T̀M HIỂU CHỮ NHẪN
Trong cuộc sống thường ngày, vui vẻ an lạc tinh thần thoải mái là một
mong ước lớn nhất của con người. Tuy nhiên trên thực tế có rất nhiều
sự việc ngoài ư muốn, do ḿnh tạo, hay người khác tạo ra, gây cho ḿnh
bực bội khó chịu, nóng giận trong ḷng. Nếu không biết cách hóa giải
nên chúng ta giải quyết bằng lời nói hành động tiêu cực, dẫn đến hiệu
quả không tốt đẹp, và tạo nghiệp chẳng lành cho kiếp sống hiện tại, và
chịu quả báo xấu về sau.
Người xưa thường hay nói : “một câu nhịn chín điều lành”, hay “chữ
nhẫn là chữ tương vàng, ai mà nhẫn được th́ càng sống lâu”. Những
câu nói hay về chữ Nhẫn sẽ giúp chúng ta an lạc hơn trong cuộc sống
đời thường.
Có khi nhẫn để yêu thương. Có khi nhẫn để t́m đường lo toan. Có khi
nhẫn để vẹn toàn. Có khi nhẫn để xoay vần. Thiên thời, địa lợi, nhân
tâm hiệp ḥa.
Có khi nhẫn để vị tha. Có khi nhẫn để thêm bạn, bớt thù. Có khi nhẫn:
tỉnh giả ngu. Hơn hơn, thiệt thiệt đường tu khó lường.
Có khi nhẫn để vô thường. Không không, sắc sắc đoạn trường trần ai. Có
khi nhẫn để lắng tai. Khôn khôn, dại dại nào ai tránh ṿn.
Có khi nhẫn để bao dung. Ta vui người cũng vui cùng có khi. Có khi
nhẫn để tăng uy. Có khi nhẫn để kiên tŕ bền gan.
Có khi nhẫn để an toàn. Có khi nhẫn để rơ ràng đúng sai. Bạn bè quan
hệ nào ai. Có khi nhẫn để khinh người trọng ta. Xem ra cũng khó đó mà.
Chữ Tâm, chữ Nhẫn ngẫm ra cũng gần.
Vậy NHẪN NHỊN và NHẪN NHỤC là ǵ?
Nhẫn nhịn là chịu dằn ḷng xuống để tránh sự bực tức, căi vă. Ví dụ
như nhẫn nhịn nhiều chứ nếu không th́ đă sinh chuyện to rồi.
C̣n nhẫn nhục là chịu dằn ḷng xuống chấp nhận nỗi cực nhục. Ví dụ như
con người ấy biết nhẫn nhục hay không thể nhẫn nhục măi được.
Như vậy ta thử bàn về chữ NHẪN trong đời thường và trong đạo Phật có
những ǵ tương đồng tương hợp nhau.
I- Chữ NHẪN trong đời thường.
Ta thử kể ra hai câu chuyện:
1-Câu chuyện thứ nhất:
Trong thời “Tam quốc” Tư Mă Ư được mệnh danh là “ông vua nhẫn nhịn”.
Tư Mă Ư là trọng thần pḥ tá bốn đời quân vương nhà Tào Ngụy, thời trẻ
sớm đă bị Tào Tháo coi là mầm mống đe dọa cho cơ đồ nhà Nguỵ. Khi về
già, ông được Nguỵ đế Tào Duệ trước lúc lâm chung ủy thác, gửi gắm
trách nhiệm quan trọng, làm phụ chính đại thần cho hoàng đế mới.
Sự “nhẫn nhịn âm thầm” trong 50 năm của ông là để chứng minh rằng bản
thân ḿnh là một trung thần trong mắt các hoàng đế nhà Nguỵ. Cuối cùng
tới khi hơn 70 tuổi, Tư Mă Ư đột ngột làm binh biến, nắm lấy toàn bộ
quyền lực, tái diễn lại màn kịch soán ngôi của Tào Tháo đối với nhà
Hán trước kia. Đọc toàn bộ “Tam Quốc diễn nghĩa” (La Quán Trung),
chúng ta thật sự thấy khâm phục Tư Mă Ư. Quả thật “nhẫn nhịn là ư chí
cao thượng.”
Ở Tư Mă Ư tập trung tài năng xuất sắc kinh thiên động địa của Gia Cát
Lượng, ư chí hùng bá thiên hạ của Tào Tháo, ư chí bất khuất không
ngừng nghỉ của Chu Du, hay dáng vẻ ôn hoà, nhu ḿ mà mạnh mẽ của Lỗ
Túc… Ông là người thật sự có thể sử dụng “thuật nhẫn chịu” để giấu
ḿnh chờ thời, không để lộ tài năng, sơ hở cho đối thủ. Đây chính là
một trong những nhân vật thành công nhất thời “Tam Quốc”.
2- Câu chuyện thứ hai:
Khi thế cục Tam quốc “chân vạc” chưa phân định rơ ràng, người không có
thế lực, cũng không có gia cảnh nhất chính là Lưu Bị, chỉ dựa vào một
chiếc mũ rách “là ḍng dơi xa của hoàng tộc nhà Hán”. Cùng với Quan
Vũ, Trương Phi, Gia Cát Lượng, Lưu Bị từng bước từng bước làm nghiêng
ngả trời đất, chiếm lấy một phần ba thiên hạ, không thể không làm
người khác kính phục.
Nguyên nhân lớn nhất giúp Lưu Bị có thể thành công là ở tính cách của
ông, nằm ở “cơ mưu” của ông. Đặc điểm lớn nhất của Lưu Bị chính là sự
chịu đựng âm thầm, là tâm đại nhẫn mà một người thường không nhẫn chịu
được của ông. Khi chưa có thực lực giành giật Trung Nguyên, ông chỉ
có thể che giấu với h́nh tượng là một người tốt, trọng dụng nhân tài,
trọng t́nh nghĩa, quư trọng thuộc hạ, được ḷng người. Lưu Bị từng
sống nhờ sống gửi, chịu nhục chịu khổ đi nương tựa người, những người
như Lưu Yên, Lư Thực, Lă Bố, Tào Tháo, Viên Thiệu, Lưu Biểu…
Khi đi Giang Đông cầu hôn, mặc dù biết rơ đây là âm mưu là tṛ lừa
gạt, trong t́nh cảnh gặp phải phục kích ở khắp nơi nhưng ông vẫn không
thay đổi sắc mặt, vẫn độ lượng âm thầm nhẫn chịu. Cuối cùng, ông cũng
có được người đẹp trong tay, lại giữ được an toàn tính mạng giữa hang
hùm, miệng cọp.
II-Chữ NHẪN trong Đạo Phật.
Phật dạy áo Như Lai là ḷng nhu ḥa nhẫn nhục. Chữ nhẫn nhục này có
nhiều người hiểu theo nghĩa tiêu cực, cho rằng nhẫn là nhục. V́ nhẫn
nên chịu thua, v́ thua nên nhục. Nghĩ như vậy là sai lầm. Chữ nhẫn
trong đạo Phật nghĩa là có sức chịu đựng, có sức an nhẫn. An nhẫn
những điều trái tai, gai mắt, chúng ta không tức giận, không bực bội.
An nhẫn được những sự đ̣i hỏi, những nhu cầu thèm khát của thân, chúng
ta đều an nhẫn được. An nhẫn được hoàn cảnh khó khăn, thời tiết nóng
lạnh bất thường. Nên chữ nhẫn nhục trong nhà Phật nói lên một sức chịu
đựng mạnh mẽ phi thường. Như có người chọc giận ḿnh, làm trái ư ḿnh
th́ chúng ta mạnh mẽ làm chủ, đừng để cơn sân dấy lên, hiện ra ở
miệng, ở tay. Do đó phải có sức chịu đựng cứng cỏi, gan dạ, không thể
yếu đuối được.
V́ thế ta cũng có câu:
“Nhẫn nhục là sức mạnh của nội tâm.”
Kinh Pháp Cú có câu: “Thắng một vạn quân không bằng thắng ḿnh.
Thắng ḿnh mới là chiến công oanh liệt.” Cơn tức giận dấy lên mà
chúng ta thắng được tức là công phu tu hành mạnh mẽ, sức chịu đựng
cứng cỏi chớ không phải tầm thường. Như vậy sao gọi là nhục nhă được!
Thắng được ḿnh c̣n hơn một ông tướng thắng cả một vạn quân. Người
nhẫn nhục thắng được ḿnh th́ đâu phải yếu đuối.
Trong cuộc sống hằng ngày chúng ta gặp rất nhiều điều bất như ư. Nếu
chúng ta không có sức chịu đựng, không có sức kham nhẫn th́ chúng ta
sẽ đau khổ liên miên. Ngược lại chúng ta đủ sức kham nhẫn chịu đựng
th́ chúng ta sẽ được an vui tự tại. V́ vậy Phật dạy người tu phải tập
đức nhẫn nhục.
Cho nên người tu không nên có thái độ nóng giận, lúc nào cũng e dè sợ
sệt một cơn giận nổi lên. Nó là cái họa lớn, thiêu đốt công đức bao
nhiêu năm tu hành khổ cực của ḿnh. Đức Phật dạy “chỉ một đốm lửa
sân làm cháy cả rừng công đức”. Nếu chúng ta luôn nghĩ tới đạo
đức, nghĩ tới công phu của ḿnh th́ phải khéo dè dặt, đừng cho những
cơn nóng giận khởi lên.
Nhẫn nhục có thể chia làm ba đối tượng:
1-NHẪN VỚI NGƯỜI
Đối với lời nói trái tai, hành động gai mắt hoặc người mắng chửi đánh
đập mà chúng ta nhẫn được, bỏ qua hết, không buồn giận, đó là chúng ta
nhẫn nhục với người khác. Trong kinh A-hàm có câu chuyện ngài
Phú-lâu-na. Khi Ngài xin đức Phật về phương Bắc giáo hóa, đức Phật
liền hỏi: Này Phú-lâu-na, người phương Bắc hung hăng lắm, nếu ông
về đó giáo hóa họ sẽ chửi mắng ông, ông nghĩ thế nào?
Ngài trả lời: Bạch Thế Tôn, nếu họ chửi mắng con, con nghĩ họ cũng
c̣n lương thiện v́ chưa đánh đập con.
Phật nói: Giả dụ họ đánh đập ông th́ ông nghĩ thế nào?
Ngài thưa: Bạch Thế Tôn, nếu họ đánh đập con, con nghĩ họ cũng c̣n
lương thiện v́ chưa giết con chết.
Phật bảo: Nếu họ giết ông chết th́ ông nghĩ thế nào?
Ngài trả lời: Bạch Thế Tôn, nếu họ giết con chết th́ họ là người ơn
của con v́ nhờ họ mà con bỏ được cái thân tứ đại hôi thối này.
Phật nói: Được. Như vậy th́ ông nên đến đó giáo hóa.
Quư vị thấy đức nhẫn nhục của Ngài cỡ nào? Trong đại chúng, chúng ta
chỉ nhẫn nhục các việc nói nặng, nói nhẹ với nhau thôi, vậy mà có khi
chịu không nổi. C̣n Ngài bị chửi bới, đánh đập cũng nhẫn được cho đến
giết chết cũng nhẫn luôn, không thù hằn mà c̣n mang ơn nữa.
Đây là tấm gương cho chúng ta học. Tu là phải như vậy. Đừng nghĩ ḿnh
căi giỏi, nói hay là tốt. Càng căi giỏi nói hay, lấn lướt người th́
tội lỗi càng tăng chớ không phải giảm. Đó là phần thứ nhất, nhẫn với
người.
2- NHẪN VỚI M̀NH
Ḿnh có ǵ đâu mà nhẫn. Thật ra là nhẫn với ḿnh rất khó. Nhẫn với
ḿnh là nhẫn sự đau đớn, bệnh hoạn. Có người nào đau bệnh mà không
rên? Đó là cái bệnh. Nên chúng ta tu phải ẩn nhẫn khi cơ thể bệnh
hoạn, đau yếu, phải b́nh tĩnh cố gắng hạn chế, đau trăm phần chúng ta
chỉ nói đau hai mươi phần thôi. Chớ mỗi lần đau khóc lên, khóc xuống
rên rỉ om ṣm cho mọi người chú ư đến ḿnh. Trong đạo như vậy là kẻ
yếu đuối chớ không phải hay.
Kế là nhẫn với sự đ̣i hỏi của thân, thèm cái này, muốn cái nọ… những
sự thụ hưởng. Như người mới tu chừng một hai năm, đi ngang qua chỗ
nướng thịt cá th́ phát thèm. Đó là nhẫn không được nên khởi niệm bậy.
Ẩn nhẫn những thứ thèm muốn, những đ̣i hỏi của ḿnh gọi đó là nhẫn với
ḿnh.
Như vậy nhẫn nhục là có sức chịu đựng rất mạnh mẽ cứng cỏi chớ không
phải chuyện thường. Đối với những ǵ ḿnh ưa thích cũng phải bỏ. Như
người xuất gia xem thân này là đăy da hôi thối, vậy mà lâu lâu cũng có
người nh́n ḿnh xem đẹp hay không. Rồi sửa sang chút chút cho dễ coi.
Thậm chí ngày nay tôi nghe nói cũng có kẻ thoa kem cho da mịn. Việc đó
có trái với đạo lư không?
Người tu khi xuất gia, cạo tóc đă tự nguyện hủy h́nh thủ khí tiết. Hủy
h́nh là làm cho thân xấu đi. Phụ nữ ngoài đời, người ta sửa sang mái
tóc cho đẹp, cho duyên dáng. C̣n người tu đă cạo bỏ phứt rồi, bây giờ
c̣n muốn thoa môi son hay đánh kem th́ coi hết được! Đó là trái với lẽ
thật của ḿnh. Những ǵ ḿnh ưa thích trái với tư cách của người tu,
trái với bản nguyện của người xuất gia th́ chúng ta phải ẩn nhẫn, dẹp
nó qua một bên, đừng để nó lôi kéo ḿnh. Được như vậy mới là người
khéo tu. Nếu không chúng ta sẽ quên đi bản nguyện xuất gia cầu giải
thoát ban đầu.
Chẳng những người xuất gia mà hàng cư sĩ tại gia cũng vậy, thấy điều
ǵ ḿnh thích mà trái với đạo lư th́ phải giảm, phải hạn chế chớ đừng
theo nó. Như vậy là biết nhẫn với ḿnh.
3- NHẪN VỚI HOÀN CẢNH, THỜI TIẾT
Sống trong đạo cũng có khi gặp nhiều hoàn cảnh khó khăn. Trong kinh
Phật dạy nơi nào có Phật pháp, dù cho đói rét cũng phải theo thầy tu
học. C̣n nơi có gạo dư thừa mà thiếu đạo đức, cũng nên bỏ mà đi. Như
vậy những nơi nào có Phật pháp chúng ta ở đó gặp hoàn cảnh khó khăn,
thiếu thốn, nhiều phiền hà, bực bội cũng phải ráng ẩn nhẫn, v́ Phật
pháp, v́ sự tu chớ không v́ sự ăn uống. Người được như vậy là người
chiến thắng bản thân ḿnh, chiến thắng được hoàn cảnh. Rồi c̣n phải
nhẫn với thời tiết bức bách, chúng ta chịu đựng không than van, vẫn
thản nhiên tự tại. Đó là chúng ta biết nhẫn.
Như vậy người tu muốn mặc áo Như Lai phải nhẫn nhục, tức là nhẫn
người, nhẫn ḿnh, nhẫn hoàn cảnh thời tiết v.v… Lúc nào cũng chấp nhận
khó khăn, không bao giờ chán nản. Người mạnh như thế mới sống đúng với
câu Phật dạy: “Thắng một vạn quân không bằng tự thắng ḿnh."


L