng Giáo dục giao cho tôi đưa đoàn về trường chuẩn Diên Phước để quay phim và phỏng vấn...tôi vội vàng " ủi " qua phỏng vấn Hiệu trưởng. Tôi đã chuẩn bị cho anh Hiệu trưởng, còn mình chỉ là người đưa đường. Xe vừa đến nơi, một cô tóc cắt ngắn, áo trong " thùng ", giày bata, nhảy xuống nhanh nhẹn, tự giới thiệu: Tôi là Kim Hương, đài truyền hình trung ương VTV1 về làm việc.....Công nhận người trí thức có khác, làm việc nhanh, hiệu quả....Tôi cũng giới thiệu lại thành phần đón đoàn....Trong khi anh quay phim sửa máy chọn cảnh để quay, thì cô Kim Hương tranh thủ hỏi chuyện một cách tự nhiên.....Cô hỏi về tình hình học sinh bỏ học, trẻ 6 tuổi ra lớp, học sinh người dân tộc thiểu số đi học như thế nào, chất lượng thay sách, triển khai đến đâu, ý kiến giáo viên như thế nào......Tôi tranh thủ trả lời các câu hỏi một cách thực tình, không tô hồng cũng như không bôi đen, và bên cạnh còn có một cán bộ Phòng giáo dục cùng đi với tôi, cả anh Hiệu trưởng, Hiệu phó...nói chuyện vui lắm...Đến màn 2, quay phim và phỏng vấn ghi hình. Anh Hiệu trưởng áo quần tươm tất, lên khuôn trịnh trọng, hồi hộp...Còn tôi, tỉnh bơ tự nhiên, áo thêu hoa bỏ ngoài, đi dép lẹp xẹp chạy tới chạy lui, lăng xăng đủ thứ...để quay đạt kết quả chứ.......Cô Kim Hương chọn cảnh quay toàn bộ cảnh trường....Cô xoạc chân, một tay nắm micro, một tay để ngang thắt lưng, hô: Máy.....máy chạy xoèn xoẹt....Cô nhìn thẳng mặt tôi hỏi: Tôi là phóng viên đài truyền hình.....xin lỗi bà cho biết quý danh....Ủa...sao lạ vậy...theo phản ứng tự nhiên, tôi xua tay che mặt la lên: úy chết...không phải tui...anh Hiệu trưởng kia kìa....Cô Kim Hương tỉnh bơ: Chị cứ đứng lại đi, cứ trả lời như hồi nãy trong văn phòng....Thế là, trong tiếng máy quay, tôi trả lời câu hỏi của phóng viên để họ ghi hình ghi tiếng.....

Xong, tiễn đoàn ra về.....

Tôi quê quá, quay lại xin lỗi anh Hiệu trưởng rối rít.: Việc chẳng đặng đừng, anh thông cảm, họ quyết định thế....Trời ơi...làm như mình dành lên Ti Vi lắm " dị "...Chẳng thà không nói với anh Hiệu trưởng, đằng này người ta sửa soạn áo quần giày dép, chuẩn bị lời phát biểu....Anh Hiệu trưởng cũng biết tôi là người như thế nào rồi, xua tay cười xòa: "Trời ơi..tôi mừng quá đi chớ, được chị cứu phe.....khó nói lắm.... "

Tôi công nhận là khó thật, vì nói không khéo: sẽ trái với quan điểm của Bộ về thay sách, trái với ý chỉ đạo của cấp trên...mà nói cho tốt thì sẽ không đúng ý mình và phản ảnh đúng tình hình giảng dạy của giáo viên, học của học sinh... Tôi lựa lời nói:....đang trên đà triển khai nhưng cấp trên phải chỉnh lý ngay khi cấp dưới phản ảnh. Đây chỉ là quá trình thử nghiệm...... ( Nói mà lo quá, sợ sai về Phòng bị la nữa....may sao bữa đó về....Ngài Trưởng phòng nổi tiếng khó chịu..." trùm môn Văn " mà... khen nữa chớ...) Trời ơi...như không mà dính vào, mệt gì đâu...Và tôi hối tiếc: Nếu biết hôm nay mình lên TV, được " đóng phim Hàn quốc " như thế này, thì mình trang điểm đẹp hơn, ăn mặc đẹp hơn, chuẩn bị lời nói chải chuốt hơn.....Uổng ghê. !!!..

Giáo viên cười rần....Tôi kể dài giòng một chút để các bạn hiểu rõ nỗi khổ của người thừa hành, chứ tôi không muốn nói thế này thế nọ đâu..Và hôm Sở Giáo dục - Đào tạo Khánh Hòa lên kiểm tra Huyện tôi có hỏi về tình hinh thay sách, tôi có trả lời bằng câu chuyện " đóng phim " này....vì mấy ổng đã đưa lên huyện tôi quay phim rồi mà...Và tôi cũng được lên Ti Vi, quay tôi đang dạy lớp bồi dưỡng văn, quay cảnh cả nhàtôi nữa đó....ghê gớm chưa !!!..

Có bạn giờ giải lao, rụt rè:
- Thôi, mình là gì đâu...là hạt cát giữa sa mạc mà...Ai sao tui dị....

Trời ơi !!!...câu đó là sướng nhất đó nhen...Hồi giờ cứ nói: ai sao tui dị...là khỏe re.....người ta nói gì mình nói đó, người ta ăn gì mình ăn đó, người ta nghĩ gì mình nghĩ đó.....và người ta yêu gì mình yêu đó..???.

Buổi chiều trước khi chia tay (không biết chừng nào gặp lại ???) tôi chỉ báo cáo một phần nhỏ rồi cho giáo viên về sớm. Tôi cũng mệt lắm rồi...Và từ ý: mình chỉ là hạt cát.....trong phần bài giảng của mình, tôi liên hệ...Cái chậu nứt...:

Các chậu nằm cạnh nhau, rất nhiều, rất nhiều...ngổn ngang trong lò sản xuất. Đa số các chậu đều vẹn nguyên, đẹp đẽ...có vài chậu bị nứt, để riêng ra đó...Các chậu nguyên vẹn cứ lên tiếng chê bai mỉa mai chậu nứt: "Coi ta nè...Đẹp chưa ! Ai mà như nhà ngươi, đã xấu rồi mà còn nứt nẻ tùm lum... "

Các chậu nứt biết thân phận nằm im, không dám nói một lời cũng không dám ngẩng cao đầu nhìn ai....Thế rồi một hôm, người làm của bà chủ xách nước tưới hoa, mà chậu nguyên chỉ còn một, túng thế cô phải xách một bên là chậu nguyên, một bên là chậu nứt. Trên đường từ dòng kênh về nhà, nước theo vết nứt ấy nhỏ giọt xuống bên vệ đường....vô tình tưới những cây hoa dại bên đường...lâu dần, lâu dần...những cây hoa dại nở hoa đỏ, tím, trắng...rất đẹp, làm đẹp cho đời, cho người, cho đường đi lối lại của mình. Từ đó, cái chậu nứt không nói gì cả, vẫn im lặng nhìn cái chậu nguyên như tha thứ...vàcũng từ đó cái chậu nứt ngẩng cao đầu nhìn lên: Ta cũng giúp ích cho đời...bằng cái không nguyện vẹn của mình.....

Thấy chưa, như lời Phật dạy: Điều thứ 7: Đáng thương lớn nhất của đời người là tự ti....

Thì bạn ơi, dù bạn là hạt cát, hạt sỏi hay là hạt sạn...cũng hãy ngẩng cao đầu nhìn trần thế, hãy làm hết sức mình...Tổ quốc, xã hội đang cần những bàn tay đen đúa và lương tâm trong trắng của chúng ta...

Nghe tôi ví von, cao giọng thế, hội trường cười ồ lên...bà này ăn nói văn hoa gớm...Tôi mắc cở, nói lí nhí mấy lời..." chia tay hoàng hôn " rồi vội bước xuống bục....

Mấy người đâu có chịu, ngày cuối mà...Chị phải hát một bài... " Trời ơi...mấy ngày nay " hát " mệt quá trời rồi, bây giờ đến phiên các anh chị hát đi chớ, chứ tôi sợ tôi hát xong nhìn lại hội trường biến mất, chỉ còn tôi trơ trọi nơi này... ". Tôi lảng tránh và mời anh Hiệu trưởng. Anh bẽn lẽn lên đáp từ:
- Cám ơn.....cám ơn rất nhiều...

Còn tôi, đành phải lên giọng.." Xe chỉ ố mấy kim bên luồn kim, ố mấy kim bên luồn kim, rồi ớ ngồi rồi là rồi ớ ngồi rồi...Bài hát dân ca Bắc bộ hồi tôi học ở Sư phạm Qui Nhơn....Sau đó, tôi xúc động nói lời chia tay:
- Mấy ngày qua làm nhiệm vụ báo cáo, có gì không phải các anh chị thông cảm cho và...khó mà gặp lại...xin chúc sức khỏe......."
Tôi nghẹn lời, không nói được nữa....

Lớp lặng im...rồi có tiếng nói nhao nhao: " không sao đâu mà.....nói hay đó...sang năm gặp nữa nhen....."

Tôi lặng lẽ ôm cặp chạy ra khỏi cổng trường....Gớm !...có mấy ngày làm việc...gì mà xúc động thế...

Cuộc đời mà.....bèo mây tan hợp.....
Chia ly là định luật của thiên thu.......

Biết thế sao vẫn buồn.....À...mà như vậy mới là con người chứ, không vui buồn hờn giận...không phải là con người, mà hỉ nộ ái ố....quá thì cũng không hay lắm....Tôi cười thầm: Sao mà già nua lẩn thẩn thế.....

Chiều nay về sớm, Cu Anh không đón, tôi sẽ lên Dục Mỹ, thăm chú Năm...Dục Mỹ bây giờ là Ninh Sim đó....Nghe tiếng cọc cạch phía sau, tôi quay lại...A...anh Hiệu trưởng.....
- Chạy theo chị bắt mệt.....

Tôi cười:
- Hay làanh chở tôi trên chiếc xe đạp này lên Ninh Sim nhen....

Anh cười xòa vui vẻ:
- Sợ chị không ngồi lên chiếc xe càtàng này chớ...

Nói vui vì sau đó, anh gởi tôi cho một anh giáo viên chở tôi lên Ninh Sim. Xe chạy theo ngõ Ban Mê Thuộc, cảnh vật lạ hoắc....tôi không nhớ được chút nào...

Vô nhà chú thiếm. Tôi thăm lại người chú duy nhất của mình, người em trai duy nhất của ông già mà nhớ đến người cha đã khuất.. Nét mặt phảng phất giống, nụ cười, cái trợn mắt, cái nhíu mày....

Cha tôi là người nông dân chính cống, lam lũ thật thà chất phác...

Còn chú, cuộc sống đô thành biến chú thành người lịch lãm hào hoa...thêm cái cười nửa miệng làm duyên, cái liếc mắt, chiều chiều uống rượu xưng là" Đại ca " với " chiến hữu ", chú đã nướng biết bao nhiêu tiền vào chức " Đại ca " của mình rồi ngâm thơ, ca hát trong men rượu say nồng của một thời Lý Bạch thi tiên....Nhưng có làm Đại ca thì làm ở nhà có thiếm ngồi một bên, hay ở quán có chú thợ nhỏ kèm theo...nên không " du thuyền " uống rượu trên sông nước nên còn sống đến bây giờ.

Ngày cha tôi mất, chú thiếm về chịu tang.....Đầu bịt khăn tang trắng, Chú tay cầm ly rượu sóng sánh để trên quan tài cha tôi, tay kia cầm ly rượu của mình, cụng vào cái cốp, dài giọng ra:
- Uống đi anh hai ! Anh hả ? Anh là anh hai của Đại ca, như dị anh là... Đại Đại ca...mà chơi xấu hả ? Em về đây mà anh bỏ em đi hả ? Đại Đại ca....Đại Đại ca...

Rồi chú ngâm thơ, hát bên chiếc quan tài...lên xuống giọng tự ý vì chú hát về những ngày cơ cực của thời thơ ấu hai anh em cõng nhau đi khắp xóm...Cha tôi lo cho chú bằng tình cảm của người cha lo cho con, giọng nói khô khan mà tình yêu ướt át....Cả nhà tôi khóc theo chú...rồi lại có lúc bụm miệng cười vì chú giống cải lương quá. Tôi trợn mắt nhìn mấy đứa nhỏ rồi đỡ chú vào phòng nằm nghỉ. Khi di quan, khiêng chiếc quan tài cha tôi, cha tôi là trưởng nam mà chỉ có hai con gái, tôi và em gái nằm sóng soài cho chiếc quan tài đi qua.....Tôi không dừng được xoay người giơ tay đỡ lấy quan tài cha khóc to lên:
- Sao cha không có con trai..khổ thế cha ơi..!!!....
Chú vội đỡ tôi dậy, khóc hu hu, la to:
- Anh hai...Đại đại ca...tiểu đệ đây nè...Con Trí đây nè... Em sẽ đưa anh đi cuối nẻo đường...

Tôi vội níu áo chú, chú ôm đầu tôi vào ngực chú, xoa lên đầu tôi như hồi còn thơ bé. Chú không nói nữa, chỉ có nước mắt chảy dài...May hồn....suýt chút nữa ổng nói: cuối nẻo đường tình....chắc chết.....

Chuyện xưa nhớ lại làm tôi thấy lòng mình chùng lại, sóng mũi cay cay, muốn khóc nữa rồi...lại mau nước mắt...

Chú thiếm vui lắm, hỏi tôi đủ thứ chuyện rồi hỏi tôi ra đi làm gì, thằng Sửu đâu (ông xã tôi đó mà...ông xã được lòng chú thiếm lắm)....Tôi giả tảng đi, nói nhiều chắc chú cũng không hiểu việc làm của mình:

- Dạ...con ra Ninh Hòa làm việc với Phòng Giáo dục Ninh Hòa đó mà...

- À.....chú mừng rỡ....Con của con Hạnh đó, nó dạy trường xa quá, con làm sao nói cho nó về ở trường gần dưới này chút, được không ?

Tôi không biết nói sao...Ổng bả làm như mình là..." quan lớn " lắm vậy, thế thần lắm vậy....cũng làm gần chết....

- Dạ...thôi bảo em nó còn trẻ mới ra trường cố gắng dạy đi, như con đó hồi mới ra dạy đi thật xa, tuốt đảo Cam Ranh, đi đò xa lơ xa lắc....

- Ừh...cố gắng giúp dùm cháu...

Tôi dạ...dạ...rồi tảng lờ sang chuyện khác...

Nhớ ngày nao ông bà chủ tiệm hình Tân An, chú thiếm bệ vệ, đĩnh đạc, hòa hoa. Hồi đó, Dục Mỹ là trung tâm huấn luyện của lính nên chú thiếm chụp hình đa số là lính. Tôi cứ đứng sau bức màn nhìn chú đứng chụp, còn thiếm thì sửa bộ mặt, dáng đứng, thế ngồi..... dưới ánh đèn sáng...." Cắt.." một cái, thế là hình mình trong đó. Hồi nhỏ xíu, tôi cứ sợ chụp hình là mình bay vào trong hình ở luôn trong đó, không ra được ngoài đời đi đứng nói cười....nữa, nên tôi sợ lắm. Tôi chụp hình cứ giương đôi i mắt sợ hãi níu áo bà nội....

Còn mấy đứa con chú thiếm: Yến, Oanh, Hạnh, Nga....một lô con gái...một lô Công chúa của tiệm ảnh Tân An....thì chụp đủ kiểu, làm mẫu trưng bày ngoài khung ảnh tùm lum....

Tôi đi vòng vòng quanh nhà. Căn nhà vẫn vậy.....

Sao ngày xưa tôi thấy nó to lớn, uy nghi, bề thế...Phía trước bên trên là treo bảng hiệu, một bên là nhiều khung hình làm mẫu....Cặp vợ chồng mới cưới, cô gái đội nón bài thơ làm duyên, anh lính đứng chống nạnh cừời tươi (bảo là chụp hình gởi về cho má, để bả an tâm....tôị ghê...chắc nhớ con lắm...nhìn hình đỡ nhớ...hình hài vóc dáng ông cha bàmẹ tạo nên mà...) Còn bây giờ sao thấy nhà cửa có vẻ hanh hao tiêu điều quá...thôi, cũng được...bằng hơn người ta không có nhà....

Tôi ngồi nói chuyện với chú thiếm một chút....

Thuở nhỏ, thấy chú là sợ khiếp vía, còn bây giờ ngồi nói chuyện nhà chuyện cửa, chuyện dời mồ mã ông bà, chuyện cúng giỗ...mà cái gì, ổng cũng bảo:
- Chú thiếm xa xôi quá, con và thằng Sửu lo dùm nhen...Thằng Sửu được đó..thay thế trưởng nam cho anh hai ngon lành đó....( hết Đại đại ca nữa rồi...).

Tôi cười rồi xin phép chú thiếm đi về...đi lang thang ra cầu Dục Mỹ, xách giày xăng quần lội xuống ngồi trên tảng đá thả hai chân xuống dòng nước....Mọi sinh hoạt nhộn nhịp bình thường, xe cộ chạy rầm rầm, người ta xuống suối giặt áo quần, tắm rửa, la hét....

Chỉ có tôi ngồi đây nhớ thương về dĩ vãng, mà dĩ vãng thì bao giờ cũng đẹp, cũng buồn...và làm lòng mình ray rứt.......

 

(Tiếp phần 3)

 

.

NINH HÒA THƯƠNG NHỚ...
Nguyễn Thị Thanh Trí