

1-Tổng quan
Người
lớn tuổi thường bị mất ngủ, lư do thường gặp nhất là phải đi tiểu
nhiều ban đêm. Ngoài việc gây rối loạn giấc ngủ, bệnh nhân sáng sớm
mệt mỏi, không nghỉ ngơi đầy đủ, nguy cơ té và có thể găy xương có thể
là những chuyện nguy hiểm đi kèm theo chứng tiểu đêm.
Bệnh nhân đàn ông có thể có những triệu chứng kèm theo ở đường tiểu
phía dưới (lower urinary tract): như ban ngày đi tiểu liên miên
(urinary frequency, (trên 8 lần/ngày), ḍng nước tiểu yếu, cần đi tiểu
ngay (urgency), hay són tiểu (urinary incontinence).
2- Nguyên nhân
Chúng ta thường nghe đến là tuyến tiền liệt ph́ đại lành tính (benign
prostatic hypertroplasia-BPH) (không phải ung thư) làm đường thoát ra
của nước tiểu bị nhỏ lại và tiểu không thông, chia làm nhiều lần.
Phụ nữ có thể đi tiểu nhiều lần hơn lúc lớn tuổi, hoặc do kết quả sinh
đẻ, hoặc do thói quen phụ nữ hay đi tiểu.
3- Vài ư niệm về cơ thể học
Chúng ta có hai trái thận (kidney) hai bên, phía sau và phía trên
bụng. Hai thận lọc máu và bài tiết nước tiểu, đi xuống hai ống niệu
quản (ureter), vào bọng đái (bladder) nằm giữa, phía dưới bụng.
Bọng đái người lớn có nước tiểu chừng 300ml th́ mắc tiểu, nếu năo cho
phép “mở cửa” th́ nước tiểu thoát ra niệu đạo, nếu nín thêm bọng đái
có thể chứa đến 600ml là tối đa.
Tuyến tiền liệt (prostate) trước đây c̣n gọi là “nhiếp hộ tuyến”, là
một tuyến phụ của bộ phận sinh dục nam.
Ở phái nam, tuyến nằm dưới và nằm ngay trước ngơ nước tiểu đi ra của
bàng quang (bọng đái: bladder). Tuyến này tiết vào tinh dịch một số
thành phần giúp nuôi dưỡng các tinh trùng.
Tuyến tiền liệt bao quanh, ôm lấy niệu đạo (urethra) là ống dẫn nước
tiểu thoát ra từ bọng đái, nếu tuyến lớn quá (ph́ đại, hypertrophy),
hoặc có ung bướu, tuyến có thể bóp nghẽn đường đi ra của nước tiểu và
làm khó tiểu hoặc bí tiểu. Tuy nhiên, chứng đi tiểu đêm không phải
luôn luôn do tuyến tiền liệt.
1) Nước tiểu nhiều lúc ban đêm (nocturnal polyuria) do:
►
Suy tim;
►
Rối loạn chất nội tiết ADH (antidiuretic hormone, hay arginin
vasopressin được hypothalamus của năo bộ tiết ra) là chất đáng lẽ làm
thận giữ lại nước nhiều hơn, làm nước tiểu cô đọng hơn, và thể tích
nước tiểu giảm đi lúc ban đêm. Ngược lại ở một số người già có rất ít
chất vasopressin này tiết ra ban đêm, nên lượng nước tiểu ban đêm quá
nhiều;
►
Nước
ứ phần dưới cơ thể (hạ chi), do các tĩnh mạch không hoạt động b́nh
thường, do suy tim, do thiếu protein trong máu, do ăn mặn quá;
►
Uống
thuốc lợi tiểu (diuretic) trước khi đi ngủ (ví dụ thuốc loại thiazide
trị bệnh cao huyết áp);
►
Ngưng
thở (apnea) trong giấc ngủ v́ bị đường hô hấp tắc nghẹt (obstructive
sleep apnea), thiếu oxy trong máu gây ra áp suất trong động mạch phổi
tăng, làm áp suất trong tâm nhĩ phải tăng và gây tác dụng tạo ra nước
tiểu nhiều hơn.
Nếu bệnh nhân ngáy to, thỉnh thoảng yên lặng không nghe tiếng thở,
nhất là người mập, nên coi chừng có sleep apnea hay không, bằng
cách đo polysomnogram (đo tim, nhịp thở, oxy trong hơi thở, năo điện
đồ cùng một lúc trong khi bệnh nhân ngủ). Nếu cần, dùng CPAP cho apnea
(máy tạo nên áp suất dương thường trực trong đường hô hấp trong lúc
ngủ.)
2) Bệnh tạo ra quá nhiều nước tiểu:
►
Do
bệnh tiểu đường (đái tháo đường, diabetes);
►
Đái
tháo nhạt (diabetes insipidus, do tổn thương năo bộ, hoặc do thận bị
hư /nephrogenic diabetes insipidus);
►
Uống
nước quá nhiều (polydipsia).
3) Do thể tích (dung tích, capacity) bọng đái quá nhỏ về đêm:
►
Hệ
thần kinh bọng đái bất thường (neurogenic bladder) không kiểm soát
được;
►
Viêm
bọng đái (cystitis);
* Ung thư bọng đái, tiền liệt, niệu đạo (cancer of the bladder,
prostate, urethra);
►
Thói
quen đi tiểu lúc bọng đái chưa đầy (~300-600ml);
►
Overactive
bladder” (OAB) (bọng đái “quá hoạt động”);
►
Lo
âu (anxiety);
►
Rượu,
café;
►
Sạn
trong bọng đái;
►
Thuốc
men:
- Caffeine, theophylline trị thông cuống phổi, thuốc lợi tiểu.
- Thuốc beta blockers (dùng trị bệnh cao huyết áp, làm cơ detrusor
bọng đái co lại tăng nguy co són tiểu), thuốc alpha blocker (giản nở
các sợi cơ cỗ bọng đái), thuốc lợi tiểu (dùng trị bệnh cao huyết áp).
5- Vài đề nghị:
Nói chung, nếu cần, nên đến bác sĩ gia đ́nh để t́m xem chính xác
nguyên nhân ở đâu, ngoài khả năng do tuyến tiền liệt gây ra.
Nếu bác sĩ cho phép, có thể thử những biện pháp thông thường như:
►
Tránh
uống nước quá nhiều, nhất là tối, 6h trước khi đi ngủ, ăn trái cây khô
trước khi đi ngủ để giảm bớt nước tiểu ban đêm.
►
Tránh
cà phê, trà, rượu, bia (la ve) và những thuốc lợi tiểu nếu có thể
được.
►
Kê
chân lên cao (lúc ngồi, nằm) ban ngày để tránh nước tụ xuống hai chân,
mang vớ bó chặt (compression stockings) để giảm bởt phù hai chân.
►
Cẩn
thận thắp đèn sáng, nếu cần, đi khám mắt xem thị lực có tốt không, có
bị cườm mắt hay không, để tránh té, tai nạn lúc đi tiểu đêm.