HOÀNG BÍCH HÀ

          Người xưa đã từng nói: “Lời nói không mất tiền mua? Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” quả là một cách đối nhân xử thế tuyệt vời.

          Trong cuộc sống thường nhật có không ít người thường có những lời nói mỉa mai, cay độc, để châm chọc người khác, họ làm như thể để thỏa mạn sự hiếu thắng trong lòng mà không nghĩ rằng đó là họ đang gieo mầm họa cho chính bản thân mình.  Đành rằng nói được những câu thâm ác, khiến cho người khác sợ, nhưng họ sợ thì ít mà lòng oán hận lại nhiều. Những lời nhạo báng để lấn áp người, mục đích thỏa được lòng tự ái của mình, khiến cho lòng người bị chạm vào đau khổ không thể quên được. Thường thì người ta có thể tha thứ cho một tội ác dễ hơn là tha thứ cho ta một lời nói cay độc. Cái “tôi” có dễ ghét đâu, nó là chữ dễ yêu nhất trong đời. Nhưng vì ta đã quá coi trọng và tôn thờ nó… nên đã gây ra không biết bao nhiêu sự oán hận, đau khổ, tai ương… Và cũng chính vì thế mà, “Cái tôi” từ chổ đáng thương, thành ra đáng ghét. Như ta đã thấy, “Cái tôi” của mỗi chúng ta chính là lòng tự ái, nó là nguồn gốc lớn của muốn sự đắng, cay chua xót ở đời. Trong các thị dục, thị dục về lòng tự ái là vô độ hơn cả: trong các khổ não, cái khổ não do lòng tự ái gây ra là khó tránh và thường thống thiết nhất. Có người nói: “Lòng tự ái là kẻ thù cho sự tĩnh tại bên trong, nhưng nó  cũng là kẻ thù cho sự yên ổn bên ngoài nữa. Phàm khi lòng tự ái được thỏa mãn thì tai họa đã rình rập hình thành trong đó rồi.  Lòng tự ái đã xui khiến ta, lúc nào cũng chăm hăm, đáu đáu, chỉ chờ chực có dịp để miệt kẻ khác. Thành ra nhiều người trong chúng ta bao giờ cũng cứ lo đi dòm ngó người khác; xem ai có gì xấu thì phô trương lên, ai có gì tốt thì bài bác, để nuôi cái lòng tự đắc của mình. Tại sao ta không học câu “Ẩn ác, dương thiện” (che dấu, bỏ qua cái xấu, biểu dương, khen ngợi điều tốt của người khác), mà phải tìm cách chê bai, dèm pha, công kích người khác, để nâng mình lên… Thật không gì xấu xa bằng! Như vậy chỉ chuốc thêm tai họa mà thôi. Người xưa đã dạy: “Kỷ sở bất dục, vật ư thi nhân” sao? (Cái gì mình không muốn người làm cho mình, thì đừng nên làm cho kẻ khác). Có ai là người muốn bị người ta chạm đến lòng tự ái của mình không? Thế sao mình lại thích làm nhục người khác bằng lời nói để người ta phải đỏ mặt vì xấu hổ, thậm chí phải khóc lóc. “Làm cho người ta cùng lý đến phải ngậm miệng, đỏ mặt, toát mồ hôi, còn mình thì cảm thấy hả lòng, hạ dạ, thật là bất công, mà cũng là bất nhân nữa. Như vậy chỉ thỏa mãn được cái “Tôi” một ít, nhưng đã nuôi mầm oán hận cho mình đến thảm khốc cũng không chừng. Nói những lời như vậy đâu phải chỉ bất công, bất nhân mà lại còn bất trí nữa là khác. Người xưa có câu: “Dao đâm vào thịt lành thương tích/ Lời nói đâm nhau hận một đời”.

          Suy cho cùng lời nói là phương tiện là thứ ngôn ngữ giao tiếp giữa con người với con người và cũng là sự giao thiệp giữa quốc gia này với quốc gia khác. Nếu trong sự ứng xử với nhau không thận trọng trong lời nói thì quả là tai họa khôn lường “Bệnh từ miệng vào, họa từ miệng mà ra” thật chẳng ngoa chút nào.  

 

 

 

 

 

 

Hoàng Bích Hà