THỜI KỲ LƯU LẠC KHI GIẶC MINH XÂM LƯỢC (Khoảng 1407 - 1417) Dương Anh Sơn

   

 

Bài 7 :
 

KÝ CỮU DỊCH TRAI TRẦN CÔNG

寄舅易齋陳公

 

Binh dư thân thích bán ly linh,                 兵餘親戚半離零

Vạn tử tàn khu ngẫu nhất sinh.               萬死殘軀偶一生

Vãng sự không thành Hòe quốc mộng, 往事空成槐國夢

Biệt liên thùy tả Vị Dương tình.                別憐誰寫渭陽情

Bất lai tự nghĩ đồng Vương Thức,          不來自擬同王式

Tỵ loạn chung đương học Quản Ninh.   避亂終當學管寧

Dục vấn tương tư sầu biệt xứ,                 欲問相思愁別處

Cô trai phong vũ dạ tam canh.                  孤齋風雨夜三更

 

DỊCH THƠ:

 

Gửi cậu Dịch Trai Trần Công

 

Người thân sau loạn chia lìa,

Vạn lần suýt chết thân kia may còn.

Mộng Hòe, việc cũ không xong

Xa nhau ai tả tình nồng Vị Dương !?

Không về, nghĩ giống họ Vương,

Quản Ninh tránh loạn, học cùng ông thôi

Nhớ quê xa hỏi sầu khơi,

Phòng đơn mưa gió tơi bời ba canh.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Phân nửa người thân sau loạn đã chia lìa tan tác - Vạn lần kề cận với cái chết, thân tàn ngẫu nhiên còn sống - Việc đã qua chẳng còn, thành giấc mộng nước Hòe – Ai đâu tả được tình cảm Vị Dương khi phải thương nhớ vì xa nhau – Không đến được nghĩ mình giống như Vương Thức - Rốt cùng tránh loạn lạc nên học theo Quản Ninh - Muốn hỏi nơi chốn của nỗi sầu nhớ khi phải xa cách – Mưa gió suốt ba canh nơi căn phòng đơn độc.

 

CHÚ THÍCH:

-     軀 khu: thân thể

-     槐國夢 Hòe quốc mộng: kể chuyện chàng trai thi hỏng nằm ngủ dưới gốc Hòe và nằm mộng thấy đỗ đạt giàu sang làm thái thú quận Nam Kha, lấy công chúa rồi đánh giặc thua, vợ chết, bị thất sủng. Tỉnh dậy còn nằm dưới gốc Hòe (hay còn gọi giấc Nam Kha).

-     別憐 biệt liên: cách xa và thương nhớ nhau (Bản do Đ.D.Anh (S.đ.d) ghi là “biệt hoài”).

-     誰寫 thùy tả: ai tả ra được, ai tả cho giống được.

-     渭陽 Vị Dương: theo Kinh Thi, Tấn Khương Công đã tiễn đưa người cậu là Tấn Trùng Nhĩ tức Tấn Văn Công về nước ở đất Vị Dương.

-     王式 Vương Thức: người đời Hán, thầy dạy Xương Ấp vương sau bị phế vì hoang dâm. Vương Thức được người hỏi: “Sao không can gián?” đã trả lời “Từng can gián qua sách vở rồi”.

-     管寧 Quản Ninh: kẻ sĩ thời Tam Quốc, tránh loạn 37 năm ở Liêu Đông, được Văn Đế rồi Minh Đế cho mời ra làm quan đều từ chối.

 

 

  

 

 

Bài 8 :

 

KÝ HỮU

寄友 (一)

 

Loạn hậu thân bằng lạc diệp không,       亂後親朋落葉空

Thiên biên thư tín đoạn thu hồng.           天邊書信斷秋鴻

Cố viên quy mộng tam canh vũ,              故園歸夢三更雨

Lữ xá ngâm hoài tứ bích cùng.                 旅舍吟壞四壁蛩

Đỗ lão hà tằng vong Vị Bắc,                      杜老何曾忘渭北

Quản Ninh do tự khách Liêu Đông.        管寧猶自客遼東

Việt-Trung cố cựu như tương vấn,          越中故舊如相問

Vị đạo sinh nhai tự chuyển bồng      為道生涯似轉蓬

 

DỊCH THƠ:

 

Gửi bạn (Bài 1)

 

Thân quen, sau loạn thưa người,

Cánh hồng thu dứt bên trời tin đưa

Mưa ba canh, mộng vườn xưa

Ngâm nga quán khách dế hòa bốn bên.

Đỗ già Vị Bắc nào quên,

Quản Ninh làm khách ở rền Liêu Đông.

Hỏi thăm người cũ Việt-Trung,

Đáp rằng: cuộc sống cỏ bồng vần xoay.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Sau loạn, người thân và bạn bè thưa thớt như lá rụng – Ven trời không có cánh chim hồng, thư tín đứt đoạn thưa vắng – Đêm canh ba mưa mãi, mộng về lại vườn xưa chốn cũ – Ngâm thơ cùng nỗi nhớ nhung nơi quán khách, tiếng dế mèn vang bốn bên vách tường – Ông già họ Đỗ quên sao được Vị Bắc - Quản Ninh tự mình làm khách chốn Liêu Đông - Nếu như có ai hỏi thăm bạn bè cũ ở Việt Trung - Nói rằng cuộc sống cứ như cỏ bồng vần xoay.

 

CHÚ THÍCH:

-     落葉 lạc diệp không: thưa thớt, trống vắng như lá rụng.

-     鴻 hồng: chim hồng, hoặc chim nhạn để chỉ sự liên  hệ thăm hỏi bằng tin tức.

-     故園 cố viên: vườn xưa cũ, chỉ quê nhà.

-     吟壞 ngâm hoài: ngâm nga hoặc ngâm thơ cùng với nỗi niềm lo nghĩ, nhớ nhung.

-     蛩 cùng: con dế mèn. Có sách ghi là “trùng” chỉ côn trùng rả rích.

-     杜老 Đỗ lão: ông già họ Đỗ tức Đỗ Phủ, nhà thơ được xưng tụng là “Thi Thánh”, bạn thân của Lý Bạch.

-     渭北 Vị Bắc: lấy ý trong câu thơ “Vị Bắc xuân thiên thụ - Giang Nam nhất mộ vân” của Đỗ Phủ (trong “Xuân nhật hoài Lý Bạch”) tả lòng mong nhớ bạn hiền của Đỗ Thiếu Lăng.

-     管寧 Quản Ninh: kẻ sĩ có khí phách thời Tam Quốc, làm khách tránh loạn ở Liêu Đông 37 năm.

  

 

Bài 9 :

 

KÝ HỮU

寄友 (二)

 

Bình sinh thế lộ thán truân chiên,             平生世路嘆迍邅

Vạn sự duy ưng phó lão thiên.                 萬事惟應付老天

Thốn thiệt đãn tồn không tự tín,               寸舌但存空自信

Nhất hàn như cố diệc kham liên.             一寒如故亦堪憐

Quang âm thúc hốt thời nan tái,              光陰倏忽時難再

Khách xá thê lương dạ tự niên.               客舍淒涼夜似年

Thập tải độc thư bần đáo cốt,                    十載讀書貧到骨

Bàn vô mục túc tọa vô chiên.                    盤無苜蓿坐無氈

 

DỊCH THƠ:

 

Gửi bạn (Bài 2)

Đường đời gian khổ xiết bao!

Biết bao nhiêu chuyện đành giao lão trời.

Vẫn tin tấc lưỡi còn thôi,

Cái nghèo vẫn thế một đời thương thay.

Khó về vun vút tháng ngày,

Đêm buồn quán khách năm chày vắng tăm.

Nghèo xơ đọc sách mười năm,

Chỗ ngồi chẳng đệm, không mâm rau bày.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Đường đời trong cuộc sống vẫn than chuyện vất vả, gian lao – Muôn ngàn việc nên gửi gắm cho ông trời già - Tấc lưỡi còn đây vẫn tự tin vào mình  - Thật đáng thương vẫn nghèo như thuở nào – Tháng ngày qua nhanh vun vút khó trở lại được – Nơi quán khách buồn bã vắng tanh, đêm dài như năm chày - Đọc sách cả mười năm mà cái nghèo đã đến tận xương cốt – Bàn ăn trống trải không rau mục túc, chỗ ngồi chẳng có đệm.

 

 

CHÚ THÍCH:

-     迍邅 truân chiên: gian lao, khó khăn vất vả.

-     老天 lão thiên: trời già: thường dùng để oán trách số phận.

-     但: đản chỉ có, suông rỗng.

-     一寒 nhất hàn: một đời nghèo khổ.

-     空自信 không tự tín: tin suông rằng, tin không có gì chắc.

-     堪憐 kham liên: đáng thương thay.

-     倏忽 thúc hốt: chớp nhoáng, đi nhanh vun vút.

-     光陰 quang âm: chỉ thời gian, tháng ngày.

-     淒涼 thê lương: buồn bã, vắng vẻ.

-     夜似年 dạ tự niên: đêm giống như cả năm rồi.

-     貧到骨 bần đáo cốt: nghèo tận xương, nghèo xơ xác.

-     無苜蓿 vô mục túc: không có rau có thể ăn được. Nghĩa là nghèo tới cùng cực!

-     無氈 vô chiên: không có chiếu, đệm. Bản do Đ.D.A (S.đ.d tr.245) hiệu đính là “Bàn chung mục túc.” Nghĩa là mâm bàn chỉ có rau mục túc. Bản do H.K. (S.đ.d tr.78) dùng chữ “vô” mạnh và hợp nghĩa với câu trên là “nghèo đến tận xương cốt” nghĩa là quá đỗi nghèo.

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

 Trung học Ninh Hòa