BỆNH CẢM Ở TRẺ EM Bs Lê Ánh

 

 

 

1- TỔNG QUAN

 

Nhiều vị phụ huynh thấy con em mình mới chảy mũi, ho chút, vội lấy thuốc chảy mũi, thuốc ho, thậm chí có khi cả trụ sinh, cho các em uống. Rồi thấy trẻ không bớt, vài ngày lại dắt trẻ đi bác sĩ.

 

Những thuốc này thực ra không giúp gì các em cả, mà còn có thể nguy hiểm.

 

Cảm thường (common cold) là bệnh xảy ra nhiều nhất ở Mỹ, gây do siêu vi (virus), không phải tại trời lạnh hay ta tiếp xúc với khí lạnh. Trẻ em bị cảm cúm nhiều lần hơn người lớn chúng ta và triệu chứng cũng kéo dài lâu hơn, trung bình 14 ngày. Trẻ dưới 6 tuổi nhiễm cảm cúm 6-8 lần mỗi năm, có em từ tháng 9 tới tháng 4, tháng nào cũng bị. Người lớn chúng ta cảm cúm 2-4 lần một năm (có triệu chứng trung bình 10 ngày).

 

Đến trên 200 loại siêu vi (virus) có thể gây bệnh cảm cúm. Bệnh xảy ra quanh năm, nhưng nhiều vào hai mùa Thu và Đông.

 

Siêu vi cảm cúm ẩn trong nước mũi, nước miếng người bệnh. Chúng ta nhiễm cảm cúm khi bắt tay người bệnh có dính siêu vi cảm cúm, rồi vô tình đưa lên mắt, mũi, hoặc chúng ta rờ phải các đồ vật chung quanh người bệnh có dính siêu vi. (Một số siêu vi cảm cúm có thể sống cả ngày trên mặt bàn, nắm đấm mở cửa, đồ chơi trẻ em.) Bệnh cũng truyền từ người bị cảm cúm sang ta khi những hạt nước nhỏ li ti có chứa siêu vi, bắn ra từ mũi, miệng họ trong lúc họ ho, hắt hơi,... Bệnh lây truyền mạnh nhất trong vòng 2-4 ngày đầu.

 

Cảm không dữ bằng cúm (flu), song cũng có thể gây các biến chứng viêm các xoang quanh mũi, viêm tai giữa, khiến suyễn trở lại, bệnh phổi, bệnh tim có sẵn nặng hơn.

 

2- TRIỆU CHỨNG

 

Thời gian từ lúc mới lây bệnh đến lúc bệnh phát ra ngắn, chỉ khoảng 24-48 tiếng đồng hồ (1-2 ngày). Khác với cúm (triệu chứng rất đột ngột và nặng), triệu chứng cảm nhẹ và từ từ hơn.

 

Với trẻ em, triệu chứng đáng kể nhất là nghẹt mũi. Trẻ cũng có thể chảy mũi, nước mũi trong, hoặc có màu vàng, xanh. Trẻ có thể sốt trên 100.4 độ F (38 độ C) trong 3 ngày đầu.

 

Những triệu chứng khác của trẻ bị cảm: đau cổ họng, ho, bẳn tính, khó ngủ, kém ăn. Màng mũi trẻ trông đỏ, và cổ trẻ có thể nổi hạch.

 

Triệu chứng thường nặng nhất trong 10 ngày đầu, một số trẻ chảy, nghẹt mũi, ho quá 10 ngày. Có trẻ triệu chứng đang bớt dần thì dính ngay một cơn cảm thứ nhì (do một siêu vi khác), nhất là trong hai mùa Thu và Đông, nên có vẻ như bị cảm kéo dài lâu quá, nhiều tuần hay có khi nhiều tháng, mà thực ra là do những cơn cảm tấn công liên tiếp. Điều này chúng ta chẳng nên quan ngại, nếu không thấy trẻ có những biến chứng kể dưới. 

 

Bệnh viêm mũi do dị ứng (allergic rhinitis) gây triệu chứng nhiều khi chúng ta hay lẫn lộn với cảm, nhưng trong trường hợp viêm mũi do dị ứng, trẻ thấy ngứa mũi và mắt, trong khi cảm thì không.

 

3- BIẾN CHỨNG CỦA CẢM

 

Cảm thường nhẹ nhàng đi qua không gây biến chứng, nhưng có thể gây biến chứng cho 5-19% trẻ bị cảm:

 

Nhiễm trùng tai (ear infection): do vi trùng (bacteria) hay siêu vi (virus, nên nhiều trường hợp nhiễm trùng tai cũng không cần đến trụ sinh); ta nghi trẻ có nhiễm trùng tai nếu thấy trẻ sốt trên 100.4 độ F sau 3 ngày đầu (thường sau 3 ngày kể từ khi bắt đầu bị cảm, trẻ không còn sốt, nhiệt độ xuống dưới 100 lại).

Suyễn: cảm có thể khiến trẻ thở khò khè (wheezing), hoặc làm suyễn nặng hơn ở trẻ trước giờ vẫn bị suyễn.

Viêm xoang (sinusitis): nếu nghẹt mũi không thấy thuyên giảm sau 10 ngày bị cảm.

Sưng phổi: chúng ta nghi trẻ sưng phổi nếu trẻ sốt sau 3 ngày kể từ khi bắt đầu có triệu chứng cảm, lại ho nhiều và thở nhanh.

 

4- CHỮA TRỊ

 

Cảm ở trẻ em chữa khác với cảm ở người lớn chúng ta.

Trái với sự tin tưởng của nhiều người, các thuốc chảy mũi, nghẹt mũi, ho hoàn toàn không có hiệu quả với trẻ em. Đặc biệt với các cháu nhỏ dưới 6 tuổi, chúng còn có thể gây những phản ứng phụ nguy hiểm.

 

Trụ sinh cũng vậy, không giúp gì trong việc chữa cảm, chỉ cần dùng khi có biến chứng do vi trùng, như nhiễm trùng tai, viêm xoang, sưng phổi. Chúng ta nên bỏ thói quen xấu trữ thuốc trụ sinh trong nhà, rồi tự dùng bừa bãi cho mình hoặc cho người quen thân. (Bác sĩ cũng nên bỏ thói quen không tốt, cho bừa trụ sinh để chữa cảm, hoặc cho trụ sinh mà chẳng có chỉ định gì cả, chỉ để làm vừa lòng người bệnh. Trong y khoa hoàn toàn không có chỉ định sử dụng trụ sinh theo kiểu cho trụ sinh đem về, muốn làm gì thì làm!) Việc dùng trụ sinh lung tung sẽ tạo những dòng vi trùng kháng thuốc nơi chính mình, và rồi những vi trùng này lây lan sang những người chung quanh, ra cả ngoài cộng đồng, rủi có lúc chúng làm loạn, sẽ rất khó trị chúng với trụ sinh.

 

Nếu thấy trẻ khó chịu vì nóng sốt, với các trẻ trên 3 tháng, ta có thể dùng acetaminophen (Tylenol) hạ nhiệt giúp trẻ dễ chịu, với các trẻ trên 6 tháng, ta có thể dùng thuốc ibuprofen (Advil, Motrin) để hạ nhiệt. Nếu trẻ tuy sốt, song vẫn thoải mái chơi đùa như thường, chúng ta không cần dùng thuốc cho trẻ. Không nên dùng thuốc aspirin cho các cháu dưới 18 tuổi, vì aspirin có thể gây hội chứng Reye nguy hiểm đưa đến chết người.

Dụng cụ làm ẩm không khí (humidifier) giúp các cháu đỡ nghẹt, chảy mũi. Nước muối saline cũng tốt; với các cháu nhỏ, chúng ta có thể nhỏ nước muối vào mũi cháu, rồi dùng dụng cụ hút bớt đàm nhớt trong mũi cháu ra, các cháu lớn hơn, chúng ta có thể bơm xịt nước muối vào mũi cháu.

 

Có con cực, nhất là khi các cháu bịnh. Trong hai mùa Thu và Đông, có cháu tháng nào cũng cảm, xong cơn này qua luôn cơn khác. Theo những hiểu biết mới, sự chữa cảm ở trẻ em bây giờ rất giản dị: không thuốc chảy mũi, nghẹt mũi, không thuốc ho, chỉ cần acetaminophen hay ibuprofen (nếu thấy trẻ có vẻ khó chịu vì sốt), humidifier, nước muối nhỏ hay xịt vào mũi, cùng tình thương và sự kiên nhẫn của bố mẹ. Trụ sinh chỉ cần đến khi có biến chứng do vi trùng. Nhà chúng ta nên có nhiệt kế (thermometer) để theo dõi nhiệt độ của trẻ, nếu sau 3-5 ngày trẻ vẫn còn sốt trên 100.4 ºF (38 ºC), nghi có biến chứng do cảm, chúng ta nên cho bác sĩ biết (để tay lên trán trẻ rồi đoán có sốt hay không chẳng đủ đâu).

 

Cúm (flu) còn dữ hơn cảm (common cold) nhiều, mùa này chúng ta nên đưa các cháu đi ngừa cúm, kẻo các cháu bị cúm, sẽ cực gấp mấy.

 

5- BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA SỰ LÂY LAN CẢM

Không có cách nào đảm bào 100% bảo vệ khỏi bệnh cúm. Nhưng những cách sau sẽ làm giảm nguy cơ lây lan thành đại dịch của bệnh này:

 

Rửa tay kỹ và thường xuyên bằng nước sạch xà phòng, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, sau khi ho hoặc hắt hơi và trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn.

 

Không dùng chung khăn lau mặt, cốc uống nước và đồ dùng ăn uống.

 

Nghỉ làm ở nhà hay không đi đến trường học khi đang bị bệnh cảm.

 

 

 

Che miệng và mũi bằng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt vào thùng rác.

 

 

 

 

Bác sĩ LÊ ÁNH
09/2016