Tôi công tác tại một công ty du lịch lữ hành. Theo thầy
tiến sĩ Huỳnh Quốc Thắng, định nghĩa du lịch của ngành
lữ hành: du = đi đây đi đó, lịch = lịch trình. Điều đó
hoàn toàn chính xác nếu bạn mua sản phẩm của một công
ty du lịch. Giả sử bây giờ bạn bỏ tiền tự đi đây đi đó
mà không theo một lịch trình nào, trường hợp này người
ta gọi là đi ..bụi.
Từ thập niên 90, Việt Nam bắt đầu chính sách mở cửa,
đặc biệt khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận, du khách nước
ngoài đến với Việt Nam nhiều hơn. Ngành du lịch theo đó
có những phát triển vượt bậc đến độ người ta thay đổi
hẳn quan điểm: “dịch vụ” thành” kinh tế mũi nhọn”. Phải
nói thẳng ra rằng, ngôn ngữ của các chuyên gia quản lý
vô cùng cao siêu và bóng bẩy, đôi khi họ ví von mà chẳng
nghĩ ngợi gì, tỷ dụ như:” du lịch là ngành công nghiệp
không khói”. Nói thế khác nào bạn đi du lịch bằng tàu,
xe, máy bay sử dụng..nước lả và hàng ngàn tấn rác du
lịch thải ra mỗi năm được xử lý bằng …tia la-de. Chưa kể
chuyện sang rừng lấn biển để xây dựng cơ sở hạ tầng
bởi mấy ai lên rừng chỉ ngắm ..khỉ và xuống biển…tắm
tiên.
Hồi tôi còn đi học ở Trường Cao Đẳng Sư Phạm, mùa hè
rảnh rỗi, tôi thường kiếm một chân phục vụ nhà hàng hay
đăng ký mấy văn phòng du lịch tìm một tour đi hướng dẫn.
Làm bồi bàn, bạn cần thuộc tên món ăn trên thực đơn và
vài động từ nấu nướng cơ bản: steamed = hấp, grilled = nướng,
fried = chiên, xào. Làm hướng dẫn khó hơn. Bí kiếp chính
là cuốn cẩm nang du lịch của Lonely Planet mà thực ra,
khách Tây ai cũng thủ sẵn một cuốn. Hay hoặc dở chính
là cách” quăng lựu đạn” cho những chuyện không ghi trong
sách, nếu lỡ gặp vấn đề quá bí, chiêu cuối cùng là
xài ngôn ngữ ”tay quơ”(body language), rồi mạnh ai nấy
hiểu. Nhiều khi, “quơ tay” loạn xạ rồi cuối cùng cười
phá lên vì chính mình còn chưa hiểu mình muốn giải
thích gì.
Lần đó, tôi nhận được một suất đi hướng dẫn cho 5 người
khách “Tây ba lô” ra miền Trung. Hình dung về Tây ba lô sau
này nghe có vẻ “bèo nhèo”, có lẽ do nhan nhản khắp mọi
thành phố du lịch Việt Nam, mọc lên các khu trọ dành
riêng cho Tây ba lô. Sàig̣n: Đề Thám, Phạm Ngũ Lão. Nha
Trang: Biệt Thư, Hùng Vương. Đà Lạt: Bùi Thị Xuân v.v. Hễ
thấy một ông Tây vác cái ba lô to đùng đi lang thang trên
phố trong bộ đồ bụi bặm, cứ chắc mẩm Tây ba lô, du lịch
giá rẻ. Ngày xưa, không phải Tây nào vác ba lô cũng bèo
nhèo. Một phần, do các công ty du lịch lữ hành đều
thuộc nhà nước, giá tour trên trời dưới đất. Một phần
sản phẩm tour du lịch chưa được quảng bá, phần nữa là
do truyền miệng. Đến Việt Nam, chắc ăn nhất là cầm cuốn
sách cẩm nang du lịch, chuyện còn lại: đi rồi sẽ biết.
5 người khách, 3 nữ 2 nam thêm tôi nữa là 6 người đi trên
3 chiếc Minsk xuất phát từ Nhatrang lúc 6.30 sáng. Chuyến
đi dự kiến một tuần xuyên qua các thắng cảnh: Đại Lảnh,
Đèo Cả, Ghềnh Đá Dĩa, Quy Nhơn, Mỹ Lai (Sơn Tịnh), Hội
An, Đà Nẵng cuối cùng đến Huế và quay trở về. Công tác
phí của tôi là $10/ngày, văn phòng lấy của khách $15/ngày.
Ăn, uống, ngủ: khách lo. Chuyến đi có khá nhiều kỉ niệm
và chi tiết làm tôi nhớ mãi là câu chuyện về cô phục
vụ quán café ở Hảo Sơn, một địa danh thuộc tỉnh Phú Yên.
Sau chặng đường dài mệt mỏi, cả đoàn quyết định ghé
quán nước nghỉ ngơi và đi rest room. Tôi nhanh chân đi kiếm
toilet, quên mất chuyện để lại 5 vị khách cùng cô phục
vụ không biết tiếng Anh sử dụng ngôn ngữ “tay quơ”. Tình
huống chẳng có gì đặc biệt, khách yêu cầu được uống
café. Nói “coffee” thì ai cũng hiểu nhưng để hỏi khách
muốn uống café sữa hay café đen thì cô phục vụ bó gối.
Trong lúc bí, cô phục vụ nhớ ra mình mặc chiếc áo Pull
màu trắng và chiếc quần Jean màu xanh đen, thế là cô
chỉ vào ngực mình và chỉ xuống chiếc quần:” You !Coffee
đây or coffee đây”. Thiệt tình, khách cũng bó gối, đang
lúc xí xô xí xào thì tôi đi ra, họ kéo ngay tôi lại: “
Hình như cô này chào mời cái gì liên quan đến sex” (Does
she mean something about sex?). Tôi hỏi lại cô phục vụ mới
hay, cô ám chỉ chiếc áo trắng là “café sữa” và chiếc
quần là “café đen”, tôi ngây thơ dịch lại cho họ hiểu:” ở
trên là café sữa và ở dưới là café đen”. Cả đám ồ lên
và chỉ ngay vào ngực cô ấy:” Yes, get me a coffee right
here, please”
Tôi ngã lăn quay, tự hỏi:” sữa ở đâu đủ cho cô ấy pha năm
ly café”.