TẠI SAO PHẢI CHIA RA NHÓM MÁU
Bs Lê Ánh
|
 
1- Tổng quan
T́m ra nhóm máu là một phát hiện vĩ đại của y học, một việc làm đă cứu
sống hàng triệu người mỗi năm.
Chúng ta sống tới thời điểm ai cũng phải biết đến 4 nhóm máu cơ bản
gồm có A, B, O và AB.
Nhưng do đâu mà ta phải phân biệt từng nhóm máu như vậy? Tại sao không
phân theo loài như máu người, máu mèo, máu khỉ mà phải phân theo tên
cho phức tạp? Xin thưa, đó là thành tựu mang dấu ấn khoa học của hàng
thế kỷ.
2- Từ những thất bại trong lịch sử
Hăy trở về với thời Phục Hưng, khi mà con người có thể chết v́ xuất
huyết và truyền máu vẫn c̣n được coi là một cái ǵ đó quá điên rồ. Vào
thập niên 1600, một bác sĩ người Pháp đă tiêm máu bê non vào cơ thể
của một người điên. Hậu quả th́ thật bi thảm: người đàn ông bắt đầu đổ
mồ hôi, nôn mửa, tiểu ra nước màu đen, rồi qua đời chóng vánh sau đợt
truyền máu kế tiếp.
Thí nghiệm đă gây tiếng xấu cho việc truyền máu trong suốt hơn150
năm. Đến tận năm 1817, bác sĩ người Anh - James Blundell không chịu
đựng được việc bệnh nhân của ḿnh xuất huyết đến chết trong ḱ sinh
nở, ông đă quyết định sử dụng kĩ thuật truyền máu, ít ra th́ bệnh nhân
vẫn có cơ hội được sống thay v́ ngồi yên nh́n họ ra đi.
Blundell cho rằng máu người mới truyền được cho người và quyết định
dùng 400ml máu từ người hiến tặng truyền cho bệnh nhân qua hệ thống
ống và kim tiêm. Bệnh nhân tuy cảm thấy khá hơn, nhưng vẫn tử vong sau
2 ngày. Ông tiếp tục tiến hành 10 thí nghiệm tương tự trong những năm
tiếp theo, nhưng chỉ có 4 người sống sót.
Blundell đă đúng về việc máu người mới truyền được cho người, nhưng
vẫn chưa đủ. Một người đơn giản chỉ có thể nhận máu từ một số người
nhất định mà thôi.
3- Đến thành tựu Y học mang tính đột phá
Năm 1930, một bác sĩ người Áo Karl Landsteiner đă đạt giải Nobel Y học
cho công tŕnh t́m ra nhóm máu. Ông để ư rằng khi truyền máu, hồng cầu
của hỗn hợp bắt đầu có hiện tượng ngưng kết, không chỉ ở máu người
bệnh, mà khi trộn máu của người lành với nhau vẫn có trường hợp xảy ra
hiện tượng đó.

Chân dung người t́m ra nhóm máu -
Karl Landsteiner
Ông bắt đầu thu thập mẫu máu từ mọi người trong pḥng thí nghiệm, sau
đó tách mỗi mẫu ra 2 phần: hồng cầu và huyết thanh. Ông tiến hành trộn
hồng cầu này với huyết thanh kia để quan sát hiện tượng ngưng kết.
Sau nhiều lần như vậy, ông đă chia các mẫu ra thành 3 nhóm: A, B và C
(C chính là nhóm máu O bây giờ) và khám phá ra được một số quy luật
nhất định: hồng cầu nhóm A khi trộn với huyết thanh nhóm A sẽ không bị
ngưng kết, nhưng khi trộn với huyết thanh nhóm B, các tế bào sẽ bị vón
cục lại.

Hiện tượng này được khoa học hiện đại giải thích rằng, mỗi hồng cầu
chứa kháng nguyên đặc biệt của nó. Ví dụ hồng cầu A có chứa kháng
nguyên A, hồng cầu B có kháng nguyên B. Hồng cầu O không có kháng
nguyên và hồng cầu AB có cả kháng nguyên A và B.
Nói nôm na, kháng nguyên khi lọt vào cơ thể khác sẽ kích thích hệ miễn
dịch tạo ra kháng thể, điều này giải thích v́ sao khi truyền máu không
đúng loại, cơ thể sẽ tạo ra những phản ứng chống lại kháng nguyên
(chính là nhóm máu được truyền vào), khiến cho bệnh nhân tử vong.
Máu A th́ chứa kháng thể Anti B, máu B th́ chứa kháng thể Anti A. Đặc
biệt máu O có chứa cả kháng thể Anti A và cả Anti B, trong khi máu AB
không chứa kháng thể.
Khi truyền máu, nếu như kháng nguyên A gặp kháng thể Anti A (ví dụ như
máu A truyền cho máu B chẳng hạn) sẽ gây hiện tượng ngưng kết và bệnh
nhân sẽ tử vong.

Hiện tượng ngưng kết xảy ra khi
kháng nguyên A gặp kháng thể Anti A
4-Biết được nhóm máu để làm ǵ?
Nghiên cứu của Landsteiner đă mở ra cánh cửa mới cho y học về sự
truyền máu an toàn, cứu sống hàng triệu người trên thế giới. Các nhà
khoa học đă tiếp tục nghiên cứu và đưa ra một sơ đồ truyền máu cơ bản
như sau:

Ngoài ra, y học hiện đại cũng đă và đang nghiên cứu về mối quan hệ
giữa nhóm máu với một số loại bệnh tật nhất định.
Kevin Kain từ trường ĐH Toronto và các đồng nghiệp đă nghiên cứu xem
v́ sao người thuộc nhóm máu O thường ít bị sốt rét hơn những người
khác. Ông đă chỉ ra rằng tế bào miễn dịch dễ nhận ra hồng cầu bị bệnh
nếu như đó là hồng cầu O.
Ngoài ra, chúng ta cũng giải thích được v́ sao mà nhóm máu tồn tại
được cả triệu năm. Mầm bệnh khi đă chọn được các nhóm máu phổ biến sẽ
phát triển tốt nhờ lượng vật chủ dồi dào, nhưng dần dần sẽ tiêu diệt
luôn vật chủ. Trong khi đó các nhóm máu hiếm hơn nhờ có cơ chế bảo vệ
nên dần trở nên ưu thế và tồn tại qua thời gian.
Tóm lại, việc t́m ra nhóm máu là một phát hiện mang tính đột phá trong
nền y học thế giới. Nó giúp chúng ta hiểu rơ hơn về cơ chế truyền máu,
và từ đó mở ra những hướng nghiên cứu mới, tất cả đều v́ mục tiêu nâng
cao sức khỏe của con người.
5- Xác định huyết thống theo nhóm máu
Mặc dù phương pháp tính nhóm máu ABO có thể dự đoán được khả năng mối
quan hệ huyết thống cha con nhưng độ chính xác rất thấp, do đó không
được chấp nhận cho mục đích pháp lư.
6- Hệ thống nhóm máu ABO?
Đầu những năm 1900, dựa trên sự hiện diện của các kháng nguyên trên
màng hồng cầu, các nhà khoa học đă xác định rằng con người có 4 nhóm
máu khác nhau: O, A, B và AB. Hệ thống phân loại nhóm máu này (gọi
là hệ thống nhóm máu ABO) cung cấp cho bác sĩ các thông tin quan
trọng để lựa chọn nhóm máu phù hợp trong việc truyền máu.

Các nhóm máu có thể di truyền cho thế hệ sau.
Từ năm 1920, các nhà khoa học nhận thấy rằng các nhóm máu có thể di
truyền cho thế hệ sau. Các nhà khoa học nhận định rằng họ có thể
tiên đoán được nhóm máu tương đối của người con dựa trên nhóm máu của
cha mẹ. Ngược lại, nhóm máu của con và của người cha (hoặc mẹ) đă biết
cũng được sử dụng để xác định nhóm máu tương đối của mẹ (hoặc cha)
chưa biết. Nhờ vậy, các nhà khoa học thời đó đă sử dụng nhóm máu để
xác minh cha hoặc mẹ của một đứa trẻ. Tuy nhiên, việc xác định huyết
thống dựa trên sự di truyền của nhóm máu chỉ mang tính tương đối nên
độ chính xác không cao.
7- Cơ sở khoa học
Các kiểu gene khác nhau tạo ra các nhóm máu khác nhau. Điều này được
giải thích trong bảng sau đây:

Các kiểu gene khác nhau
tạo ra các nhóm máu khác nhau.
8-Xác định huyết thống dựa trên hệ thống nhóm máu ABO
Chúng tôi thử đưa ra 2 trường hợp sau đây để minh họa cho cách xác
định huyết thống dựa trên hệ thống nhóm máu ABO (giả định là không xảy
ra đột biến):
Trường hợp 1: Biết được nhóm máu của Cha và Mẹ, từ đó
suy ra nhóm máu của người con (bảng 1)
Bảng 1. Nhóm máu của người con khi biết được nhóm máu của cha
và mẹ.

Từ nhóm máu của cha mẹ
có thể suy ra nhóm máu của con.
Ví dụ:
Bố và mẹ đều có nhóm máu O chỉ có thể sinh ra người con có nhóm máu O.
Nếu người "Con" không có nhóm máu O th́ đó không phải là CON
của cặp bố mẹ này.
Nếu Bố nhóm máu A và Mẹ nhóm máu B th́ nhóm máu của con có thể là: A,
B, AB hoặc O. Trường hợp này th́ nhóm máu hoàn toàn không có ư nghĩa
trong xác định huyết thống.
Trường hợp 2: Biết được nhóm máu của Mẹ và Con, từ đó
suy ra nhóm máu của người Cha (bảng 2)
Bảng 2. Nhóm máu của người Cha khi biết được nhóm máu của Mẹ và
Con

Nh́n vào bảng 2 ta thấy, chỉ có thể xác định tương đối nhóm máu của người
Cha phải có.
Ví dụ:
Nếu Mẹ là B, Con là A th́ người Cha là A hoặc AB.
Nếu Mẹ là AB, Con là A th́ người cha sinh học có khả năng mang nhóm
máu bất kỳ trong 4 nhóm máu. Điều này cho thấy nếu chỉ dựa trên nhóm
máu, sẽ không có người đàn ông nào bị loại trừ khả năng là cha của đứa
trẻ.
Đặc biệt, nếu Mẹ là AB th́ Con không thể là O, nếu Mẹ là O th́ con
không thể là AB.
Như vậy, việc xác định huyết thống dựa vào nhóm máu chỉ mang tính chất
tương đối, không mang tính khẳng định. Do đó, xét nghiệm nhóm máu
không phải là công cụ hữu dụng trong phân tích xác định mối quan hệ
huyết thống cha-con.
Nguồn Tham Khảo:
1-https://kẽng.vn/tai-sao-phai-chia-ra-nhom-mau-va-cau-chuyen-lich-su-đay-bi-kich-20170502102738381.chn
2-https://vnreview.vn/tin-tuc-khoa-hoc-cong-nghe/view_content/content/1111336/hieu-dung-ve-nhom-mau-va-ng.
3-https://baomoi.com/tai-sao-ab-la-nhom-mau-hiem-nhat-the-gioi/c/22745850
4-https://news.zing.vn/tai-saoan-la-nhom-mau-hiem-nhat-the-gioi-post762759.html
5-https://thanhnien.vn/toa-soan-ban-doc/mau-rh-tai-sao-cuc-hiem-340108.html
Bác
sĩ Lê Ánh
(09/2018)

KHÁM PHÁ Y HỌC MỚI
Các nhà khoa học chuyển hiệu quả máu nhóm A, B thành nhóm O, có thể
truyền cho bất kỳ ai.
Chúng ta biết rằng con người có 4 nhóm máu: A, B, AB và O. Trong đó,
nhóm O được coi là nguồn máu quư nhất v́ nó có thể truyền cho cả 3
nhóm máu c̣n lại.
Mặc dù 40% dân số thế giới có nhóm máu O, nguồn cung máu vẫn bị thiếu
hụt, đặc biệt là trong các hoạt động cứu nạn lớn xảy ra sau thiên tai
hoặc chiến tranh.
Nhưng mới đây, một nhóm các nhà khoa học tại Đại học British Columbia
(Canada) đă công bố một bước đột phá hứa hẹn sẽ giải quyết vấn đề này.
Họ có thể khai thác vi khuẩn trong ruột người để chuyển máu thuộc các
nhóm A, B thành máu nhóm O.
Về cơ bản, điều này sẽ giúp 2 người bất kỳ truyền được máu cho nhau mà
không cần quan tâm đến nhóm máu của họ nữa.

Các nhà khoa học chuyển hiệu quả máu nhóm A và B thành nhóm O để có thể
truyền cho bất kỳ ai
Nghiên cứu vừa được công bố gần đây tại Hội nghị Quốc Gia và triển lăm
của Hiệp hội Hóa học Mỹ lần thứ 256 tại Boston, Massachussets USA.
Trong đó, giáo sư Steve Withers đến từ Đại học British Columbia
(Canada) cho biết một enzyme của vi khuẩn đường ruột có thể chuyển đổi
máu nhóm A, B thành máu nhóm O.
Quá tŕnh chuyển đổi này có hiệu suất gấp 30 lần so với phương pháp
trước đây, đồng thời vẫn đảm bảo mức chi phí thấp.
Chúng ta biết các nhóm máu được đánh dấu bởi kháng nguyên gắn với nó.
Máu nhóm A có kháng nguyên A, nhóm B có kháng nguyên B và nhóm AB có
cả 2 kháng nguyên. Trong khi đó, máu nhóm O không có kháng nguyên nào.
Nguyên lư truyền máu là một người không thể nhận máu có kháng nguyên
lạ vào cơ thể, bởi hệ thống miễn dịch sẽ tiêu diệt toàn bộ tế bào máu
có kháng nguyên lạ, coi chúng như mầm bệnh.
Điều này có nghĩa là máu nhóm AB có cả 2 kháng nguyên sẽ nhận được tất
cả các nhóm máu khác, nhưng không thể truyền lại cho bất kỳ nhóm máu
nào ngoài AB. Ngược lại, nhóm máu O có thể truyền cho bất kể nhóm máu
nào, nhưng chỉ có thể nhận lại từ người có nhóm máu O.
Lư tưởng nhất là chúng ta có thể loại bỏ tất cả các kháng nguyên gắn
với tế bào máu, biến tất cả máu thành nhóm O để dự pḥng. Điều này
từng là mơ ước của các nhà khoa học suốt nhiều thập kỷ.
Năm 1982, một nhóm các nhà nghiên cứu t́m thấy một một enzyme trong
hạt cà phê có thể loại bỏ kháng nguyên B và biến máu nhóm B thành máu
nhóm O. Thật không may, nó chỉ hoạt động trong các điều kiện kiểm soát
nghiêm ngặt và tỏ ra không hiệu quả.
Năm 2017, một nhóm các nhà khoa học khác cũng có thể tạo ra máu nhóm O
bằng cách đưa gen ung thư vào tiền tế bào hồng cầu. Tuy nhiên, có vẻ
như ư tưởng này không an toàn một chút nào, và chi phí cho kỹ thuật
này cũng rất lớn.

Sự tương hợp của các nhóm máu hiện tại, nhưng nó có thể được xóa bỏ
trong tương lai gần.
"Các nhà khoa học khác đă theo đuổi ư tưởng chuyển đổi máu hiến
tặng thành loại phổ biến nhất (nhóm O) trong một thời gian dài, nhưng
họ vẫn chưa t́m thấy các enzyme có chọn lọc và hiệu quả, cũng như an
toàn và có tính kinh tế", giáo sư Withers cho biết.
Để t́m kiếm được các enzyme tiềm năng hơn, ông và nhóm của ḿnh đă sử
dụng một kỹ thuật gọi là metagenomic.
"Với metagenomic, bạn phải thu thập tất cả các sinh vật và trích
xuất tất cả DNA của chúng trộn vào với nhau", giáo sư Withers giải
thích. "Việc tạo ra một mạng lưới rộng cho phép chúng tôi lấy mẫu
các gen của hàng triệu vi sinh vật mà không cần phải nuôi chúng [hàng
triệu lần] riêng lẻ".
Sau đó, giáo sư Withers t́m kiếm các gen mă hóa cho enzyme có thể tách
các kháng nguyên A và B khỏi máu. Ḍ ngược lại một trong số các enzyme
này, ông phát hiện nó có trong các vi khuẩn đường ruột của chúng ta.
Enzyme này có thể loại bỏ kháng nguyên A và B khỏi máu hiệu quả gấp 30
so với các báo cáo trước đây. Nó sẽ biến tất cả các nhóm máu A, B
thành máu nhóm O. "Kỹ thuật này có thể phá bỏ biên giới của các
nguồn cung máu hiện nay, v́ máu nhóm O có thể được truyền cho bất kỳ
ai", giáo sư Withers nói.
Bây giờ, nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục kiểm tra quá tŕnh chuyển đổi máu
của ḿnh, để đảm bảo không có hậu quả ngoài ư muốn nào xảy ra. Họ cũng
cần phải hướng đến thử nghiệm lâm sàng, trước khi chúng ta có thể vô
tư truyền máu cho nhau mà không cần nghĩ ngợi, ít nhất là về sự tương
hợp của các nhóm máu.
Tham khảo Sci-news, Thenextweb
 
Bác
sĩ LÊ
ÁNH
11/2018
|