BỒNG BÊNH QUÊ NHÀ

 

   Tôi sinh ra ở Hà Nội. Nhưng ký ức về Hà Nội chỉ là một căn phòng kín bưng trong trí nhớ, tôi như luôn đứng trước cánh cửa phòng ấy với một cảm giác nôn nao, thôi thúc, và cũng buồn bã  tự hỏi, bao giờ thì tôi sẽ mở cửa căn phòng ấy và xếp đặt bày biện mọi thứ tôi đem về từ thực tại?

    Tôi không làm sao mà biết được cái ngày tôi rời xa Hà Nội, má tôi kể, tôi ngủ say trong đôi tay của má trên chuyến bay từ Hà Nội vào Nha Trang. Bàn chân tôi chưa được có kinh nghiệm về cái ấm cái lạnh của mảnh đất nghìn năm ấy. Nắng thế nào? Gió thế nào? Không một cảm nhận nào rõ rệt từ tâm thức lẫn trên da thịt. Như một tờ giấy trắng bong. Không đất, không nắng, không gió, không mưa, không cả không khí nơi ấy, hương vị món ăn nơi ấy, thì làm sao mà còn có thể có được một giọng nói Hà Nội? -Hà Nội ngây thơ như Thanh Lan, Hà Nội nhẹ trong như gió của cô Mai Hương, Hà Nội trầm như hoàng hôn của Khánh Ly, Hà Nội nồng ấm quyến rũ của Thu Phương, và Hà Nội sang cả như của bác Thảo, (người bác mà theo má tôi kể là nhân vật trong Tóc Chị Hoài của Nguyễn Tuân)- bởi vậy má tôi vẫn thường nói, chẳng một chút gì là Bắc cho giống mẹ! Chịu vậy thôi. Mà những gì không có, chưa đạt được thì càng làm mình khắc khoải, đến nỗi tôi xếp nó vào trong những giấc mơ, mà tôi luôn nghĩ phải làm cho nó thành thực. Có thi vị không cái khắc khoải ấy? Có buồn lãng mạn không khi nghĩ mình hoài là kẻ “tương tư cố lý”? (Nghĩ cũng có đôi chút lợi ích là làm mình vơi đi được những căng thẳng trước những tin tức thời sự thế giới cùng với những thiên tai khủng khiếp đang xảy ra.)

    Đúng vậy, Hà Nội là giấc mơ của tôi. Sẽ phải có một lần tôi sống thực giấc mơ ấy, tôi biết tôi sẽ đứng ở nơi tôi sẽ nghe lại được tiếng mình khóc chào đời, tôi sẽ để mình rét cho thấm thía hết cái lạnh mùa đông Hà Nội, tôi sẽ đi trong đêm và nhất định là trong hương thơm hoa Hoàng Lan của Thạch Lam, và tôi cũng sẽ đủ tư cách để thưa với Vũ Bằng rằng tôi đã cảm nhận một cách rất thơ (theo ý của ông) cái “trăng non tháng giêng rét ngọt” của ông rồi. Có thể tôi sẽ là người nghệ sĩ (mong vậy lắm) đi lang thang trên phố trong bàng bạc nhạc Phú Quang, để đồng cảm với ông cái nỗi niềm “chẳng nhớ nổi một tên đường”, làm sao mà nhớ được khi ở trong cái không khí quá chừng là lãng đãng khói sương ấy, khi mình đi và mình tan vào trong những con đường từ lâu đã chìm trong huyết mạch mình, phải không thưa người?

 
    Và, tôi sẽ làm một chuyến, tạm gọi là hành hương của riêng tâm linh mình, về quê ngoại. Tôi sẽ bước trên từng viên gạch cổ xưa của ngõ làng, con đường từng in dấu chân bà ngoại tôi, mẹ tôi thời ấu thơ, từng trăn trở bao buồn vui cùng họ thời thiếu nữ, và biết đâu, trời, nghĩ đến đây thì tim tôi run lên, tôi sẽ in được dấu chân mình lên dấu chân xưa của một nhà thơ tôi hằng yêu thích, và nó sẽ dẫn tôi đến được một căn nhà, cái phòng, cái bàn, và khung cửa sổ, nơi thao thức cùng người thơ tài hoa yểu mệnh “hoa cỏ mờ hơi sương”? Tôi tự hỏi, nơi ấy bây giờ có không, căn nhà kỷ niệm của nhà thơ Đi Chùa Hương? Nếu có, thì  tôi đem tất cả tấm lòng ngưỡng mộ nhà thơ ấy ra để mà biết ơn ai đã có một quyết định đầy thi tính ấy. Còn nếu không, thì sẽ là nỗi phiền muộn của nghìn nghìn tấm lòng cô gái nhỏ đã đi chùa Hương mang theo thơ Nguyễn Nhược Pháp trong lòng…Tôi biết, nếu bây giờ có đi chùa Hương, dù mái tóc bây giờ đã lưỡng lự trắng, tôi cũng sẽ vẫn đi với trái tim thanh xuân của cô gái “cùng thầy me em dậy, em vấn đầu soi gương”, tôi cũng sẽ “em không dám đi mau”…tôi sẽ…, nghĩa là tôi sẽ y chang như cô gái của thơ Người.

     Thôi có nói ngàn điều thì đó cũng vẫn đang là một vẫy  gọi rất quyên rũ của một giấc mơ chưa thành.

    Bỗng một ngày, hình như năm ngoái, trong khoảng thời gian rất cô đơn, lạc lõng, bất ổn về tinh thần lẫn vật chất của một kẻ lạ nước lạ cái  đang phải tập làm quen mọi thứ ở Mỹ này, tôi bỗng lọt thỏm vào hai chữ Ninh Hòa, từ các anh chị trong một bữa tiệc nhà anh Uyển. – Ninh Hòa ư? Tôi cũng quê ở Ninh Hòa- Tôi nghe câu nói của mình vang lên và trong phút giây tôi bỗng lặng người, sao tôi lại nhắc đến Ninh Hòa, trong khi xưa giờ khi nói đến quê nội, tôi thường dùng Nha Trang hơn. Có lẽ âm của giọng nói chữ Ninh Hòa quá giống giọng ba tôi và làm tôi nhớ đến ông đang bịnh nặng ở Sài Gòn, ông vừa mới kể cho tôi nghe lễ thượng thọ được làm ở “nhà quê, nhà bà nội”. Đó là làng Thuận Mỹ, Ninh Hòa. -Tôi cũng quê ở Ninh Hòa- khi thốt lên câu đó tôi muốn khóc- tôi ra sao khi tôi nói câu đó ở một nơi mà người tôi quen chỉ có mỗi anh chủ nhà và một anh bạn văn.  

    Nó như thể một câu nói đi tìm người thân vậy. Và đúng như thế, người mà tôi vừa nghe nói hai tiếng Ninh Hòa kia đã tặng tôi một cuốn sách trong đó có ghi địa chỉ trang Web Ninh Hòa, với lời dặn, tham gia cho vui, cho đỡ nhớ nhà (đó là anh Lê Anh Dũng.) Tôi muốn nói tôi rất thích dùng chữ Trang Nhà, với nghĩa Nhà, nơi mình ở, mình quen, nơi che cho mình mưa gió nắng nỏ cuộc đời.

Và tôi đã đi về nhà, trang  Ninh Hòa.

    Tôi biết ra rằng bên cạnh cái giấc mơ Hà Nội kia tôi còn được bồng bênh trong một giấc mơ bình yên khác nữa là quê nội Ninh Hòa, giấc mơ này nó vừa lãng đãng vừa hiện thực, một giấc mơ mà tôi biết rõ mặt ngang mũi dọc của nó ra sao, là tôi có thể cảm nhận được nó với tất cả hơi thở mình đã hít thở cùng nó, trái tim mình đã đập cùng nhịp với nó, một giấc mơ mà bất cứ khi nào muốn là mình với tới được. Chẳng hạn lúc này đây, tôi nghe được và thấy mình như đang ngồi trong toa xe lửa xập xình từ Nha Trang về Thuận Mỹ, nơi có một cái hộp ga nhỏ xíu, không  gọi là nhà ga được vì nó bé dễ sợ, chúng tôi xuống ở đó rồi men theo con đường rầy đi xuống một cái dốc, đi, đến khi thấy một cái cây rất cao ở đình làng là tôi biết sắp đến nhà bà nội, cái cây mà ba tôi kể ngày xưa vẫn có một con ma lớn, dài bằng cái cây đó đổ bóng xuống con đường đất, bây giờ nghĩ thấy đúng là dọa con nít, ma có bóng ư? Chẳng biết.

    Hồi đó cứ mỗi cuối tuần là anh em chúng tôi được về quê, bằng xe lửa (tới đây tôi xin mở ngoặc để nói với chị Lương Lệ Bích San, nhân đọc trang báo Xuân vừa rồi tôi được biết chị cũng quê ở Thuận Mỹ, biết đâu ông bà cha mẹ chúng ta có quen nhau, nhà bà nội tôi gần bên đình làng, và nếu chị đồng tuổi tôi, biết đâu ngày ấy đã chẳng có lần chúng ta ngồi chung một chuyến xe lửa, một toa tầu?) suốt thời bé cho tới năm 16 tuổi đi xa Nha Trang, thì cuối tuần nào tôi cũng về quê nội, cứ vào đêm trước cuối tuần là anh em chúng tôi, các anh thì xếp giấy thành hình máy bay, tôi thì xếp thuyền. Để chi? Để ngày mai khi con tầu đi qua một cái cầu nhỏ, chúng tôi sẽ thả chúng ra ngoài cửa sổ tầu, chỉ vậy thôi mà lấy về không biết bao nhiêu là tiếng cười và niềm vui, bây giờ tìm đâu tiếng cười trong veo nắng sớm ấy nhỉ, họa may có một dòng sông cổ tích để  soi tìm ngày thơ dại cũ. Nhưng chả bao giờ tôi nhìn thấy được những chiếc thuyền giấy ấy đáp xuống dòng sông nhỏ dưới chân cầu. Nó bay đi đâu những chiếc thuyền giấy mỏng mảnh của tôi? Phải chi ngày ấy tôi xếp cánh diều nhỏ thì tôi sẽ nhìn được và biết được nó sẽ bay lên. Trò chơi ấy vẫn lập lại suốt thời thơ ấu mỗi khi sau bữa cơm tối trước cuối tuần, ba bảo, mai cả nhà về quê.

    Về quê. Ngày ấy chỉ đơn giản là nỗi mừng vui được đi xe lửa, được chơi dông dài hai ngày không bị học bài, được ăn đủ thứ trái cây, nhất là vú sữa, ở vườn nhà nội. Bà nội tôi ngày ấy cũng đã rất già, lưng bà còng nên trông bà bé tí, chỉ nhỉnh hơn tôi, 10 tuổi, chút xíu thôi, bà sống một mình ở căn phòng thờ ông nội, bà đi ra đi vào và thường lẩm nhẩm cái gì đó một mình, thỉnh thoảng bà gọi tôi, cá cơm, con ăn cum chưa, rồi bà chỉ tôi nghiền trầu trong cái cối gì mà cũng bé xíu như bà, tôi không làm được, thế là bỏ chạy đi chơi, ngày đó tôi nghĩ bà buồn tẻ quá chắc, bây giờ thì tôi nghĩ bà quả là một phụ nữ can đảm vì chịu đựng trong cô đơn từ thời trẻ đến cuối đời kể từ khi ông nội mất. Bà như một cái bóng nhỏ loanh quanh căn phòng rộng, thấp thoáng nâu giữa những hàng cây vú sữa, xoài, xanh um trong vườn, trên tay cầm một con dao, hay cái rựa tôi chẳng biết. Và bà hay nói chuyện một mình. Đó là hình ảnh tôi nhớ về bà nội.

    Khi tôi viết tới đây, thì tôi nghe tiếng mưa rơi ở ngoài thềm, gió thốc vào lạnh buốt, con trai lại quên khép cửa, tôi nói thành tiếng (hình như hơi giống bà nội tôi rồi) và đi ra ngoài thềm, mùa xuân ở miền nam CA này bắt đầu bằng những ngày xám lạnh thế,  mưa dai dẳng buồn như một nỗi chờ. Những tin tức chiến tranh nơi đây nơi kia và động đất ở Nhật làm đông giá những cảm xúc. Những dự đoán về thiên tai  ở CA làm người ta đôi khi có cái cảm giác đang đứng sát bên lề cái mong manh, mất mát, nghĩ rằng,  phải làm một cái gì đó đừng để trễ nải, đừng để rồi không kịp nữa, tôi thì tôi chỉ biết là mỗi ngày mình phải nói ngay những lời thương yêu với những người thân yêu, bạn bè, cả cậu con đã lớn của tôi, tôi những muốn mỗi ngày phải được ôm nó hôn nó trước khi nó đi học,- phải làm ngay những điều có thể-, câu nói ấy bây giờ thấy thấm thía hơn rất nhiều trước những đe dọa phấp phỏng đứng bên ngưỡng cửa cuộc sống mình. Tôi sẽ làm. Nhất là, tôi sẽ mở được giấc mơ lung linh kia của tôi nữa, tôi phải chạm mặt nó, dù một lần trong đời.

    Tình cờ nhìn thấy cụm hoa trâm trâm tím trước thềm nhà, trời ơi, hoa trâm ổi ngũ sắc bên vệ đường xe lửa từ ga Thuận Mỹ về tới nhà bà! Anh cả tôi đã gọi nó bằng cái tên Trâm Trâm trong thơ của anh, tôi đã rất thích tên này và dùng tên đó để gọi nó, (vậy thì không lý do gì mà tôi phải nhớ đến cái tên nôm na của nó cả) ngày đó, tôi hay buông tay má tôi để cúi xuống hít cái mùi hăng hắc thơm, để bứt một cái hoa rồi mút từng cánh nhỏ đủ mầu ấy, tôi đã nói với anh Quế, anh họ tôi, em biết tại sao con bướm nó thích đậu vào cái hoa này rồi, nó ngọt lắm. Tôi biết chắc rằng con ong con bướm nó cũng chỉ cảm nhận cái ngọt đến như thế, như tôi mà tôi, không hơn đâu. Tôi vẫn nghĩ hoa trái nào mà chim bướm ăn được thì tức mình cũng ăn được, và cũng hay thử, rất may là chưa gặp phải cái độc chứ không thì đâu có tôi ngồi đây để lan man chuyện quê nhà… Gần nhà tôi ở bây giờ, trời thương làm sao có một nhà trồng một hàng tre, mỗi khi nhìn nó dưới nắng trưa (nắng, tôi đang mong trời lại có nắng cho bớt sợ hãi về cơn bão dự đoán, người thương tôi bảo, phải có nắng thì đời mới vui và người ta mới có tinh thần được, anh nói hoài khiến tôi bây giờ cũng tin như thế), vì phải có nắng nữa thì hàng tre kia mới có cái rì rào của gió mùa hè, và tôi thì như bị kéo về không gian con đường đất Chợ Bến, nó thấm đẫm một mùi, gọi là hương hay không hương, một mùi mà tôi luôn luôn phải nhắm mắt lại để trọn vẹn với nó, mùi đất bùn khô dưới nắng, phải là nắng buổi trưa oi nồng, mùi lá tre, mùi cỏ bên vệ đường, mùi đống rơm trong sân gạch nhà và đặc biệt mùi phân trâu bò trên đường đất, quyện vào trong  gió tre, bạn ơi tôi mong là bạn cũng đã từng ngửi thấy để có thể chia sẻ cùng tôi vì tôi không biết diễn tả thế nào, tôi gọi đó là mùi nhà quê, với tất cả thương yêu gắn bó mà tôi có được với nó. Nó mang ý nghĩa tâm linh đối với tôi, cũng giống như mùi đất, mùi gạch đỏ, xông lên ngào ngạt sau cơn mưa rồi bỗng rất nhanh, trời nắng.

    Cũng giống như mùi cống dưới cầu Trương Minh Giảng ở Sài Gòn tôi bắt gặp một lần vào lúc 11,12 tuổi khi ngồi trên một chiếc xích lô máy cùng với bà ngoại. Nó là gì mà đặt ngay vào tâm mình một dấu nhắc nhớ không nguôi?  Biết nói sao, cũng như đâu thể cắt nghĩa rốt ráo được duyên và nợ? Tôi cho là những mùi hương ấy nó là duyên nợ của tôi, nó hợp với nhịp đập trái tim tôi, nó rung động với tôi ở một tần số cao nhất của tâm linh, cho nên, nói như ai kia, là chẳng lẽ mình mong quê nhà mình cứ phải không văn minh để mình nghe được mùi cống nước dưới chân cầu, mùi phân chuồng trong đất nâu dưới cái nắng oi hay sao, thì thật là một kết luận hơi oan ức, đối với tôi. Để đổi cái văn minh mà mất hết trơn cái nhịp, cái mùi gần gũi nên thơ như thế, tôi thà  đi về trên con đường bên đường rầy xe lửa ngắt một nụ trâm trâm mà hút mật ngọt, tôi thà trở lại quê nhà, tắm trong đêm dưới ánh trăng bên cái giếng gạch đóng đầy rêu, cười khúc khích với người chị đang tuổi dậy thì (chị Bích ơi, em biết sẽ có ngày chị em mình sẽ lại về nhà nội và tắm khuya trên bờ giếng ấy, và phải là đêm có trăng để em thấy được những mảnh sáng bắn tung tóe từ người chị, hẹn thế nhé, nhưng đừng dọa em, dưới giếng này bà nội nói ngày xưa có con rắn thật to nữa nhé, mà cho dù thế cũng không cưỡng được  em cái thích tắm dưới trăng khuya bên cái giếng của bà nội đâu)

    Chỉ đơn giản những tiếng Ninh Hòa, Nha Trang, tôi nghe được đêm ấy mà tôi được sống miên man trong những kỷ niệm. Một ký ức mà từ khi qua xứ người tôi không dám đối mặt, chỉ sợ nó sẽ làm mình không còn đủ sức bước đi ở một nơi mà mình đang cần phải gạt qua một bên, phải làm như quên đi, để bước tới. Thế mà sau đêm ấy tôi đã thong dong mở cánh cửa ký ức, xếp những hình ảnh ra ngắm nghía, lôi từng kỷ niệm ra kể lể, sống thoải mái với những cảm xúc tuôn trào,không chút sợ gì nữa. Có một vòng tay thân thiện bạn bè đang cùng tôi to nhỏ chuyện trò…

    Bây giờ nói về quê, không chỉ là đi về một nơi chốn, quê quán nữa, mà là về một cõi tĩnh lặng mình cần để chiêm nghiệm những điều đã trải qua, để dọn lòng bình thản đón những điều sắp đến. Cũng với tâm trạng ấy lần đầu tiên tôi gõ vào trang nhà Ninh Hòa, cái nôn nao của một kẻ xa nhà lâu ngày đi về trước cổng nhà cha mẹ, hồi hộp gõ cửa. Và cửa đã mở. Căn nhà Ninh Hòa như một chiếc kính vạn hoa.

Và, mỗi lần mở trang nhà Ninh Hòa, tôi luôn có cái tâm trạng mà tôi rất thích để nghe ngóng, để sống với, tâm trạng của một kẻ đang Về Quê.

    Vào đêm mà tôi nghe nhắc đến Ninh Hòa, tôi đã nhớ đến ba tôi đang nằm bịnh, hôm nay khi tôi viết những dòng này thì ba tôi đã đi xa rồi, trong khoảng thời gian ấy tôi có nói chuyện điện thoại với ba tôi, kể rằng đang sinh hoạt trong hội đồng hương Ninh Hòa, ba tôi vui lắm. Bây giờ tôi nghĩ ba tôi đang ở trong một miền xa thẳm thơm phức tiếng gió tre rì rào, trong ánh trăng êm ả trên ngôi đình làng Chợ Bến. Ba ơi, ở nơi trong giấc ngủ xanh non đồng lúa quê nhà, trong bay bổng trời chiều bình yên Thuận Mỹ, con biết ba sẽ đọc những điều con viết hôm nay…


 

Nguyễn Thị Khánh Minh
Santa Ana, tháng 3.2011