Trước hết nên
“BIẾT BỆNH ĐỂ PH̉NG BỆNH”
Bệnh COVID-19
Bs Lê Ánh
|
 
A-Bệnh COVID-19
TỔNG QUAN
Bệnh viêm phổi do siêu vi Coronavirus phát xuất từ thành phố Vũ Hán,
Trung Quốc hiện nay đă lan ra nhiều nước. Riêng Trung Cộng th́ t́nh
trạng rất nguy cấp. Chúng ta thử t́m hiểu về loại siêu vi này như
thế nào?

Coronavirus Vũ Hán, Trung quốc
Siêu vi (virus) là loại sinh vật cực nhỏ, nhỏ
hơn vi khuẩn (bacteria),
thường gây ra bệnh cúm cho người như siêu vi bệnh cúm.
Kể từ khi dịch virus Corona mới bùng phát tại Vũ Hán cuối năm ngoái
(2019) đến nay, căn bệnh được gọi bằng một số cái tên như dịch
“virus Corona,” dịch “virus Corona Vũ Hán,” hay dịch “viêm phổi Vũ
Hán, hoặc “2019-nCoV.”
Cho đến hôm Thứ Ba, 11 tháng 2, 2020, Tổ chức Y tế Thế Giới chính
thức công bố tên mới cho virus Corona là “COVID -19”.
“Bây giờ, chúng ta đă có tên cho căn bệnh. Đó là COVID-19,” ông
Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc WHO, nói tại buổi họp báo
ở Geneva, Thụy Sĩ.
WHO cho hay họ phải chọn tên này để tránh gây tiếng xấu cho một nhóm
người hoặc một vị trí địa lư nào đó.
“Chúng tôi phải chọn một cái tên không liên quan đến một vị trí địa
lư, một loài động vật, một cá nhân hay một nhóm người, một cái tên
dễ phát âm và có liên quan đến căn bệnh.Có được một cái tên rất quan
trọng, sẽ giúp người ta tránh dùng những cái tên có thể không chính
xác hoặc gây tiếng xấu.”
Được biết, cái tên “COVID-19” được lấy từ những chữ “corona” (tức
h́nh vương miện), “virus,” và “disease” (tức bệnh tật), c̣n số 19
tượng trưng cho năm 2019, năm dịch bệnh bùng phát, v́ WHO được báo
cáo về dịch bệnh này vào 31 Tháng Mười Hai, năm 2019.
WHO đặt tên cho virus corona mới
“SBS News đưa tin, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tedros
Adhanom trong một cuộc họp báo tại Geneva ngày 11/2 cho biết, cơ
quan của ông đă đặt tên cho chủng mới của virus corona là
“COVID-19”.
CO là viết tắt của “Corona”, VI viết tắt của “Virus”, D viết tắt của
“disease” (dịch bệnh), c̣n 19 là hai số cuối của năm 2019, năm loại
virus này được phát hiện tại Vũ Hán, Trung Quốc, ông Tedros giải
thích.
Trong họp báo, ông Tedros nói rằng COVID-19 đang bùng phát tại Trung
Quốc là “mối đe dọa rất nghiêm trọng cho phần c̣n lại của thế giới”,
và nó là “kẻ thù số 1 của nhân loại.”
Chữ “virus Corona” thực ra chỉ là tên của một nhóm 7 chủng virus có
h́nh vương miện, chứ không phải là tên riêng của chủng virus mới
nhất này.
Cũng tại buổi họp báo, tổng giám đốc WHO loan báo 18 tháng nữa có
thể có vaccine ngừa virus này.
II-Những Chủng Loại Siêu Vi Corona
tác hại lên người:
Có rất nhiều siêu vi được chia thành loại hay nhóm (groups) trong đó có
nhóm Corona mà chúng ta nói đến trong bài này.
Siêu vi (virus) Coronavirus viết tắt là CoV (Coronavirus) là tên của một
nhóm virus có nhiều thể loại khác nhau, có loại gây ra bệnh cho con
người như SARS, MERS trước đây, và hiện nay là “COVID – 19”… Loại virus
này thường lan truyền trong động vật ( dơi, rắn,...) nhưng cũng có thể
lây qua người và từ người sang người sau khi có biến đổi gen.
Những siêu vi tác hại lên người trong nhóm siêu vi Corona như sau:
1-Human
coronavirus 229E (HCoV-229E): có thể gây
bệnh cảm cúm thông thường cho người;
2-Human
coronavirus OC43 (HCoV-OC43): giống như trên:
3-SARS-CoV gây
ra bệnh viêm phổi cấp tính năm 2003;
Bệnh SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) là bệnh viêm phổi cấp tính
do siêu vi SARS-CoV, gây tử vong rất cao, xuất hiện năm 2003 tại miền
Nam Trung Quốc sau đó lan đến nhiều nơi trên thế giới. Có khoảng trên
8000 trường hợp mắc bệnh, gần 800 tử vong trên 37 nước.Bệnh này được
biết là phát xuất từ một loài dơi tại Trung quốc.
4-Human
coronavirus NL63 (HCoV-NL63, New Haven
Coronavirus) cũng gây ra cảm cúm thông thường trên con người;
5-Human
coronavirus HKU1 (HCoV – HKU1) Cũng tương tự
như trên;
6-Middle
East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV);
MERS (Middle East Respiratory Syndrome) là bệnh viêm phổi phát xuất từ
Trung Đông năm 2012 có thể có trong các loại dơi trong hang động, được
truyền qua giống lạc đà, gây viêm phổi cấp tính. Có khoảng 1600 trường
hợp được xác nhận và tử vong khá cao khoảng 600 người, tức 30%.
7-Siêu vi corona hiện nay: Novel
Coronavirus (2019-nCoV)
Loại siêu vi mới nhất vừa được t́m thấy vào cuối tháng 12, 2019 được gọi
là nCoV (novel Coronavirus) tức là virus mới, và được chính thức gọi là
“COVID-19”, và xuất phát từ thành phố Vũ Hán, Trung Quốc.
III- Về Siêu vi Corona loại mới “COVID-19”.
Như trên đă nói, Virus mới này phát xuất từ thành phố Vũ Hán, Trung Quốc,
và được nhà cầm quyền Bắc Kinh thông báo ngày 31-12-2019 nên ngay từ
ngày đầu có thể gọi là Virus Vũ Hán 2019. Theo một số nguồn tin th́ bệnh
này đă xuất hiện sớm hơn trước đó nhưng chưa được nhận diện, hoặc nhà
cầm quyền chưa muốn công bố (?!).
Khi mới bắt đầu, Trung tâm Kiểm soát và Pḥng ngừa dịch Bệnh Hoa Kỳ
(US CDC-Centers for Disease Control and Prevention)đặt tên loại
virus này là 2019-nCoV,
n viết tắt của chữ novel, có nghĩa là mới. CoV: viết tắt của Corona
virus.
Hiện nay bệnh đă lan đến nhiều nước như Thái Lan, Nhật, Nam Hàn, Hoa Kỳ,
Úc, Pháp,… và chắc chắn sẽ lan đến nhiều nơi khác nếu không có biện pháp
đề pḥng thỏa đáng.
Tại Trung Quốc lúc đầu nhà cầm quyền dấu nhẹm, sau đó dưới áp lực quốc
tế, họ phải công bố các trường hợp bị lây nhiễm và tử vong. Cho đến hôm
nay (21/01/2020) tin cho biết số tử vong ở Trung Cộng đă vượt trên 1100.
https://www.cbsnews.com/news/coronavirus-china-virus-what-is-mystery-illness-deaths-toll-us-case-confirmed-today-2020-01-21
Theo cập nhật mới nhất, đến ngày 7/3/2020, tin cho biết:
“Theo thống kê của worldometer lúc 17h52 (giờ Việt Nam), toàn thế
giới có 102.580 ca nhiễm bệnh, trong đó 3.501 người đă tử vong và 57.700
ca phục hồi.
Giới chức Hàn Quốc chiều nay ghi nhận thêm 274 ca nhiễm, nâng tổng
số ca nhiễm trên toàn quốc lên 7.041 và 48 người đă tử vong”.
IV- Cách Lây Truyền
Virus này được lan truyền trong thú vật, được lan sang người khi người
tiếp xúc với động vật mắc bệnh. Người có thể lây từ người mắc bệnh khi
virus đă biến đổi gen.
Việc lây truyền giữa người qua người có thể do tiếp xúc với nước miếng,
nước mũi, đàm văng trong không khí khi bệnh nhân ho, hoặc khi tiếp xúc
với bệnh nhân qua tay, hôn, ôm, hoặc sờ, đụng vào những đồ dùng hoặc nơi
có virus như bàn ghế, núm cửa, khăn, rồi đưa tay vào miệng, mũi, mắt.
Theo tin tức từ Vũ Hán th́ trường hợp mắc bệnh đầu tiên được ghi nhận
phát xuất từ một chợ hải sản và chợ động vật. Tuy nhiên, hiện nay có
nhiều trường hợp bệnh nhân không có liên hệ đến các chợ nói trên khiến
người ta có thể kết luận đă có việc lây lan từ người qua người. Việc lây
lan có vẻ rất nhanh và dễ dàng. Hiện nay quốc tế đă lên tiếng phải t́m
cho ra căn nguyên chủng loại virus này.
V- Triệu Chứng
Ở trường hợp nhẹ, người bệnh cảm thấy như bị cảm cúm: sổ mũi, nhức đầu,
khó thở, ho, đau họng, sốt, khó chịu trong người…
Nhưng khi trở nặng, có thể do viêm phổi (pneumonia), triệu chứng gồm có
sốt cao, khó thở, đàm có máu, có thể gây suy thận, nếu không chữa trị có
thể đưa đến tử vong.
VI- Chẩn Đoán
Khi có những dấu hiệu nghi ngờ với những triệu chứng kể trên và khi đến
từ những nơi có bệnh (như Vũ Hán TQ), người bệnh phải đi đến cơ quan y
tế để được xác nhận ngay.
Việc chẩn đoán chính xác được thực hiện bằng thử nghiệm máu và các chất
thải từ bộ phận hô hấp như đàm, nước miếng, nước mũi… của bệnh nhân để
t́m siêu vi này.
VII- Thời Gian Ủ Bệnh
Thời gian ủ bệnh là thời gian bắt đầu từ lúc có virus xâm nhập cơ thể
của người cho đến khi có các triệu chứng. Trong thời gian ủ bệnh, bệnh
nhân không có triệu chứng nên khó phát hiện và dễ lây truyền siêu vi cho
người khác, v́ thế nó rất nguy hiểm.
Thời gian ủ bệnh của bệnh do siêu vi COVID-19 hiên chưa được xác định rơ,
Tuy nhiên những nghiên cứu trước đây với các loại virus cúm viêm phổi
coronavirus khác thời gian ủ bệnh (incubation period) từ 2-5 ngày.
Theo nguồn tin từ CDC Hoa Kỳ th́ thời gian ủ bệnh của siêu vi COVID-19
có thể từ 2 đến 10 ngày, tùy theo trường hợp.
VIII- Những Ai Có Nguy Cơ Mắc Bệnh Cao.
Bệnh này chỉ nguy hiểm khi bị viêm phổi nặng và không được điều trị kịp
thời và đầy đủ.Bệnh nhân bị suy hô hấp, nếu không điều trị ngay và đúng
cách có thể đi đến tử vong.
Những đối tượng có nguy cơ cao gồm người cao tuổi, trẻ em, người bị suy
dinh dưỡng, người cómang bệnh mạn tính và miễn nhiễm cùng sức đề kháng
kém.
Phụ nữ có thai nếu nhiễm bệnh có thể gây nguy hiểm cho thai nhi (sẩy
thai).
IX- Điều Trị
1- Điều trị hỗ trợ (supportive) với các biện pháp như sau:
Nghỉ ngơi, ngủ đủ sức;
Uống nhiều nước, nên dùng nước nóng;
Uống thuốc giảm đau (Tylenol, Advil…), thuốc giảm sốt;
Thuốc chống ho, chống đau cổ;
Tắm nước ấm;
Dùng máy gây ẩm không khí trong pḥng ngủ;
Trợ giúp hô hấp nếu bị suy hô hấp như khó thở, máy trợ thở, oxy (dưỡng
khí).
2-Thuốc điều trị:
Thuốc trị bệnh do công ty Gilead Science bào chế thành công nhưng đang
c̣n trong giai đoạn thí nghiệm lâm sàng (clinical test) vàchưa có giấy
phép của FDA thương măi hóa có tên là Remdesivir mà nghe nói khi
sử dụng cũng cần dùng chung vói Chloroquinelà thuốc chuyên trị về bệnh
sốt rét. Thuốc được chữa trị lành cho một bệnh nhân ở Seattle,
Washington.(Thông tin này được phát tánvới sự dè dặt). Thông tin
này từ tháng 01/2020 khi một bệnh nhân đầu tiên được chữa lành tại
Washingto state.
Thông tin ngày 11/03/2020 xác định:
Một trong những loại đă được thử nghiệm trên người là
remdesivir, một loại thuốc chống virus phổ rộng vẫn đang
được nghiên cứu, đă được thử nghiệm chống lại bệnh Ebola và SARS/MERS.
Một "ứng cử viên" khác là choloroquine, một loại thuốc chống sốt
rét cũng được chứng minh có hoạt tính kháng virus mạnh. Các thử nghiệm
đề xuất khác sử dụng oseltamivir (chống virus cúm),
interferon-1b (protein có khả năng chống virus),
kháng huyết thanh từ những người đă phục hồi hoặc
kháng thể đơn ḍng để vô hiệu hóa virus.
X- Pḥng Ngừa
Theo cập nhật, hiện tại, thế giới hiện có 20 viện bào chế đang gấp rút
chế biến và thí nghiệm thuốc chủng pḥng chống COVID-19.
Việc pḥng bệnh rất quan trọng để tránh mắc bệnh:
Thường xuyên rửa tay bằng xà pḥng với nước sạch (khoảng 20 giây);
Dùng dịch sát trùng tay (sanitizer));
Tránh sờ mắt, mũi, miệng nếu tay không được làm sạch như trên;
Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh (không bắt tay, hôn, đụng chạm…), đeo
khẩu trang khi thăm người bệnh;
Đeo khẩu trang ở những nơi nghi có thể lây nhiểm như bệnh viện, nơi công
cộng;
Tránh tiếp xúc với thú vật nuôi hay lang thang có thể mang mầm bệnh;
Khi có triệu chứng nghi ngờ, phải đi khám bác sĩ ngay.
Để tránh lây nhiễm cho người khác, người bệnh nên áp dụng các biện pháp
như:
Cách ly, không đi ra ngoài;
Rửa tay với xà pḥng và nước sạch thường xuyên;
Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác;
Dùng khăn giấy che miệng khi ho hoặc hắt x́, sau đó bỏ giấy vào thùng
rác rồi rửa tay sạch sẽ;
Lau chùi, khử trùng thường xuyên nơi ḿnh ở, các vật dụng thường dùng;
Tránh dùng chung khăn mặt, khăn tắm, quần áo, gối,…
Các cơ quan y tế thường dùng biện pháp cách ly bệnh nhân, ngăn chận sự
lây lan.
Nên vào trang mạng của Trung tâm Kiểm Soát Pḥng chống dịch Bệnh Hoa Kỳ
(usCDC):
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/summary.html
hoặc Tổ chức Y tế thế giới WHO:
https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200121-sitrep-1-2019-ncov.pdf
XI-Kết Luận:
Hiện nay việc lây truyền đă gia tăng và bệnh này bắt đầu lan rộng, lây
từ người qua người, lây rất dễ và nhanh đặc biệt là ở Trung Quốc, tỷ số
tử vong có đà gia tang ở các nơi như Nam Hàn, Ư Đại Lợi và Iran. Siêu vi
có thể biến đổi bất ngờ và trở thành thảm họa y tế cho nhân loại, ta
phải đề pḥng cẩn thận.
B- HIỆN TẠI VIỆC PH̉NG NGỪA
BỆNH COVID-19
Từ cuối tháng 12/2019 đến nay, dịch COVID-19 đă làm rối loạn cuộc sống
của con người trên toàn thế giới. Con người lo sợ, hoang mang, chết chóc
ở tại những nơi ổ dịch bắt đầu. Có thể nói những ổ dịch đầu tiên xem ra
như là địa ngục trên trần gian.
Trong bài viết này, chúng tôi xin mọi người hăy b́nh tĩnh để t́m ra một
lối sống thích nghi với hoàn cảnh của ḿnh. Chúng tôi xin mạn phép phân
chia ra từng phần, từng hoàn cảnh để bà con dễ thực hiện trong vấn đề
pḥng ngừa dịch COVID.19 quái ác này:
I-Đối với bản thân:
RỬA TAY, RỬA TAY, RỬA TAY bằng xà pḥng với nước
sạch trong khoảng 20 giây hoặc dùng chất khử trùng chứa chất cồn cao hơn
60% bất cứ khi nào bạn trở về nhà từ bất kỳ sinh hoạt nào liên quan đến
các nơi có người khác đă đến. Nếu vô ư, chính hai bàn tay của bạn làm
lây lan bệnh cho bạn.
Cố gắng giữ SỨC KHOẺ tốt với 16 chữ: Ăn Uống Cân Bằng, Thể Dục
Đều Đặn, Cai Thuốc, Bớt Rượu, TâmLư Ổn Định.
V́ “SỨC KHOẺ QUƯ HƠN VÀNG”. Muốn có SỨC KHOẺ TỐT phải cần có SỨC ĐỀ
KHÁNG (immune system) TỐT. Nên luôn luôn có MỘT GIẤC NGỦ TỐT và TRÁNH
NHỮNG CĂNG THẲNG TINH THẦN(stress).
Luôn luôn nhớ: Rửa tay bằng xà pḥng với nước sạch trong 20 giây trước
khi ăn!!!
Không bắt tay, chỉ gật đầu chào, hoặc dùng nắm tay đụng vào nhau...
Trong nhà cầu đi ra, tay đă rửa bằng xà pḥng và nước sạch, nên dùng tấm
giấy sạch bao tay nắm - quả nắm (handle) để mở cửa.
Mở cửa bằng khuỷu tay hoặc hông, không nắm quả nắm cửa bằng bàn tay
trong các trường hợp ở pḥng vệ sinh, nhà bưu điện, cửa nhà hàng,...
Trong pḥng tập thể dục (gym), sau khi sờ vào các dụng cụ tập thể dục,
phải lau tay bằng giấy có tẩm nước sát trùng. Sau khi tập thể dục xong,
phải rửa tay bằng nước sạch và xà pḥng. Phải rửa chai nước đang dùng (v́
khi tập thể dục, bàn tay sờ vào chai nước rồi cầm chai nước uống).
Dùng giấy lau tay khử trùng tại các cửa hàng nếu có sẵn để lau tay cầm
và ghế trẻ em trong xe đẩy trong các cửa hàng tạp hoá.
Nên luôn để sẵn một chai có chất khử trùng (Hand Sanitizer) tại mỗi lối
ra vào nhà của ḿnh và trong xe để dùng sau khi đổ xăng hoặc tay chạm
vào các vật ô nhiễm khác khi bạn không thể rửa tay ngay sau đó.
Nên dự trữ một số khẩu trang dùng một lần và dùng chúng để tránh khi bạn
chạm tay vào mũi hoặc miệng. Đây là cách duy nhất mà virus này có thể
lây nhiễm cho chính bạn, đặc biệt với đường hô hấp (cổ họng, phổi). Nên
nhớ rằng, khẩu trang không ngăn chặn virus khi hắt hơi hoặc ho trực tiếp
vào mũi hoặc miệng của bạn; nó chỉ giúp bạn không chạm vào mũi hoặc
miệng của bạn mà thôi.
Hăy ho hoặc hắt hơi vào khăn giấy dùng một lần rồi vứt bỏ vào thùng rác
có đậy nắp. Nếu không có sẵn khăn giấy dùng một lần, có thể ho hoặc hắt
hơi vào khuỷu tay áo của bạn. Nên lưu ư rằng khuỷu tay áo của bạn sẽ
chứa một loại virus truyền nhiễm có thể lan truyền trong thời gian một
tuần hoặc lâu hơn.
Trong bếp, tay nắm tủ lạnh nên thường xuyên lau chùi bằng khăn có tẩm
chất khử trùng.
Lên xuống cầu thang công cộng, tránh vịn bàn tay vào lang cang. Nên dùng
tấm giấy để tránh bàn tay trực tiếp vào lang cang. Cũng nên cẩn thận với
lang cang cầu thang tại nhà của ḿnh.
Loại COVID-19 không chịu nhiệt và sẽ bị yếu ở nhiệt độ 38 độ C. Do đó,
hăy uống nhiều nước nóng. Bạn có thể nói với bạn bè và người thân của
ḿnh uống nhiều nước nóng hơn. Nên tắm nước ấm.
Ngay trong gia đ́nh, nên dùng những vật dụng cá nhân, tránh dùng chung
khăn mặt, bàn chải đánh răng, mền gối,...
II- Nơi công cộng:
Hiện tại, tại tiểu bang ARIZONA đang yên lành nhờ chánh quyền địa phương
kiểm dịch rất tốt.Nhưng dầu sao, chúng ta cũng cần cẩn trọng v́ “PH̉NG
BỆNH HƠN CHỮA BỆNH”. Và cũng nên nhớ rằng”PHÀM LÀM MỘT VIỆC G̀ NÊN NGHĨ
ĐẾN HẬU QUẢ CỦA NÓ”.
Trong
thời gian dịch bệnh, hạn chế đến những nơi công cộng. Sự thật có một vài
người kém ư thức đă từ vùng dịch bệnh trở về mà không khai báo (sự việc
này đă xăy ra ở một vài nơi rồi, và đă gây ra biết bao là khốn khổ cho
cộng đồng nơi ấy). Loại COVID-19 khi lây nhiễm, người bệnh có thời gian
ủ bệnh lâu từ 2-10 ngày (theo CDC-cơ quan Kiểm soát và Pḥng ngừa Bệnh
Tật Hoa Kỳ). Một người từ vùng dịch bệnh trở về, có thể đă nhiễm virus
nhưng vẫn khoẻ mạnh, chưa có triệu chứng, th́ có ai biết được nếu người
ấy không khai báo.
Chúng tôi đă theo dơi cập nhật từ ngày 29/01/2020, cho đến hôm nay
(05/03/2020) nên phải viết ra đây để chia sẻ cùng bạn đọc:
“Một người chủ của một cửa hàng trang sức ở Seattle cho biết: "Tôi
nói với các con của tôi chúng nên rửa tay thường xuyên để đề pḥng
virus. Đây là cuộc sống trong bối cảnh của virus coronavirus: sàng lọc
các tin đồn, sốt sắng theo dơi các cập nhật và làm bất cứ điều ǵ cần
thiết để tránh virus, đă lây nhiễm hơn 89.000 người trên toàn thế giới
và giết chết hơn 3.100 người trong số họ”...
Trong thời gian dịch bệnh, nên huỷ các chuyến đi xa bằng phương tiện xe
đ̣, hoăc tàu lửa, hoặc máy bay. Những rủi ro không thể lường trước được,
chi bằng giữ ǵn sức khoẻ và đề pḥng dịch bệnh để c̣n có nhiều dịp khác
đi đây đó trong an lành và thú vị hơn nữa.
Nên theo dơi cập nhật tin tức về dịch bệnh COVID-19 từ chánh quyền Liên
Bang và tại địa phương.
Xin cám ơn bạn đă đọc qua bài viết của chúng tôi.
 
Bác
sĩ LÊ
ÁNH
3/2020
|