|
CỘT SỐNG - 03
THOI HA CỘT SỐNG LƯNG
Bs L nh
|
 
ĐAU LƯNG DƯỚI
(Low back pain)
Trước khi tm hiểu về ĐAU LƯNG DƯỚI, chng ta cần nn biết qua về cấu
trc của CỘT SỐNG LƯNG.
Ở người trưởng thnh, cột sống lưng c 33 đến 34 đốt sống.
Cc đốt sống ring biệt được gọi tn ty theo vng v vị tr, từ trn
xuống dưới như sau:

Cột Sống Lưng của Người
Nguồn ảnh: on line
Phần cổ (cervical): 7 đốt sống
(C1C7)
C1 được gọi l "atlas" v nng đỡ đầu, C2 l "axis" (trục), v C7 l
đốt sống cổ nhỏ hay đốt sống cổ thứ 7
Phần ngực (thoracic): 12 đốt
(T1T12)
Được phn biệt bởi sự c mặt của cc mặt (khớp) bin để nối phần đầu
của cc xương sườn
Kch thước đốt trung bnh giữa đốt sống lưng v cổ
Phần thắt lưng(lumbar): 5 đốt
(L1L5)
C kch thước lớn
Khng c cc mặt khớp bin cũng khng c hnh thnh lỗ ngang
Đốt sống cng (pelvic): 5 (hợp
nhất) đốt (S1S5)
Xương cụt: (coccyx) 4 (35) (hợp
nhất) đốt (xương đui).
&
I-TỔNG QUAN
Trong đời sống, 80% chng ta, thế no cũng c lc đau lưng dưới.
Hng năm, ở Mỹ, cứ 100 người lớn trong hạn tuổi đi lm, đến 50 người
đau lưng. Tiền mất mỗi năm về mọi mặt cho chứng đau lưng ln tới 20-50
tỷ Mỹ-kim (tiền mất v khng sản xuất, tiền chữa trị, tiền bồi thường
nghề nghiệp, ...). V đau lưng dưới l một trong những vấn đề khiến
người bệnh đi thăm bc sĩ nhiều nhất. Bệnh xảy ra nhiều trong hạn tuổi
20 đến 40, song nặng hơn ở người cao nin.
Cột sống lưng, một cơ cấu quan trọng, l nền tảng cc cử động của cơ
thể chng ta. Cột sống lưng vừa vững chắc vừa mềm dẻo. Hai đặc tnh
tương phản ny khiến cột sống chịu đựng được cc sức tc động vo n
do những hoạt động hằng ngy gy ra. Ở người trưởng thnh, cột sống
gồm 33 hoặc 34 đốt sống, được hỗ trợ bởi một hệ thống nng đỡ phức tạp
gồm sụn, dy chằng (ligaments), bắp thịt, mang nhiệm vụ giữ cc đốt
sống lun ở đng vo cc vị thế của chng, gip cột sống hoạt động
linh hoạt.
II-NGUYN NHN
V số nguyn nhn gy ra chứng đau lưng dưới. Ngoi những nguyn
nhn hiển nhin như cc chấn thương lm gy cột sống, sau đy l một
vi nguyn nhn dễ hiểu khc:
Cc
bệnh nhiễm trng cột sống: do cc vi trng thng thường, hay do vi
trng bệnh lao.
Cc
bệnh ung thư: ung thư mọc ngay tại cột sống hoặc từ chỗ khc đến cột
sống. Gần như bệnh ung thư của mọi cơ quan, cuối cng đều c thể bằng
cch ny hay cch khc, mon men đến cột sống: ở gần th lan sang, ở xa
theo mu đến cột sống.
Bệnh
phnh nở động mạch chủ ở bụng (abdominal aortic aneurysm): một bệnh
nguy hiểm, lm chết mau chng khi chỗ phnh nở thnh lnh bể vỡ.
Bệnh
cc cơ quan trong bụng: thận, cơ quan tiu ha, cơ quan sinh dục phụ
nữ, ...
Đau
lưng do nguyn nhn tinh thần: bệnh căng thẳng tm thần (anxiety), sầu
buồn (depression), giả vờ (malingering), chn cng việc lm.
Tuy nhin, cũng may, cứ 100 người đau lưng dưới, chỉ c t hơn 5 người
(t hơn 5%) đau lưng do những bệnh nguy hiểm. Cn hơn 95 vị kia, đau
lưng gy do những nguyn nhn lnh, v cột sống c vấn đề hoặc v sự
suy yếu của hệ thống nng đỡ cột sống.
Chng ta nn để những yếu tố sau để cảnh gic, nghĩ đến cc nguyn
nhn nguy hiểm (như gy xương, nhiễm trng, ung thư, chn p thần kinh
tọa) của đau lưng:
Người
đang hay đ bị ung thư trong qu khứ.
Xuống
cn khng c l do r rệt, hoặc sốt, nng lạnh, nổi hạch, ...
Khi
nằm nghỉ, thay v bớt đau, lại đau nhiều hơn, hoặc đau dữ dội về đm.
Tiu
tiểu bất thường: b tiểu, sn phn hoặc nước tiểu.
T
vng hậu mn v hng: triệu chứng của "hội chứng đui ngựa" (cauda
equina syndrome), bo hiệu nhiều thần kinh của cột sống pha dưới bị
chn p, thường l do ung thư.
Chn
yếu v t: đy l triệu chứng bo hiệu một thần kinh sống đang bị chn
p.
T
ng hoặc tai nạn.
Đau hơn 4 tuần.
Nếu khng c những triệu chứng kể trn (bo hiệu c thể một bệnh nguy
hiểm no đ gy đau lưng), đau lưng thường do những nguyn nhn lnh.
C khoảng 90 phần trăm cc trường hợp đau lưng cấp tnh do nguyn nhn
lnh sẽ dần thuyn giảm trong vng 2-4 tuần lễ. [Về bệnh đau lưng dưới
lnh, khng do những nguyn nhn độc, một số yếu tố khiến người ny
hay bị hơn người khc: ht thuốc l; bo mập; phụ nữ; lm nghề lao
động nặng, hoặc lm việc văn phng t c cơ hội vận động; chịu nhiều
căng thẳng tinh thần trong cng việc; c học thức thấp; khng hi lng
với cng việc mnh lm; mang bệnh tm thần; người c bảo hiểm Workers
Compensation (bảo hiểm đền bồi cho những bệnh gy do cng việc lm)].
Từ cổ trở xuống, giữa cc đốt sống, c một hệ thống thần kinh tỏa ra
khắp cơ thể, điều khiển sự cử động, đồng thời gip cơ thể thu nhận
cc cảm gic. Nếu cột sống bị sụp, hoặc một đĩa sụn giữa hai đốt sống
phnh bự ra (bulging, herniated), một dy thần kinh sống (thường l
thần kinh tọa) c thể bị chn p. Thm vo ci đau do vấn đề của chnh
cột sống, ta cn thm ci nhức v cc triệu chứng khc của tnh trạng
thần kinh sống bị chn p (đau chuyền xuống một bn chn, chn t hoặc
yếu, ...).
III-TRIỆU CHỨNG
Triệu chứng ty vo nguyn nhn gy ra ci đau.
Những trường hợp đau lưng dưới do nguyn nhn lnh thường đau nhiều
ban ngy khi ta hoạt động, bớt về đm khi ta nghỉ ngơi. Một số hoạt
động hoặc tư thế khiến ci đau nặng hơn, th dụ ngồi lu, cong ci,
xoay người sang bn, ... Ci đau ở giữa, hoặc một hay hai bn lưng,
thường khng lan xuống mng hoặc chn. Tuy c chuyển động v đi lại
kh khăn do đau, song thực ra, chn ta khng bị yếu, t. Ta khng nng
sốt, v tiu tiểu vẫn bnh thường.
Nếu ci đau của bạn nhiều hơn về đm, khng ảnh hưởng bởi cc hoạt
động hoặc tư thế, lan xuống mng, chn, chn bạn yếu, t, hoặc bạn
thm nng sốt, tiu tiểu bất thường, ..., bạn nn cho bc sĩ biết để
bc sĩ cảnh gic, tm hiểu nguyn nhn gy ra ci đau của bạn kỹ hơn.
Thăm khm v chụp phim
Thế no bạn cũng nng lng, muốn được chụp phim ngay. Nhưng trong
đa số cc trường hợp đau lưng cấp tnh, với lần thăm khm đầu, phim
chụp thường khng cần thiết, nếu ta khng nghi gy xương, v khng
gip g thm vo sự định bệnh hay chữa trị.
Xin bạn để bc sĩ hỏi bệnh bạn kỹ v thăm khm bạn tỉ mỉ trước đ.
Chng ta chớ vội chụp phim. Phim chụp ra c thể bnh thường, song bc
sĩ khng thể bảo rằng v phim chụp bnh thường nn bạn khng đau. Phim
chụp, Cat scan, hay MRI c thể bất thường, nhưng khng chắc g ci bất
thường ny l nguyn nhn gy ci đau của bạn. Cột sống người trn 30,
giống một cy nhiều tuổi. Cy nhiều tuổi mọc thm chồi thm nhnh, da
cy sần si. Cột sống cao tuổi cũng sần si, c những chồi xương mọc
thm ra, cc đĩa sụn giữa cc đốt sống c thể mo m, phnh bự
(bulging). Nếu phim chụp, Cat scan, hoặc MRI cho thấy những bất thường
ny, thường đy chỉ l những thay đổi bnh thường của cột sống theo
tuổi tc, khng chắc g chng l nguyn nhn gy đau.
Bc sĩ nn để những triệu chứng bo hiệu người bệnh c thể đau lưng
v những bệnh nguy hiểm. Hỏi bệnh kỹ, thăm khm tỉ mỉ, thm vo đ,
với một tinh thần cảnh gic cao, bc sĩ sẽ t khi st một vấn đề nguy
hiểm khiến người bệnh đau lưng. Khoảng 90% người bị đau lưng cấp tnh
sẽ bớt dần trong vng 1 thng. Sau thời gian ny, nếu bạn vẫn cn đau
đến độ chưa lm việc được bnh thường trở lại, bc sĩ sẽ thăm khm bạn
lại v tm hiểu nguyn nhn tại sao ci đau của bạn cn dữ thế, v nếu
cần, chng ta chụp phim vo lc ny vẫn chưa muộn.
IV-CHỮA TRỊ ĐAU LƯNG DƯỚI CẤP TNH
Đa số cc trường hợp đau lưng dưới cấp tnh (vi ngy, vi tuần) do
cc nguyn nhn lnh sẽ mau chng thuyn giảm trong 2 đến 4 tuần hay
sớm hơn. Sự chữa trị gip chng ta đỡ đau v kh chịu, trong lc chờ
ci lưng tự n hồi phục.
C nn nằm nghỉ?
Trước cc bc sĩ vẫn khuyn người bệnh nằm nghỉ vi ngy. Nay cch
chữa ny xưa rồi, v người ta thấy nằm nghỉ chỉ lm đau lưng lu lnh
hơn, do cc bắp thịt vng lưng thiếu hoạt động sẽ teo nhỏ v yếu đi.
Chng ta vẫn nn hoạt động v đi lm như thường, hoặc trở lại cng
việc cng sớm cng tốt. Nghỉ ngơi lu ở nh sẽ khiến thn xc bạc
nhược, tinh thần rời r, hết muốn đi lm nữa, v lưng cũng thấy đau
hoi. (Nhiều người c bảo hiểm Workers Compensation đền b cho những
thương tch xảy ra do cng việc lm, thấy đau lưng ở nh khng đi đến
sở vẫn c tiền, thi cứ đau lưng di di cho sướng!)
Chỉ nn tạm trnh những tư thế hay hoạt động tạo nhiều sức tc động
(stress) trn cột sống, khiến chng ta đau thm. Th dụ, nếu đau
nhiều, chng ta khng nn ngồi đu lu qu 20 pht m khng đứng dậy,
đi lại đi cht. (D khng bị đau lưng, ta cũng chẳng nn ngồi đu lu
qu 50 pht m khng ngọ nguậy, thay đổi tư thế, đứng ln đi đi lại
lại).
Chng ta cũng nhớ, khi nng nhắc vật g nặng, giữ thn mnh cho thẳng,
qu gối thay v cong lưng, đưa st vật nặng vo người (ngang tầm vng
rốn), từ từ nng ln. Cũng chớ nn xoay người khi đang nng nhắc vật
nặng.
1- Thuốc dng
Đau thường được phn lm 3 mức độ: nhẹ (mild), vừa (moderate) v
nặng (severe).
* Đau lưng dưới nếu chỉ nhẹ đến vừa, chng ta c thể uống
acetaminophen (Tylenol) để chống đau. Thuốc acetaminophen an ton
nhất, t gy tc dụng phụ.
* Nếu đau từ vừa đến nặng, chng ta dng "thuốc chống vim khng c
chất steroid" như Aleve, Advil, Nuprin, Motrin (mua bn ngoi khng
cần toa bc sĩ), ... Thuốc nn uống lc bụng no, v c thể lm kh
chịu bao tử.
* Đau qu, cc thuốc chống đau loại mạnh c chất nha phiến như Tylenol
số 2, số 3, Vicodin, ..., nếu cần đến, chỉ nn dng trong một thời
gian ngắn vi ngy, chng c thể gy nghiện.
2- Cc cch chữa khc
Xoa
nắn cột sống (spinal manipulation): đy l cch chữa cc chiropractor
họ lm, tuần một vi lần. Cch chữa ny tốn km hơn, mất th giờ hơn.
Ta nn trnh phương php chữa trị ny nếu bạn c triệu chứng đau lan
xuống chn, c thể do thần kinh bị chn p (radiculopathy). Sau 1
thng, nếu ci đau của bạn vẫn khng thuyn giảm, xoa nắn cột sống
khng nn được tiếp tục.
Shoe insoles: dng miếng lt đặt trong giầy đi cho m, nếu chng ta
lm những cng việc phải đứng lu.
Cc đai lưng (lumbar corsets) dng được, nhưng chỉ với mục đch phng
ngừa sao cho đau lưng đừng ti pht, cho những người phải lm những
cng việc c thể tạo nhiều sức tc động (stress) trn lưng, khng c
kết quả trong việc chữa trị đau lưng cấp tnh.
Chm
cứu: chm cứu cũng gip một số người đau lưng dưới cấp tnh, song cho
đến nay khng c nhiều khảo cứu về việc dng chm cứu để chữa trị đau
lưng dưới cấp tnh.
Thể
dục
Khi đau lưng thuyn giảm, chng ta nn bắt đầu tập ngay những thể dục
năng động gip cơ thể dẻo dai (aerobic conditioning exercises) như đi
bộ, bơi lội, vận động dưới nước (water exercise), đạp xe đạp tại chỗ
(stationary biking), ngay cả chạy chậm chậm (jogging).
Trong vng 2 tuần đầu kể từ lc bị đau lưng, c thể tập tăng dần ln
đến 20-30 pht mỗi ngy. Lưng c cn hơi đau hơn một cht vẫn khng
sao. Nếu đau nhiều hơn một cht nữa, chng ta đổi thay thể dục đang
tập đi cht, hoặc chuyển sang mn thể dục khc. Rồi, vi tuần sau,
khi lưng đ bớt đau, tập thm những thể dục gip cc bắp thịt của thn
mnh thm dẻo dai (conditioning exercises for trunk muscles).
3- Những điều khng nn lm:
Khng nn dng những my tập đặc biệt dng tập cho lưng.
Khng nn tập những thể dục lm gin (stretching) cc bắp thịt lưng,
th dụ như cong ci.
Tm lại, hằng ngy, ta dng cột sống của ta vo đủ mọi cng việc, vặn
vẹo n, bắt n nghing bn ny ngả bn kia, gập đng trước, ngửa đng
sau. Bởi vậy, thế no cũng c lc n đau, nhất l vng lưng dưới
(nhưng cũng may, thường n sẽ mau chng ra đi). Ta gn giữ lưng bằng
cch năng vận động đng phương php, giữ thn thể khỏe mạnh (xin nhớ,
thn khỏe, lưng sẽ khỏe theo), lun c một tinh thần lạc quan, yu
đời, yu nghề.
 
Bc
sĩ L
NH
Uploaded 7/2019
|