1- Từ một câu chuyện:
Một hôm tại một nhà tang lễ
(funeral home) đang làm lễ tụng nệm cho một vị vừa ĺa cơi đời trước
khi đưa đi mai táng. Bà Mẹ già gần 90 tuổi v́ quá xúc động, nên đang
đứng tụng niệm liền ngă lăng ra trước mặt mọi người. Một cô gái trẻ
nhanh nhău lên tiếng: cho uống aspirin, aspirin,... ! Có một người
lên tiếng: Biết ǵ trong đó mà uống aspirin mới được chứ?! Nhân viên
nhà quang liền kêu 911 cấp cứu. Xe cấp cứu đến, nhân viên đo huyết
áp của bà cụ lên cao đến 179/82 và bà cụ hôn mê. Vào bệnh viện bà cụ
được chẩn đoán, đột quỵ năo thể chảy máu. Bà cụ tuổi đă cao lại thêm
hôn mê nên không thể chỉ định mổ được. Gia đ́nh xin đặt óng nội khí
quảng để lo hoàn tất mai táng người con. Hôn mê kéo dài, sau một
tuần lễ, cụ bà ĺa đời.
2- Đặt Vấn Đề Lợi Hại Thuốc
Aspirin
Thuốc aspirin là viên thuốc có
đặc tính chống đông máu và được khuyên dùng cho những bệnh nhân đă
từng bị bệnh, hay có nguy cơ bị bệnh tim mạch.
Từ thập niên 1970, các nghiên
cứu cho thấy, uống thuốc aspirin với liều lượng thấp có thể ngăn
ngừa đột quỵ tim mạch. Tuy nhiên, những nghiên cứu mới nhất gần đây
lại cho lời khuyên, người cao tuổi, trên 70 th́ tuyệt đối không nên
uống thuốc aspirin, do phản ứng phụ chảy máu đường ruột và xuất
huyết năo. Riêng những người trong độ tuổi 40 đến trên 60 th́ tùy
theo lời khuyên của bác sĩ.
Như thế, cho độ tuổi “nửa chừng
xuân, ” có nên tiếp tục uống thuốc aspirin hay không?
Thuốc aspirin được khuyên dùng
cho những bệnh nhân đă từng bị bệnh, hay có nguy cơ bị bệnh tim mạch.
Tuy nhiên, trong nhiều năm qua hàng triệu triệu người trên thế giới,
tuy không có nguy cơ bị bệnh, vẫn tự nguyện uống thuốc aspirin đều
đặn mỗi ngày với niềm tin pḥng ngừa bệnh tim mạch.
Dược chất, salicylic acid,
thành phần chính của thuốc aspirin, từ nước cất của vỏ cây liễu,
được dùng hàng ngh́n năm, để trị đau nhức và nóng sốt. Thuốc được
bán dưới thương hiệu Aspirin từ năm 1899 trở đi, và đă trở thành rất
thông dụng để chữa trị nóng sốt, nhức mỏi, đau thấp khớp, và giảm
nguy cơ bị đột quỵ tim. Trong thành phần bệnh nhân có nguy cơ bị
bệnh tim mạch, lợi điểm của thuốc aspirin ngăn ngừa tai biến tim
mạch cao gấp 6 lần nguy cơ bị xuất huyết. Có nghĩa là, uống thuốc
aspirin vẫn có lợi so với cái hại.
Ngay cả trong trường hợp bị tai
biến năo đă xảy ra, có khi, tùy theo trường hợp, nhất là khi bị
nghẽn mạch máu năo, aspirin vẫn được dùng để giảm nguy cơ tế bào năo
bị hư hại, và đề pḥng tai biến năo bị xảy ra thêm một lần nữa. V́
so ra nó vẫn rẻ tiền, dễ mua, so với các loại thuốc chống đột quỵ
năo đắc tiền khác.
Một lợi điểm khác của thuốc
aspirin là khả năng giảm nguy cơ bị ung thư các loại. Nhiều nghiên
cứu khác nhau đều xác nhận hay không thể phủ nhận sự thật, uống
thuốc aspirin giảm 20% nguy cơ tử vong v́ ung thư.
Một lợi điểm khác của thuốc
aspirin là khả năng giảm nguy cơ bị ung thư các loại.
(H́nh minh họa: Getty
Images)
3- Aspirin chống lại ung thư như thế nào?
Dựa theo công tŕnh nghiên cứu
đă được tặng giải thưởng Nobel, thuốc aspirin khống chế chất xúc tác
COX (cyclooxygenase), cũng là chất gây ra đau đớn nóng sốt, và bị tế
bào ung thư khuếch đại tầm ảnh hưởng. Do vậy, bệnh nhân ung thư
thường xuyên bị đau đớn.
COX giúp cơ thể biến chế chất
béo omega-6, một phần do cơ thể sản xuất, đa phần đến từ thức ăn như
thịt, trứng, thành chất làm máu đông thromboxane, và chất làm đau,
gây sốt prostaglandins. Aspirin khống chế COX, như thế làm giảm đau,
giảm sốt, và chống máu đông trong động mạch.
Do chất prostaglandins c̣n làm
giăn nở mạch máu, các tế bào ung thư lợi dụng tính cách này để mở
rộng mạch máu, nuôi dưỡng ung thư cho mau lớn, và lan tràn theo
đường máu để chạy khắp nơi trên cơ thể. Ngược lại, aspirin ngăn ngừa
ung thư bằng cách chống lại các phương cách lan tràn của ung thư qua
đường huyết quản. Thật vậy, khả năng giảm tử vong v́ ung thư có thể
có hiệu quả chỉ trong ṿng vài ba năm sau khi dùng cho dù tế bào ung
thư phát nguồn từ trên 10 năm trước đó. Aspirin giảm đi 50% nguy cơ
di căn của ung thư, ví dụ như ung thư ruột già và c̣n nhiều loại ung
thư khác nữa. Cho dù chỉ 10% đi nữa cũng đủ làm nghiêng cán cân sanh
tử.
4- Thế th́ lợi và hại của thuốc aspirin được so sánh như thế nào đây?
Dựa theo kiến thức mới đây, cho
những người “b́nh thường”, uống thuốc aspirin để giảm nguy cơ bị
bệnh tim mạch, so với nguy cơ bị xuất huyết, th́ hai bên ngang ngữa.
V́ thế có khi không nên uống thuốc. Nhưng nếu xét về lợi ích giảm
nguy cơ tử vong v́ ung thư, th́ lợi thế của aspirin sẽ trên cả nguy
cơ bị xuất huyết. Cộng chung lại, so với nguy cơ bị xuất huyết đường
ruột th́ thuốc aspirin vẫn có lợi, kéo dài tuổi thọ bằng cách giảm
đi nguy cơ bị đột quỵ tim, bị tai biến năo v́ nghẽn mạch máu măo,
hay bị ung thư.
Ở đây cần nhắc lại, nguy cơ bị
chảy máu đường ruột hay xuất huyết năo tăng dần theo tuổi tác. Có
nghĩa là trên 70 tuổi th́ nguy cơ bị chảy máu, nặng hơn là lợi ích
kéo dài tuổi thọ. Nói riêng về diện tuổi “nửa chừng xuân, ” ngoài
50, th́ các bác sĩ vẫn chưa khẳng định được nên khuyên bệnh nhân như
thế nào: uống hay không uống thuốc aspirin.
5- Có thể có một phương pháp nào khác để giảm bớt cái hại của thuốc
aspirin mà vẫn hưởng được lợi hay chăng?
Từ nguyên thuỷ, chất salicylic
acid, không chỉ có trong vỏ cây liễu, mà c̣n hiện diện trong nhiều
loại rau trái, thực vật khác. Ví dụ như cái loại sim đen
blackberries, hành trắng, táo apple vỏ xanh, đậu xanh, và nhiều thứ
khác đều có chứa “thuốc aspirin” trong đó. Đó là tại sao, không ít
người ăn chay trường, trong máu có hàm lượng salicylic acid khá cao
cho dù không uống thuốc aspirin. Đồng thời v́ “thuốc aspirin” có
trong rau trái, do đi kèm theo chất xơ, lại không làm lở loét bao tử.
Nói như thế, không có nghĩa là lâu lâu, uống một ly sinh tố là đủ,
mà phải thường xuyên ăn nhiều, đủ loại rau trái hằng ngày!
6- Để Kết Luận
Tóm lại, những ai đă từng bị
tai biến mạch máu, thể cục máu đông nghẽn mạch máu hay bị đột quỵ
tim th́ phải theo lời khuyên của bác sĩ về thuốc aspirin. Riêng
những người “b́nh thường, ” khỏe mạnh, và c̣n trẻ, th́ không nhất
thiết phải uống thuốc aspirin mỗi ngày, mà hăy nên cân nhắc. Thay v́
uống thuốc aspirin mỗi ngày, nên ăn nhiều rau trái. Dĩ nhiên, khi bị
nóng sốt, hay nhức mỏi chút đỉnh, một vài viên thuốc aspirin trong
thời gian ngắn vẫn có lợi hơn là có hại.